Πονάει η ψυχή του ορθόδοξου χριστιανισμού και του ελληνισμού μετά την απόφαση της 10ης Ιουλίου 2020, όταν ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν υπέγραψε διάταγμα με το οποίο η Αγία Σοφία θα μετατραπεί και πάλι σε τζαμί, το οποίο θα είναι ανοιχτό σε όλους τους μουσουλμάνους, τους χριστιανούς και τους ξένους, όπως δήλωσε, παρά τη διεθνή κατακραυγή.
Και αυτό γιατί η Αγία Σοφία ταυτίζεται με ό,τι πιο μεγαλειώδες, πιο δοξασμένο, πιο ιστορικό και πιο ιερό υπάρχει μέσα στα επιτεύγματα της χριστιανικής αρχιτεκτονικής.
Η ιστορία
Για περισσότερο από μια χιλιετία, έως και την άλωσή της από τους Τούρκους το 1453, η Κωνσταντινούπολη αποτελούσε ένα από τα μεγαλύτερα αστικά κέντρα του Χριστιανισμού. Στην καρδιά της δέσποζε η Αγία Σοφία που είναι αφιερωμένη στην ιερή σοφία του Θεού, χτισμένη πάνω σε ένα μικρό ύψωμα, έτσι ώστε να είναι το πρώτο κτίσμα που βλέπει κάποιος, καθώς εισέρχεται από την Προποντίδα. Ο ναός αποτέλεσε σε όλη τη διάρκεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας την έδρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, κέντρο της ορθοδοξίας και του ελληνισμού.
Με το που την αντικρίζεις, καταβάλλεσαι από δέος και συγκίνηση, τόσο για την πλούσια μακραίωνη ιστορία όσο και για το εκτόπισμά της, αφού είναι ένας από τους μεγαλύτερους ναούς στον κόσμο που ήταν έμπνευση του Μέγα Κωνσταντίνου, όραμα του Ιουστινιανού και σχέδιο των δύο σημαντικών αρχιτεκτόνων της αυτοκρατορίας, Ανθεμίου και Ισιδώρου...
Ο πρώτος ναός της Αγίας Σοφίας θεμελιώθηκε από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο το 330 μ.Χ. όταν ονόμασε τη μετέπειτα Κωνσταντινούπολη πρωτεύουσα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Η ανέγερση του ναού ολοκληρώθηκε από τον γιο του Κωνστάντιο και τα εγκαίνια έγιναν στις 15 Φεβρουαρίου του 360.
Κατά την εποχή του Αρκαδίου, το 404, η πρώτη Αγία Σοφία πυρπολείται και θα κτισθεί εκ νέου από τον Θεοδόσιο Β'. Τα εγκαίνια θα γίνουν στις 10 Οκτωβρίου του 415, όμως ο ναός θα πυρποληθεί και πάλι το 532, κατά τη Στάση του Νίκα.
Στη συνέχεια ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α' αποφασίζει να κατασκευάσει την εκκλησία από την αρχή, στον ίδιο χώρο, αλλά πολύ πιο επιβλητική, για να δεσπόζει στη Βασιλεύουσα. Στόχος του να δημιουργήσει ένα οικοδόμημα που θα ήταν η εξιλέωση για κάθε παράπτωμα και αμαρτία του ως ηγεμόνα.
Τα θεμέλια αυτού του μεγαλοπρεπούς ναού θα μπουν στις 23 Φεβρουαρίου του 532, με σχέδια που εκπόνησαν οι αρχιτέκτονες Ανθέμιος από τις Τράλλεις και Ισίδωρος από τη Μίλητο. Τα εγκαίνια έγιναν στις 27 Δεκεμβρίου του 537 από τον Ιουστινιανό, ο οποίος βλέποντας την υπεροχή της Αγίας Σοφίας έναντι του ξακουστού ναού του Σολομώντα, αναφωνεί: «Δόξα τω Θεώ τω καταξιώσαντί με τελέσαι τοιούτον έργον. Νενίκηκά σε Σολομών».
Για την ολοκλήρωση του κολοσσιαίου έργου, που χωρούσαν 23 χιλιάδες πιστοί και υπηρετούσαν 800 ιερείς, δούλεψαν αδιάκοπα επί έξι χρόνια 10.000 τεχνίτες. Από κάθε σημείο όπου υπήρχε Ελληνισμός, έγινε προσφορά από μάρμαρα, ασήμι χρυσό, πολύτιμα πετράδια, ελαφαντόδοντο.
Χαρακτηριστικά, η Αγία Τράπεζα ζύγιζε 1.000 λίτρες αργύρου, ενώ στο ιερό το ασήμι είχε βάρος 40.000 λίτρες.
Η τελευταία λειτουργία τελέστηκε στις 29 Μαΐου του 1453. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, η Αγία Σοφία έγινε τζαμί από τον Μωάμεθ Β’ τον Πορθητή και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και την επικράτηση του Κεμάλ Ατατούρκ, του ιδρυτή του σύγχρονου τουρκικού κράτους, μετατράπηκε σε μουσείο με απόφαση του υπουργικού συμβουλίου που ελήφθη στις 24 Νοεμβρίου 1934.
Η Αγία Σοφία ως μουσείο άνοιξε τις πύλες της την 1η Φεβρουαρίου 1935 και στις 6 Δεκεμβρίου 1985 ανακηρύχθηκε από την UNESCO Μνημείο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς.
