Kathimerini.com.cy
ΑΝΤΡΟΣ ΣΚΑΛΙΣΤΗΣ
Το τελευταίο διάστημα με τις ειδικές συνθήκες που βιώνουμε, οι περισσότεροι από εμάς δεν ταξιδέψαμε εκτός Κύπρου, δεν κάναμε διακοπές σε ξενοδοχεία και ζούμε όλα τα υπόλοιπα τα οποία μας υποβάλλει η πανδημία. Θέλουμε μια ευκαιρία για ταξίδι, μια ευκαιρία να φεύγουμε από την καθημερινότητά μας και να βλέπουμε τα πράγματα πιο θετικά. Εμείς θέλουμε να σας ταξιδέψουμε, θέλουμε να είμαστε η θετική πλευρά των πραγμάτων. Γιατί πάντα υπάρχει και η θετική πλευρά, φτάνει να θέλουμε εμείς να τη δούμε, να την ανακαλύψουμε. Ευτυχώς ο τόπος μας προσφέρεται για ταξίδια και ανακαλύψεις. Στο νησί μας υπάρχουν πολλά μυστικά που μας περιμένουν να τα ανακαλύψουμε.
Είμαστε έτοιμοι να ξεκινήσουμε την εκδρομή μας. Είναι ένα χωριό της ορεινής Λευκωσίας από το οποίο σαν εκπομπή, έχουμε περάσει ήδη κάποιες φορές πηγαίνοντας σε άλλους προορισμούς. Κάθε φορά, λέγαμε «πολύ ωραίο χωριό, με ιστορία, αξίζει μια εκπομπή από μόνο του». Ήρθε η ώρα του. Σήμερα η εκπομπή είναι αφιερωμένη στον Φαρμακά. Θα χαρούμε τη διαδρομή, θα χαρούμε τον Φαρμακά, θα χαρούμε τους καλούς φίλους. Θέλουμε να περάσουμε και σήμερα καλά μαζί. Από Λευκωσία βγαίνουμε με κατεύθυνση την Ανθούπολη την Κλήρου. Μετά το φράγμα της Κλήρου, ακολουθούμε την ταμπέλα για Καλό Χωριό, πάμε αριστερά, περνάμε μέσα από το Καλό Χωριό, κάτω από το Γούρρι και φτάνουμε στον Φαρμακά. Η διαδρομή είναι υπέροχη, ειδικά μετά το Αρεδιού, γιατί μετά τις βροχές όλα είναι καταπράσινα και από το Καλό Χωριό αρχίζει το δάσος. Από Λεμεσό και Πάφο θα ανεβείτε προς Παρεκκλησιά, Κελλάκι, Επταγώνια, Μελίνη, Οδού, Φαρμακάς. Και αυτή υπέροχη διαδρομή, θα την απολαύσετε, μάλλον θα την απολαύσουμε και μαζί, άλλη φορά. Από Λάρνακα, πάμε αυτοκινητόδρομο Λάρνακας-Λεμεσού, ανεβαίνουμε προς Χοιροκοιτία, μετά Βάβλα, Λάγεια, Ορά, Μελίνη, Οδού, Φαρμακάς. Ακόμα μια εξαιρετική διαδρομή μέσα από πανέμορφα τοπία και χωριά. Από Λευκωσία και Λεμεσό η διαδρομή έχει διάρκεια περίπου μια ώρα και από Λάρνακα περίπου 1 ώρα και ένα τέταρτο.
(Φωτογραφία: Το χωριό Φαρμακάς από μακριά.)
Είμαστε στον δρόμο για Φαρμακά και περνάμε από Καλό Χωριό Ορεινής. Πρέπει να κάνουμε ένα σταθμό στην παλιά εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Είναι σημαντικό να δούμε πώς είναι κτισμένη, με ποια υλικά. Θα το συζητήσουμε μετά όταν φτάσουμε στον Φαρμακά, συγκρίνοντας αυτή την εκκλησία με την εκκλησία της Αγίας Ειρήνης.
