Του Βασίλη Νέδου
Τεστ για τα επόμενα βήματα που θα οδηγήσουν (ή όχι) σε μια διαδικασία συγγραφής συνυποσχετικού παραπομπής της ελληνοτουρκικής διαφοράς για τις θαλάσσιες ζώνες στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης αποτελεί η συνάντηση της επόμενης εβδομάδας (στις 5 Σεπτεμβρίου) στην Αγκυρα ανάμεσα στους υπουργούς Εξωτερικών Γιώργο Γεραπετρίτη και Χακάν Φιντάν.
Το ραντεβού των δύο υπουργών είναι κρίσιμο ενόψει της προγραμματισμένης συνάντησης των ηγετών Κυριάκου Μητσοτάκη και Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη (κάποια ημερομηνία μεταξύ 17 και 21 Σεπτεμβρίου 2023, όταν ο πρωθυπουργός θα βρίσκεται στις ΗΠΑ), αλλά και των επαφών σε υπηρεσιακό επίπεδο, τόσο υπουργείου Εξωτερικών όσο και υπουργείου Εθνικής Αμυνας.
Ο επόμενος γύρος για τα ΜΟΕ τοποθετείται πριν από το τετ α τετ των κ. Μητσοτάκη και Ερντογάν στη Νέα Υόρκη, λίγο μετά τα μέσα του μήνα.
Στην περίπτωση του ΥΠΕΞ, τον Οκτώβριο, δηλαδή μετά τη συνάντηση κορυφής, αναμένεται να γίνουν επαφές σε υπηρεσιακό επίπεδο (διπλωματών και εμπειρογνωμόνων) στις οποίες θα συζητηθούν σε βάθος τεχνικές λεπτομέρειες, εάν βεβαίως θα έχει εξασφαλιστεί το πράσινο φως από τους ηγέτες.
Ερώτημα αποτελεί η επανεκκίνηση των Μέτρων Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ) σε επίπεδο στρατιωτικών. Το άτυπο μορατόριουμ που έχει επικρατήσει στο Αιγαίο τους τελευταίους μήνες έχει λειτουργήσει και δεν παραβιάστηκε από την τουρκική πλευρά. Σε στρατιωτικό επίπεδο το καλοκαίρι χαρακτηρίστηκε από ηρεμία.
Τα όποια προβλήματα ήταν σε επίπεδο μεταναστευτικών ροών (αυξημένες οι αφίξεις προσφύγων και μεταναστών από τα μικρασιατικά παράλια), αλλά και αλιευτικών. Τις τελευταίες ημέρες στα Δωδεκάνησα (μεταξύ Αρκιών, Λειψών, Αγαθονησίου και Φαρμακονησίου) εμφανίστηκαν τουρκικά αλιευτικά, δίχως πάντως να προκύψουν εντάσεις.
Γίνεται προσπάθεια ο επόμενος γύρος ΜΟΕ να πραγματοποιηθεί, αν είναι δυνατόν, μετά το τετ α τετ Γεραπετρίτη – Φιντάν (5 Σεπτεμβρίου) και πριν από τη συνάντηση των ηγετών στη Νέα Υόρκη, εντός δηλαδή ενός περιθωρίου σχεδόν δύο εβδομάδων.
Πάντως, παρά τα θέματα πολύ χαμηλής πτήσης που συνήθως συζητούνται στα ΜΟΕ και εκ των πραγμάτων θα απασχολήσουν την επόμενη συνάντηση, η διοργάνωση επαφών σε στρατιωτικό επίπεδο τα τελευταία χρόνια έχει αποδειχθεί συχνά πολύ δύσκολη. Τυπικά, πάντως, η περίοδος ισχύος του μορατόριουμ Παπούλια – Γιλμάζ λήγει στις 15 Σεπτεμβρίου, κάτι που –αν μη τι άλλο– έχει τη σημειολογική σημασία του.
Αφού ολοκληρωθεί αυτή η σειρά επαφών, που θα έχουν –κατά το θετικό σενάριο– οδηγήσει στην εν συνεχεία δρομολόγηση κάποιων πιο χειροπιαστών εξελίξεων, θα πραγματοποιηθεί και το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας (ΑΣΣ) Ελλάδας και Τουρκίας στη Θεσσαλονίκη. Εκτός απροόπτου, το ΑΣΣ θα συνεδριάσει τον Νοέμβριο.
Στη συνάντηση της Αγκυρας την επόμενη εβδομάδα θα φανεί και πόσο θα λειτουργήσουν οι υφιστάμενοι δίαυλοι επικοινωνίας και αν θα αποφευχθούν νέες εντάσεις. Η επιφυλακτικότητα που υπάρχει από ελληνικής πλευράς οφείλεται και σε επεισόδια όπως η πρόσφατη ένταση στην Πύλα της Κύπρου, που σίγουρα δεν βοηθούν τη διαδικασία.
Στη συνάντηση Γεραπετρίτη – Φιντάν θα φανεί, επίσης, αν τα θετικά μηνύματα που βγαίνουν από τις δύο πλευρές προς τα έξω μπορεί να στηριχθούν σε σταθερό έδαφος. Ανάμεσα στα ζητήματα που θα αξιολογηθούν είναι και αν τηρήθηκαν όσα συμφωνήθηκαν στο Βίλνιους ανάμεσα στους κ. Μητσοτάκη και Ερντογάν τον περασμένο Ιούλιο.
