Kathimerini.gr
Λουκάς Βελιδάκης
Η δολοφονική επιδρομή των Κροατών χούλιγκαν στη Νέα Φιλαδέλφεια άνοιξε τη συζήτηση για τη διείσδυση ακραίων ιδεολογιών στις τάξεις των οπαδών ποδοσφαιρικών ομάδων: Κατά πόσο υπάρχει πολιτικό υπόβαθρο πίσω από τις αλλεπάλληλες συγκρούσεις ανάμεσα σε διαφορετικά γκρουπ ανθρώπων, που αθροίζονται γύρω από το έμβλημα του αθλητικού συλλόγου που υποστηρίζουν.
Οι Κροάτες χούλιγκαν, μέλη της BBB (Bad Blue Boys), δεν κρύβουν τις ακροδεξιές τους πεποιθήσεις – είτε με τα πανό που αναρτούν στα γήπεδα είτε με διάφορες χειρονομίες που αποκαλύπτουν ξεκάθαρα σε ποιο πλευρό των άκρων ανήκουν. Είναι όμως μία νεοναζιστική γκρούπα, που χρησιμοποιεί ως προκάλυμμα το ποδόσφαιρο για να προτάξει τις πολιτικές της πεποιθήσεις ή αυτές εμφανίζονται παραπληρωματικά ως μέρος μίας γηπεδικής τελετουργίας;
Η «Κ» μίλησε με τον Βλάση Βλασίδη, αναπληρωτή καθηγητή στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, ο οποίος έχει επιδείξει έντονο ακαδημαϊκό ενδιαφέρον για το θέμα. «Είναι όλοι οι χούλιγκαν στα Βαλκάνια και φασίστες;», ρωτήσαμε για να απαντήσει: «Όχι δεν είναι, μπορεί όμως να είναι ρατσιστές…».
Ο κ. Βλασίδης σπεύδει να ξεκαθαρίσει μια σειρά πραγμάτων: «Εγώ μιλάω για φασιστικές καταβολές συλλόγου στην Κροατία και συγκεκριμένα της Dinamo και οι οποίες επιβιώνουν σε συγκεκριμένους συνδέσμους οπαδών. Δεν μιλάω ούτε για ναζί ούτε για κάθε σχετικό. Οι Κροάτες φασίστες ήταν εναντίον των Εβραίων, των ορθόδοξων χριστιανών και των Σέρβων ως Σλάβων και μάλιστα ζητούσαν τη βιολογική εξόντωση των Σέρβων, κυρίως των παιδιών. Αυτοί ήταν οι Ουστάσι. Η ομάδα που ιδρύθηκε από όσους επέζησαν από τις εκκαθαρίσεις των τιτοϊκών, έφτιαξε την Dinamo κι αυτό δεν το απαγόρευε η Γιουγκοσλαβία. Γι’ αυτό μιλάω για φασίστες, όχι για κάποιο άλλο λόγο».
Πώς γεννήθηκε όμως αυτή η φήμη που ακολουθεί την ΒΒΒ; «Ο κροατικός εθνικισμός της δεκαετίας του 1980 βασίστηκε πάνω στους Ουστάσι, τους οποίους εκκαθάρισε από το φασιστικό παρελθόν τους ο Φράνιο Τούντζμαν, στη διδακτορική διατριβή του, που δεν έγινε δεκτή από το Τμήμα Ιστορίας στο Ζάγκρεμπ και τελικά έγινε διδάκτορας από τη Σχολή (Καλών) Τεχνών. Αυτός, μετά τη λήψη του διδακτορικού, ξεκίνησε να διδάσκει για τον κροατικό εθνικισμό, θεωρώντας ότι οι Ουστάσι ήταν εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα και όχι φασίστες. Την ίδια εποχή, η Dinamo θα ενσωματώσει όλα τα λούμπεν εθνικιστικά στοιχεία ως οπαδούς. Αυτοί, καθώς δέχονταν την εθνική ιδέα της Κροατίας της εποχής εκείνης που προέρχεται από τους Ουστάσι, ουσιαστικά αποδέχονταν και τα φασιστικά στοιχεία της ιδεολογίας τους. Με κανέναν τρόπο δεν μιλάω για ναζιστικά στοιχεία και σε καμία περίπτωση το σύνολο των οπαδών της Dinamo δεν υποστηρίζουν τέτοιες ακραίες ιδέες. Όμως, οι ιδέες αυτές επιβιώνουν σε συνδέσμους, όπως οι ΒΒΒ. Άλλωστε πολλά από τα σύμβολα του κροατικού φασιστικού παρελθόντος σε εμβλήματα και σε λεκτικό επίπεδο επιβιώνουν και σήμερα».
