Kathimerini.gr
APOORVA MANDAVILLI / The NEW YORK TIMES
Ακριβώς τη στιγμή που η έλευση των εμβολίων κατά της COVID-19 μας γέμισε αισιοδοξία για την έξοδο από την υγειονομική κρίση, Βρετανοί αξιωματούχοι έκρουσαν τον κώδωνα του κινδύνου, προειδοποιώντας για την ύπαρξη ενός εξαιρετικά μεταδοτικού στελέχους του κορωνοϊού, που διασπείρεται ανεξέλεγκτο στην Αγγλία. Ανάλογη μετάλλαξη του πανδημικού στελέχους ανιχνεύθηκε και στη Νότια Αφρική. Τι γνωρίζουμε γι’ αυτή την εξέλιξη και πόσο πρέπει να ανησυχούμε;
1. Εντοπίστηκε μετάλλαξη του νέου κορωνοϊού. Είναι αυτό απρόσμενο;
Η επιστημονική κοινότητα ανησυχεί για τις μεταλλάξεις, αλλά η ανίχνευσή τους δεν εκπλήσσει κανέναν. Μέχρι σήμερα, άλλωστε, έχουν καταγραφεί εκατοντάδες απειροελάχιστες μεταβολές στο γενετικό υλικό του κορωνοϊού, που εμφανίστηκαν καθώς «ταξίδευε» σε όλο τον κόσμο. Κάποιες από τις ποικίλες (μεταλλαγμένες) μορφές είναι πιο διαδεδομένες στον πληθυσμό εντελώς τυχαία, και δεν έχουν ενισχύσει τον ιό. Ομως, καθώς η μακροημέρευση του κορωνοϊού κινδυνεύει, εξαιτίας των εμβολιασμών και της φυσικής ανοσίας που σταδιακά αναπτύσσεται, οι ερευνητές αναμένουν κάποιες «επωφελείς» μεταλλάξεις στο γονιδίωμά του, που θα ενισχύσουν τη μεταδοτικότητά του ή θα τον καταστήσουν «αόρατο» στο ανοσοποιητικό μας σύστημα.
2. Τι ακριβώς είναι ο μεταλλαγμένος ιός που ανιχνεύθηκε στη Βρετανία;
Η βρετανική ποικίλη μορφή του κορωνοϊού διαθέτει περίπου 20 μεταλλάξεις, μεταξύ των οποίων κάποιες που επηρεάζουν τον τρόπο που «αγκιστρώνεται» στα κύτταρά μας και τα μολύνει. Αυτές, σημειώνει η δρ Μουγκέ Τσεβίκ, λοιμωξιολόγος του Πανεπιστημίου του Αγίου Ανδρέα στη Σκωτία και επιστημονική σύμβουλος της βρετανικής κυβέρνησης, επιτρέπουν στον κορωνοϊό να αναδιπλασιάζεται και να μεταδίδεται ευκολότερα. Η μεταδοτικότητα του μεταλλαγμένου ιού, εκτιμούν Βρετανοί ερευνητές, είναι κατά 70% μεγαλύτερη των μη μεταλλαγμένων στελεχών. Η εκτίμηση αυτή, ωστόσο, δεν βασίζεται σε εργαστηριακά δεδομένα, αλλά σε ηλεκτρονικά πρότυπα.
3. Τα εμβόλια έρχονται. Πώς θα επηρεαστεί η αποτελεσματικότητά τους από τη νέα μετάλλαξη;
Κάποιοι ερευνητές ανησυχούν ότι η νέα μετάλλαξη θα καταστήσει τον κορωνοϊό πιο ανθεκτικό στα εμβόλια κατά της COVID-19. Η ανησυχία τους βασίζεται στην ανίχνευση μεταβολών του γενετικού κώδικα του παθογόνου παράγοντα, που τον καθιστούν λιγότερο ευάλωτο στα αντισώματα. Ωστόσο, η εξελικτική διαδικασία που θα τον καταστήσει άτρωτο στα σημερινά εμβόλια απαιτεί χρόνια.