(Φωτογραφία: Σε κεντρικό σημείο στο χωριό Φαρμακάς της επαρχίας Λευκωσίας, υπάρχει κτισμένος Ναός αφιερωμένος στην Αγία Ειρήνη.)
Δεκαέξι χιλιόμετρα απόσταση μόνο μεταξύ των δύο ναών και δεν θα μπορούσε να είναι πιο διαφορετικοί. Ο Άγιος Γεώργιος είναι μικρός μονόκλιτος ναός κτισμένος με κροκάλες από τον διπλανό ποταμό και σπασμένα κεραμίδια. Κτίστηκε το 1633, όπως πληροφορούμαστε από επιγραφή που υπάρχει στον νότιο τοίχο. Στο βορειοδυτικό άκρο του ναού υψώνεται το καμπαναριό που είναι κατασκευασμένο με πωρόλιθους που μεταφέρθηκαν από την Αγροκηπιά. Αποτελείται από δύο πατώματα με καμάρες. Πρέπει να δούμε το αξιόλογο, ξυλόγλυπτο, επιχρυσωμένο τέμπλο του 17ου αιώνα και ένα ξεχωριστό τέμπλο με την εικόνα του Αγίου Γεωργίου που κοσμούν το εσωτερικό του ναού.
(Φωτογραφία: Ο Άγιος Γεώργιος είναι μικρός μονόκλιτος ναός κτισμένος με κροκάλες από τον διπλανό ποταμό και σπασμένα κεραμίδια.)
Αξίζει, για την ιστορία, να αναφέρουμε ότι το Καλό Χωριό Ορεινής υπήρχε στην περιοχή ως οικισμός από την αρχαιότητα. Οι άνθρωποι κατοίκησαν στην περιοχή από την εποχή που ανακάλυψαν χαλκό και χρυσάφι και φυσικά εκμεταλλεύτηκαν τους χώρους εξόρυξης των πολύτιμων μετάλλων, τα γνωστά αρχαία ορυχεία κοντά στο χωριό, που μπορεί να επισκεφτεί κάποιος περπατώντας το μονοπάτι της φύσης που ήδη έχουμε χαρεί στην εκπομπή. Την ίδια, περίπου, εποχή έχουμε την κάθοδο των Αχαιών στο νησί, οι οποίοι εκτός από τις τέχνες και τα γράμματα έφεραν στο νησί και τη θρησκεία τους, τους θεούς τους. Ο αρχαίος οικισμός πρέπει να πήρε το όνομα κάποιου από αυτούς τους θεούς. Ο Χριστιανισμός άλλαξε άρδην την εικόνα, οτιδήποτε μη χριστιανικό έπρεπε να εξαφανιστεί από προσώπου γης. Συνεπώς, το χωριό μετονομάστηκε σε «Μερίκα» και αυτό γιατί στον ποταμό δίπλα στο χωριό υπήρχαν πολλά δέντρα Μερίκας. Προφανώς, ούτε αυτό ήταν αποδεκτό, οπότε απλώς ακολούθησαν την πεπατημένη, τη συνηθισμένη για το νησί διαδικασία μετονομασίας και το ονόμασαν «Καλό Χωριό», όπως άλλα τέσσερα χωριά στον τόπο μας.
Λίγο κρύο σήμερα αλλά φοράμε ένα μπουφάν και ο κόσμος είναι καλύτερος. Ειδικά εδώ, που μόλις βγαίνουμε από το χωριό, ξεκινά το δάσος. Υπέροχο, καταπράσινο, ζωογόνο δάσος με πεύκα. Φυσικά, θέλουμε να ρουφήξουμε όσες παραπάνω μυρωδιές γίνεται, θέλουμε να δούμε όσο παραπάνω πράσινο, θέλουμε να νιώσουμε παραπάνω Κύπρο. Για να την έχουμε μέσα μας ριζωμένη, για να μας βοηθά στα δύσκολα. Είμαστε συνέχεια μέσα στο δάσος και το απολαμβάνουμε. Πάμε σιγά, δεν βιαζόμαστε καθόλου, χαιρόμαστε την διαδρομή αλλά και το αυτοκίνητό μας. Μπορεί να έχουμε λίγα σύννεφα σήμερα, αλλά η ατμόσφαιρα είναι καθαρή, βλέπουμε το ζωντανό πράσινο του δάσους και το γαλάζιο του ουρανού, με τα συννεφάκια του να ενώνονται από πάνω μας.