Οπως μεταδίδει ο ανταποκριτής της «Κ» στην Κωνσταντινούπολη Μανώλης Κωστίδης, στα περισσότερα τουρκικά μέσα ενημέρωσης η επικείμενη συνάντηση Γεραπετρίτη – Φιντάν στην Αγκυρα είναι από τα βασικά θέματα.
Εντός του Αυγούστου, σε υψηλό επίπεδο έχουν γίνει, όπως αναφέρεται, πολλές τηλεφωνικές επαφές για την προετοιμασία της συνάντησης των δύο υπουργών Εξωτερικών. Υπάρχουν εκτιμήσεις ότι έχει γίνει προετοιμασία για να πραγματοποιηθούν αναλυτικές συζητήσεις μεταξύ των δύο πλευρών στα λεπτομερή ζητήματα που αφορούν το Αιγαίο και συνδέονται άμεσα με την υφαλοκρηπίδα. Τούρκοι αξιωματούχοι φροντίζουν να μην κάνουν αναφορά σε διαφορά της υφαλοκρηπίδας, αλλά τονίζουν πως υπάρχουν πολλές διαφορές που πρέπει να συζητηθούν.
Εν τω μεταξύ, χθες ο σύμβουλος του προέδρου της Τουρκίας για θέματα εξωτερικής πολιτικής, Ακίφ Τσαγατάι Κιλίτς, σημείωσε αναφορικά με την Ελλάδα ότι «έχουμε σοβαρές διαφορές απόψεων στο Αιγαίο, στα νησιά, στην Ανατολική Μεσόγειο, αναφορικά με την κατάσταση που επικρατεί στο νησί της Κύπρου. Ωστόσο υπάρχει μια Ιστορία που μοιραζόμαστε, ζούμε μαζί στην ίδια γεωγραφία, ζούμε μαζί στην ίδια περιοχή».
Ο κ. Κιλίτς επανέλαβε τη μόνιμη επωδό της τουρκικής διπλωματίας περί ζητημάτων που πρέπει να συζητηθούν σε αμιγώς διμερές επίπεδο, αναφερόμενος, βέβαια, στην Ε.Ε. Αν η Αθήνα, σημείωσε, «προσεγγίζει τα πάντα στο πλαίσιο της αλληλεγγύης εντός της Ε.Ε., δεν θα μπορέσουμε να βρούμε λύση. Αν όμως τα εξετάσουμε σε διμερές πλαίσιο, τότε ίσως να είναι δυνατόν να σημειωθεί πρόοδος σε ορισμένα σημεία. Εμείς αυτό προσπαθούμε να προωθήσουμε».
Αγκυρα και Κυπριακό
Υψηλούς τόνους διατηρεί η Αγκυρα σε σχέση με την Κύπρο, όπως δείχνει η αντίδρασή της με αφορμή την εμπρηστική επίθεση στο Ιμπραχίμ Αγά Κιοπρουλού Τζαμί της Λεμεσού, αλλά και της στάσης που υιοθέτησε σε σχέση με τα επεισόδια στη νεκρή ζώνη στην περιοχή της Πύλας, όπου Τουρκοκύπριοι επιτέθηκαν σε στελέχη της ειρηνευτικής δύναμης των Ηνωμένων Εθνών. Αν και η αντίδραση της κυπριακής κυβέρνησης ήταν άμεση, με τον πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη να καταδικάζει την επίθεση δίνοντας, παράλληλα, οδηγίες για ταχεία διερεύνηση, η τουρκική πλευρά αντέδρασε σε υψηλούς τόνους. Ειδικότερα, σε ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών υπογραμμίζεται, μεταξύ άλλων, ότι η επίθεση «αναδεικνύει το πόσο μακριά βρίσκονται ορισμένα τμήματα της ελληνοκυπριακής κοινότητας από την κατανόηση της συμβίωσης με τους μουσουλμάνους Τουρκοκυπρίους σε συνθήκες ειρήνης, ηρεμίας και ανεκτικότητας και αποτελεί μια πρόσθετη απόδειξη ότι το όραμα των δύο κρατών της τουρκοκυπριακής πλευράς αποτελεί το μόνο ρεαλιστικό πρότυπο για τη λύση του Κυπριακού».
Ο Τουρκοκύπριος ηγέτης, Ερσίν Τατάρ, χαρακτήρισε την επίθεση «έκφραση θυμού ενάντια στην πίστη και τις ιερές αξίες περισσότερων από 2 δισεκατομμυρίων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο». Η σκληρή τουρκική αντίδραση και η παραπομπή σε λύση δύο κρατών έρχεται –όχι τυχαία– τη χρονική στιγμή που στην Κύπρο βρίσκεται ο βοηθός γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών, Μίροσλαβ Γιέτζια, ο οποίος είχε χθες συνάντηση με τον κ. Χριστοδουλίδη, στο πλαίσιο των επαφών για την αναζήτηση φόρμουλας επανεκκίνησης των συνομιλιών ανάμεσα στις δύο πλευρές. Καθοριστικό θεωρείται το προσεχές διάστημα και ιδιαίτερα οι επαφές που θα έχει ο κ. Χριστοδουλίδης στη Νέα Υόρκη, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.