Οι σκληροί οπαδοί του σερβικού εθνικισμού
Τι συμβαίνει όμως στα υπόλοιπα Βαλκάνια; Είναι η γειτονιά μας μία χοάνη, μέσα στην οποία αλληλεπιδρούν σειρά ακραίων με χουλιγκανική κουλτούρα και πολιτικό αποτύπωμα; «Αντίστοιχα χαρακτηριστικά εθνικιστικής ιδεολογίας υπάρχουν και σε συνδέσμους οπαδών άλλων ομάδων στα Βαλκάνια (π.χ. σε συνδέσμους οπαδών Ερυθρού Αστέρα και Παρτίζαν Βελιγραδίου) αλλά δεν μπορούμε να πούμε ότι έχουν φασιστική ιδεολογία», λέει ο Βλάσης Βλασίδης.
Και προσθέτει: «Είναι ακροδεξιοί, είναι χούλιγκαν και πολλές φορές συνδέονται με το οργανωμένο έγκλημα. Προέρχονται από τα πιο φτωχά στρώματα, αλλά δεν προέρχονται μόνο από αυτά. Οι περισσότεροι είναι σκληροί οπαδοί του σερβικού εθνικισμού και ορκισμένοι εχθροί των Κροατών. Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στην εντελώς άσημη ομάδα Obilic, την οποία εξαγόρασε το 1997 ο Αρκάν και από ομάδα κατώτερων κατηγοριών πήρε πρωταθλήματα και κύπελλα στη Σερβία (1997-2000). Λέγεται ότι ο Αρκάν απειλούσε τους προέδρους και τους ποδοσφαιριστές των άλλων ομάδων, ενώ οι φανατικοί οπαδοί της ομάδας ήταν βετεράνοι του πολέμου στη Βοσνία και άνθρωποι του υποκόσμου. Η Obilic παρέμεινε ισχυρή και δύο χρόνια μετά τον θάνατό του υπό την προεδρία της Ceca. Μετά πήρε την κάτω βόλτα».
Όλοι οι σύνδεσμοι σκληρών οπαδών στη Σερβία χρησιμοποιούν τα εθνικιστικά σύμβολα της Σερβίας και κάνουν αναφορές εναντίον των Κροατών και των Ούγγρων. «Η χρήση σβάστικας και φασιστικών χαιρετισμών είναι μη διαδεδομένη ευρέως, μάλλον λόγω αντίθεσης στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και της συμπόρευσης των Κροατών με τους Ναζί», συμπληρώνει ο κ. Βλασίδης.
Το παράδειγμα της Βουλγαρίας
Αυτά τα στοιχεία εντοπίζονται και στη γειτονική Βουλγαρία, όπου -όπως επισημαίνει ο κ. Βλασίδης- όλοι οι σύνδεσμοι οπαδών είναι ακροδεξιάς απόχρωσης.
«Οι σημαντικοί ακροδεξιοί είναι οι συνδεσμίτες Ultra Block B της Λέφσκι Σόφιας, που χαιρετούν φασιστικά, έχουν σβάστικες, μοιάζουν εξαιρετικά με τους χρυσαυγίτες της Ελλάδος. Τον τελευταίο καιρό έχει αρχίσει να κάνει πολύ αισθητή την παρουσία της η Lauta Army της Λοκομοτίβ Πλοβντίβ. Το σύνθημά τους είναι God mit uns, που ειναι ίδιο με το παλιό σύνθημα του βουλγαρικού στρατού C nashe boga, που σημαίνει το ίδιο. Οι στολές τους φιλοξενούν όλα τα σύμβολα του ναζισμού, σβάστικες κλπ, και χαιρετούν φασιστικά. Δεν μιλούν για βουλγαρική ανωτερότητα, αλλά μιλούν εντελώς υποτιμητικά για τους τσιγγάνους της Βουλγαρίας και ότι είναι ντροπή για τη χώρα».