Είμαστε συνέχεια μέσα στο δάσος, μετά το Καλό Χωριό, οδηγούμε σιγά-σιγά και απολαμβάνουμε τη φύση. Βγαίνοντας από το χωριό, ανεβήκαμε μια ανηφόρα και αμέσως μετά μια κατηφόρα. Λίγο πριν το τέλος της κατηφόρας, στα αριστερά μας υπάρχει ένας ωραίος εκδρομικός χώρος. Πολύ οργανωμένος, ο εκδρομικός χώρος Μερίκας. Δεν θα σταματήσουμε σήμερα εδώ, αλλά σημειώστε τον, βάλτε τον στα υπ’ όψιν. Είμαστε μέσα στο δάσος και σε κάποιο σημείο παρατηρούμε ότι ο δρόμος αρχίζει να κινείται δίπλα από ένα ποταμό. Ο ποταμός, στα δεξιά μας, είναι χαμηλά, δεν φαίνεται αλλά τον μαντεύουμε από τα δέντρα. Ενώ αριστερά μας έχουμε το δάσος με τα πεύκα, στα δεξιά μας έχουμε λεύκες, κυπαρίσσια, καβάτζια. Οδηγούμε ακόμα πιο σιγά και ψάχνουμε ένα χωματόδρομο στα δεξιά μας, ένα περίπου χιλιόμετρο μετά τον εκδρομικό χώρο. Χωρίς καμιά σήμανση, δεν περιμένουμε να δούμε ταμπέλα. Η άσφαλτος κάνει μια στροφή αριστερά και βλέπουμε στα δεξιά μας ένα χωματόδρομο. Στενό και αρκετά κατηφορικό, το δρομάκι αυτό, 100 μέτρα χώμα μόνο, μας κατεβάζει πάνω σε ένα παλιό γεφύρι και δεξιά μας ο φράχτης του Καλού Χωριού. Μικρός φράχτης και ειδικά τώρα, αυτή την εποχή δεν είναι γεμάτος, αλλά έχει νερό και επειδή είναι υπέροχη η μέρα, δεν φυσά καθόλου, ρουφάμε αυτή την ομορφιά. Ο ήλιος από πάνω μας, κανένα συννεφάκι στο ουρανό, ωραίο χειμερινό γαλάζιο. Το πολύ ζωηρό πράσινο των δέντρων ψηλά, οι καλαμιές μπροστά μας και στα πόδια μας, πιάτο, το νερό. Ποιητική η ηρεμία του νερού, κάτι απενεργοποιεί μέσα μας αυτή η γαλήνη, κάτι φεύγει και μας αφήνει πιο γαλήνιους. Μαγική στιγμή… θέλουμε να την παρατείνουμε.
(Φωτογραφία: Ο Φαρμακάς είναι το 10ο σε υψόμετρο χωριό στην Κύπρο, άρα ο χειμώνας είναι χειμώνας, δεν σηκώνει αστεία.)