4. Τι σημασία πρέπει να αποδώσουμε στη μετάλλαξη;
Οπως όλοι οι ιοί και ο νέος κορωνοϊός αλλάζει. Κάποιες μεταβολές είναι επουσιώδεις, ενώ ίσως τον ενισχύσουν. Οι επιστήμονες φοβούνται το δεύτερο. Οι μαζικοί εμβολιασμοί κατά της COVID-19 μπορεί να εξαναγκάσουν τον κορωνοϊό να προσαρμοστεί και να μεταλλαχθεί έτσι ώστε να διαφεύγει από τα αντισώματα, ή να ανθίσταται σε αυτά. Ηδη μικρές μεταβολές του, που έχουν καταγραφεί σε όλον τον κόσμο, φαίνεται να είναι επωφελείς γι’ αυτόν. Η μετάλλαξη που επηρεάζει την ευαισθησία του κορωνοϊού στα αντισώματα (η διαγραφή 69-70, όπως λέγεται, δηλαδή η απουσία δύο «γραμμάτων» από τον γενετικό του κώδικα) εντοπίστηκε στα μινκ της Δανίας, σε κρούσματα στη Βρετανία και σε έναν ανοσοκατεσταλμένο ασθενή που έγινε πολύ λιγότερο ευαίσθητος στη χορήγηση πλάσματος αναρρωνύοντος. Η νέα γενετική διαγραφή μεταβάλλει την πρωτεϊνική ακίδα στην επιφάνεια του κορωνοϊού, με την οποία εισβάλλει στα ανθρώπινα κύτταρα. Μεταλλαγμένες μορφές του ιού, με διαγραφή του γενετικού κώδικα, εντοπίστηκαν ανεξαρτήτως στην Ταϊλάνδη και στη Γερμανία τον Αύγουστο, ενώ επικυριάρχησαν στη Δανία και στην Αγγλία. Παρότι αρχικά οι επιστήμονες υποστήριζαν ότι ο κορωνοϊός είναι σταθερός, τους τελευταίους μήνες κατέστη σαφές ότι μεταλλάσσεται και οι εμβολιασμοί θα ενισχύσουν το φαινόμενο.
5. Πώς μπορεί να μετριαστεί ο κίνδυνος μιας νέας κατακλυσμικής μετάλλαξης που θα κάνει άχρηστα τα νέα εμβόλια;
Ο εμβολιασμός του 60% του πληθυσμού, εντός ενός έτους, και η διατήρηση χαμηλού αριθμού κρουσμάτων κατά τη διάρκεια της εμβολιαστικής εκστρατείας, θα συμβάλουν σημαντικά στην ελαχιστοποίηση της πιθανότητας περαιτέρω μετάλλαξης του κορωνοϊού. Ωστόσο, οι ερευνητές θα πρέπει να εξακολουθήσουν να αναλύουν το γονιδίωμά του, προκειμένου να εντοπίσουν έγκαιρα εκείνες της μεταλλάξεις που θα τον ενισχύσουν έναντι των εμβολίων. Αυτό γίνεται συνεχώς με τα στελέχη του ιού της γρίπης και πρέπει να συνεχίσει να γίνεται και για τον κορωνοϊό.
6. Θα χρειαστούμε νέα εμβόλια κατά της COVID-19;
Το εξαιρετικά θετικό είναι ότι χάρη στην τεχνολογία παρασκευής των εμβολίων των Pfizer/BioNTech και της Moderna είναι εύκολη η προσαρμογή και επικαιροποίησή τους. Τα νέα εμβόλια άλλωστε πυροδοτούν μία ισχυρή ανοσοποιητική αντίδραση και θα χρειαστούν πολλά χρόνια και πολλές μεταλλάξεις μέχρι να καταστεί αναγκαία η μεταβολή της σύνθεσής τους. Ο Τρέβορ Μπέντφορντ, εξελικτικός βιολόγος στο Αντικαρκινικό Ερευνητικό Κέντρο Φρεντ Χάτζινσον του Σιάτλ, εξηγεί: «Πιστεύω ότι θα συμβεί με τα εμβόλια κατά της COVID-19 ό,τι γίνεται και με της γρίπης, όπου αλλάζεις κάπως τη σύνθεση ώστε να είναι αποτελεσματικό και όλοι να εμβολιάζονται σε ετήσια βάση. Νομίζω ότι αυτό θα είναι αναγκαίο και με τον κορωνοϊό».