Όπως λέει στην «Κ» ο αναπληρωτής καθηγητής, πολλοί σύνδεσμοι προβάλλουν περήφανα τη βουλγαρική καταγωγή τους και την ιστορία της χώρας. Αισθάνονται ντροπή για την κομμουνιστική περίοδο, «μιλούν για kommunistitseska okupatsija και για diktatura». Αντίθετα όλοι μιλούν για το saedinenije (ένωση) της Βουλγαρίας με την ανατολική Ρωμυλία και για μεγαλειώδεις νίκες στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο. Θεωρούν τον Β’ Βαλκανικό Πόλεμο εθνική καταστροφή, την πρώτη εθνική καταστροφή (prvata natsionalna katastrofa). «Άρα είναι εθνικιστές», υπογραμμίζει.
Στο ερώτημα αν εντοπίζονται και φασιστικά στοιχεία στη δράση τους, ο κ. Βλασίδης σημειώνει: «Ο λόγος και οι ανακοινώσεις τους δεν δείχνουν ότι προβάλλουν μια βιολογική ανωτερότητα, ούτε ότι κατακρίνουν τον συντηρητισμό, αντίθετα αυτοπροσδιορίζονται ως συντηρητικοί».
Έχοντας μελετήσει το φαινόμενο, ο κ. Βλασίδης επισημαίνει ότι υπάρχει μια κοινωνική και ταξική διαστρωμάτωση στις τάξεις των οπαδών, αναλόγως της ομάδας που στηρίζουν: «Οι χούλιγκαν της Λέφσκι προέρχονται από όλα τα κοινωνικά στρώματα, αλλά οι σκληροπυρηνικοί οπαδοί της Πλόβντιβ από τα πιο φτωχά στρώματα της πόλης. Από άνεργες, μονογονεϊκές οικογένειες, από πολυμελείς οικογένειες. Ανδρες νεαρής ηλικίας βρίσκουν καταφύγιο στους συνδέσμους κι έχουν την αίσθηση του ανήκειν. Ακόμη και μικρά παιδιά πηγαίνουν στο γήπεδο και οι γονείς τους ή τα αδέλφια τους τα ντύνουν και τα χτενίζουν έτσι ώστε να μοιάζουν με χούλιγκαν. Η ένταξη στους συνδέσμους αρχίζει από νωρίς. Κατά τη γνώμη μου πρόκειται για ένα πρόβλημα κυρίως κοινωνικό και λιγότερο πολιτικό».
Το ρουμανικό μίσος για τους Ούγγρους
Τι συμβαίνει στη Ρουμανία; Υπάρχει κι εκεί πολιτικό υπόβαθρο και τάση προς τα άκρα; «Οι σκληροί οπαδοί είναι οι κλασικοί χούλιγκαν και τίποτε παραπάνω. Ο κύριος εχθρός, όμως, είναι η εθνική ομάδα και οι ομάδες της Ουγγαρίας με τις οποίες υπάρχει σκληρή κόντρα και σε ιδεολογικό-πολιτικό επίπεδο. Δεν υπάρχει, όμως, σύνδεση με τον φασισμό ως ιδεολογία».
Ο ίδιος σημειώνει ότι μολονότι οι ultras υπάρχουν παντού, «η ατμόσφαιρα δεν είναι σαν αυτή που βρίσκεις αλλού, δεν υπάρχει αυτή η ένταση στα ρουμανικά γήπεδα, είναι περισσότερο σαν γιορτή» και συμπληρώνει ότι τον ρυθμό δίνουν οι πρόεδροι των ομάδων, που «είναι μεγαλοεπιχειρηματίες με πιο ακραίο λόγο. Βαλκάνιοι που από τα πανέρια έγιναν επιχειρηματίες. Όλο αυτό είναι μια λούμπεν αισθητική που βρίσκει την έκφραση της στο ποδόσφαιρο».