Φεύγουμε από το φράγμα Καλού Χωριού και συνεχίζουμε, πάμε σιγά γιατί απολαμβάνουμε την ημέρα και το δάσος γύρω μας. Περνάμε κάτω από το Γούρρι, χωριό που θα επισκεφτούμε σε μελλοντική εκπομπή. Σήμερα συνεχίζουμε μέσα στο δάσος και σε λίγο το δάσος αρχίζει να μπλέκεται με τις καλλιέργειες του Φαρμακά. Στην κάτω πλευρά του χωριού έχουμε περιβόλια με οπωροφόρα, μηλιές, φορμοζιές, αχλαδιές και καλλιέργειες με λαχανικά και φυσικά ντομάτες, τις πιο ξακουστές ντομάτες της Κύπρου. Αν δεν έχετε δοκιμάσει ντομάτες του Φαρμακά, βρείτε τις οπωσδήποτε και ειδικά μια συγκεκριμένη ποικιλία, καλοκαιρινή, την Μαρμάντα. Οι Μαρμάντες του Φαρμακά είναι μεγάλες, γεμάτες ραβδώσεις, ροζ-κόκκινες, δεν είναι ολοκόκκινες όπως άλλες ποικιλίες και ζουμερές. Δοκιμάστε την σαν πρώτο πιάτο, στην αρχή του γεύματος, κομμένη φέτες, ελαιόλαδο και χοντρό αλάτι, τίποτε άλλο. Αν έχετε και λίγο προζυμένιο κουλούρι για βούτημα, ακόμα καλύτερα. Προχωρούμε και φτάνουμε στην πλατεία του χωριού, με μεγάλο χώρο παρκαρίσματος. Η εκκλησία της Αγίας Ειρήνης, τα καφενεία, η ταβέρνα, το οινοποιείο Santa Irene και το εστιατόριο Ιεράμπελος είναι όλα σε απόσταση περπατήματος από την πλατεία.
Όπως και ο πυρήνας του χωριού που αξίζει περπάτημα. Άξιο αναφοράς είναι και το γήπεδο του χωριού, πρώτα από όλα, γιατί σε αυτό το υψόμετρο και με αυτή τη μορφολογία εδάφους το Κοινοτικό Συμβούλιο και η διοίκηση της ποδοσφαιρικής ομάδας κατάφεραν να το κάνουν πραγματικότητα. Επιπλέον, το γήπεδο είναι στρωμένο με συνθετικό γρασίδι, λόγω των χαμηλών θερμοκρασιών που έχει το χωριό τον χειμώνα. Ξέρετε, σε αυτό το ύψος δεν αστειεύεται ο χειμώνας, εδώ χιονίζει κάθε χρόνο το στρώνει για μέρες. Μάλιστα, η εταιρεία που τοποθέτησε το τεχνητό γρασίδι, είναι τόσο περήφανη γι’ αυτό, που παρουσιάζει το γήπεδο και το γρασίδι του σε διεθνείς εκθέσεις.
Φαρμακάς, λοιπόν, και πρέπει να αναφερθούμε και σε μια άλλη πτυχή της προσωπικότητας του χωριού. Ο Φαρμακάς είναι το 10ο σε υψόμετρο χωριό στην Κύπρο, άρα ο χειμώνας είναι χειμώνας, δεν σηκώνει αστεία. Επίσης, το χωριό δεν είναι και πολύ κοντά σε πόλη, ούτε στη Λευκωσία ούτε στη Λεμεσό. Μπορεί σήμερα να είναι εύκολη η επικοινωνία με τις πόλεις, αλλά πριν κάποιες δεκαετίες σίγουρα δεν ήταν έτσι. Με τα σημερινά αυτοκίνητα και δρόμους σε 45 λεπτά βρίσκεσαι στη Λευκωσία ή σε περίπου 1 ώρα στη Λεμεσό, αλλά πριν 20 χρόνια με τους παλιούς δρόμους ήθελες πολύ περισσότερο. Σκεφτείτε τα αυτοκίνητα, για να μη μιλήσουμε για τα λεωφορεία ή τους δρόμους της δεκαετίας του ‘70 ή του ‘60 ή ακόμα και πιο παλιά. Πολλά χωριά με αυτές τις συνθήκες ή ακόμα και με καλύτερες, έχουν ερημώσει (ή σχεδόν ερημώσει) λόγω αστυφιλίας. Ο Φαρμακάς έχει καταφέρει να νικήσει την αστυφιλία. Δεν έχει ερημώσει, ο πληθυσμός του χωριού είναι αρκετά σταθερός από το 1946 μέχρι σήμερα, στους 500 κατοίκους περίπου. Σίγουρα σε δύσκολους καιρούς πολλοί κάτοικοι έχουν μεταναστεύσει στις πόλεις, αλλά και εκτός Κύπρου. Το σημαντικό, όμως, είναι ότι ο πληθυσμός είναι σχεδόν αμετάβλητος και το χωριό σφύζει από ζωή. Το πρώτο δημοτικό σχολείο στον Φαρμακά ιδρύθηκε το 1884 και φαίνεται πως λειτούργησε το 1900, σε σπίτι κοντά στην εκκλησία. Το δημοτικό σχολείο Φαρμακά – Καμπιού, του γειτονικού χωριού που η εκπομπή έχει ήδη επισκεφθεί, έχει μητρώα μαθητών από το 1906. Τότε φοιτούσαν 42 παιδιά από τον Φαρμακά και 15 από το Καμπί. Οι πρώτες δύο αίθουσες του σχολείου κτίστηκαν το 1939 και λειτούργησαν το 1940. Είναι κτισμένες με πέτρες του βουνού και του ποταμού. Από το 1940 αρχίζει μια εντυπωσιακή αύξηση του αριθμού των μαθητών που φοιτούσαν στο σχολείο.
Πριν αρχίσουμε το περπάτημα, να πούμε ακόμα κάτι για τον χαρακτήρα του χωριού, πάλι σε σχέση με την αστυφιλία. Γύρω από την περιοχή του χωριού, η φύση στο μεγαλύτερό της μέρος είναι άγρια. Βουνά με μεγάλη κλίση, πανύψηλα, δύσβατα, με βράχους, τους χαρακτηριστικούς γκρίζους, κοφτερούς βράχους του Τροόδους. Πλαγιές κακοτράχαλες, που οι βροχές και οι άνεμοι έχουν διαβρώσει και έχουν αφήσει γυμνές χωρίς χώμα για καλλιέργειες. Εδώ, σε αυτή τη γωνιά του τόπου μας, θα δείτε πως ο άνθρωπος κατάφερε να μεταμορφώσει την πέτρα και τον βράχο. Αυτό το σχεδόν σεληνιακό τοπίο, η εργατικότητα και το μεράκι των ανθρώπων, με τις αναβαθμίδες από ξερολιθιά, δόμες δηλαδή, το μετέτρεψε σε καταπράσινα αμπέλια και καλλιέργειες. Μηλιές, κερασιές, ελιές, αμυγδαλιές, καρυδιές, αμπέλια, λαχανικά, όσπρια. Όλα τα καλά και οι ντομάτες, τις οποίες αναφέραμε ήδη προηγουμένως, στην αρχή της εκπομπής αλλά η φήμη τους υπερβαίνει τα τοπικά όρια. Οπότε πρέπει να μιλήσουμε ακόμα λίγο γιατί, όπως λέει και η γνωστή διαφήμιση, «ίσως οι καλύτερες ντομάτες του κόσμου». Σε αυτή, όμως, την περίπτωση έχουν και βούλα ότι είναι οι καλύτερες. Δηλαδή, ο Φαρμακάς είναι γνωστός σε ολόκληρη την Κύπρο και ολόκληρη την περιοχή της Μεσογείου για την πλούσια ντοματοπαραγωγή του, έχοντας κερδίσει πολυάριθμα εθνικά και διεθνή βραβεία για τη γεύση και το άρωμά τους. Στον Φαρμακά γίνεται και ο χορός της ντομάτας κάθε χρόνο, τελευταία εβδομάδα του Αυγούστου. Είναι θεσμοθετημένος χορός, γίνεται εδώ και περίπου 30 χρόνια. Πρέπει να αναφερθούμε επίσης στο Φεστιβάλ Τοπικών Παραδοσιακών Εδεσμάτων & Προϊόντων «Κοπιάστε», που γίνεται κάθε Οκτώβρη στο χωριό και είναι μια καλή ευκαιρία για να γνωρίσετε και το χωριό και τα προϊόντα του. Σίγουρα ένα από τα προϊόντα που πρέπει να γνωρίσετε, να δοκιμάσετε κατ’ ακρίβεια, όλοι, είναι τα γλυκά της κυρίας Ελένης. Η κυρία Ελένη φτιάχνει τα γνωστά μας γλυκά όπως καρυδάκι, κεράσι, καρπούζι, κιτρόμηλο, αχλάδι, περγαμόντο και πορτοκάλι, αλλά φτιάχνει και πιο ιδιαίτερες γεύσεις, όπως κολοκάσι, κρεμμύδι, σκόρδο και μανιτάρι. Σίγουρα πρέπει να τα δοκιμάσετε! Το εργαστήριό της είναι κοντά στο κέντρο του χωριού, περπάτημα ούτε 5 λεπτών, εκεί υπάρχει και πωλητήριο όπου μπορείτε να αγοράσετε ό,τι γλυκό θέλετε.
Ο Φαρμακάς, επιπλέον, είναι και χωριό με ιστορία, θρύλους και παραδόσεις. Υπάρχει η παράδοση για τα εφτά χωριά που υπήρχαν από τον Φαρμακά μέχρι κάτω, μέχρι το Καλό Χωριό. Η παράδοση λέει ότι αυτά τα χωριά ερειπώθηκαν από λοιμό, εγκαταλείφθηκαν και καταστράφηκαν. Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η παράδοση δεν είναι μύθος όπως η ύπαρξη της τοποθεσίας Λοιμόχωρο, ονομασία που παραπέμπει στον λοιμό. ‘Η το ότι, όπως ξέρουμε, το Καμπί του Φαρμακά αρχικά ήταν κτισμένο σε άλλη τοποθεσία πιο κάτω από τη σημερινή. Λόγω λοιμού εγκαταλείφθηκε η αρχική και το χωριό μεταφέρθηκε στην τοποθεσία όπου είναι σήμερα. Το 2013, η παλιά εικόνα του Αγίου Γεωργίου στην σημερινή εκκλησία ανέβλυσε μύρο και οι Καμπιώτες πήγαν στην τοποθεσία της παλιάς εκκλησίας και την ανέσκαψαν. Έχουν βρει τα θεμέλια της παλιάς εκκλησίας και πολλά παλιά κεραμικά αντικείμενα. Η εκπομπή έχει επισκεφθεί τον συγκεκριμένο χώρο και πρέπει να πούμε ότι είναι εντυπωσιακός. Το πάτωμα της εκκλησίας έχει αποκαλυφθεί και είναι καμωμένο από τεράστιες πέτρες από τον ποταμό, κροκάλες δηλαδή. Έχουν τοποθετηθεί με τέτοιο τρόπο που να είναι όσο το δυνατόν επίπεδο το πάτωμα, αλλά είναι κροκάλες, υπάρχει το ανάγλυφο και είναι πραγματικά ωραίο με την απλότητά του. Προσωπικά πιστεύω ότι στον συγκεκριμένο χώρο πρέπει να γίνει μια σωστή ανασκαφή από το Τμήμα Αρχαιοτήτων. Επιβεβαίωση της παράδοσης είναι επίσης το ότι όταν οι Φαρματζιώτες καλλιεργούν τα κτήματά τους βρίσκουν πήλινα αγγεία και εργαλεία άλλων εποχών. Κάποιοι λένε (ή ο μύθος λέει) ότι στην περιοχή όπου ήταν η εκκλησία του Αρχαγγέλου υπάρχει κρυμμένος μεγάλος θησαυρός. Τόσο μεγάλος που θα μπορούσε να ζήσει ολόκληρη η Κύπρος για εφτά χρόνια. Έχουμε πλούσια παράδοση πάντως.
Η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στην Αγία Ειρήνη και πανηγυρίζει στις 5 Μαΐου, με χιλιάδες πιστούς να έρχονται για προσκύνημα, φέρνοντας μαζί και τα τάματά τους. Η Αγία Ειρήνη θεωρείται προστάτιδα των ματιών και, σύμφωνα με διηγήσεις γερόντων της κοινότητας, πολλές φορές η εικόνα της Αγίας θαυματούργησε, θεραπεύοντας τα μάτια ασθενών. Στο κεφάλι φοράει βασιλική μίτρα, ενώ με το δεξί της χέρι κρατάει τον σταυρωμένο Χριστό και μέσα στην αριστερή της παλάμη έχει την κεφαλή της, ένδειξη του μαρτυρικού της θανάτου με αποκεφαλισμό. Η εκκλησία είναι χτισμένη με τις άγριες κοφτερές πέτρες του Τροόδους που αναφέραμε προηγουμένως. Όσοι ήσασταν μαζί μας από την αρχή της εκπομπής, θα θυμάστε ότι στον δρόμο για Φαρμακά περάσαμε από Καλό Χωριό ειδικά για να δούμε την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Είχαμε δει ότι ο Άγιος Γεώργιος ήταν χτισμένος με κύριο υλικό τις κροκάλες του γειτονικού ποταμού. Πέτρες στρογγυλεμένες από το νερό διαμέσου των αιώνων, με μαλακές στο μάτι επιφάνειες, δίνουν και στον ναό μια ξεχωριστή χάρη και με τα σχήματα και με τα χρώματά τους. Οι δυο εκκλησίες, θεωρητικά είναι κτισμένες με τα ίδια υλικά. Πέτρα τοπική, κεραμίδι, ξύλο. Η μεγάλη διαφορά είναι ότι η τοπική πέτρα είναι διαφορετική στο κάθε χωριό με αποτέλεσμα την διαφοροποίηση. Όταν έχετε την ευκαιρία, κάντε την εκδρομή, ούτως ή άλλως είναι ωραία εκδρομή. Αξίζει τον κόπο, όμως, να δει κάποιος και τις δυο πανέμορφες εκκλησίες την ίδια μέρα και να κάνει τη σύγκριση.
Είχαμε πει πριν ότι αξίζει τον κόπο να δει κάποιος τις δυο εκκλησίες, του Αγίου Γεωργίου και της Αγίας Ειρήνης, την ίδια μέρα και να κάνει τη σύγκριση. Όμως, αξίζει τον κόπο να δει κάποιος και το διτζίμιν στο προαύλιο της εκκλησίας και να ακούσει τον θρύλο με τους 7 γύρους της εκκλησίας ή τον θρύλο για την εικόνα της Αγίας Ειρήνης που διασώθηκε από πυρκαγιά. Το 1914 η εκκλησία παραδόθηκε στις φλόγες. Η φωτιά ήταν ξαφνική, οπότε δεν πρόλαβαν οι πιστοί να βγάλουν τίποτε έξω, όλα τα ιερά αντικείμενα ήταν μέσα στην εκκλησία, φυσικά και η εικόνα της Αγίας Ειρήνης. Όλο το χωριό παρακολουθούσε με απόγνωση την φωτιά να καίει τα ιερά και τα όσιά του. Και ξέρετε, την εκκλησία, το κτήριο δηλαδή, το φτιάχνεις, τους σκάμνους τους ανακατασκευάζεις. Την εικόνα, την παλιά εικόνα της Αγίας Ειρήνης, όμως; Σίγουρα ξαναγίνεται και αυτή, δεν είναι το ίδιο όμως, χάνεται ένα ιερό κειμήλιο. Οπότε, ένας χωριανός, τολμηρός προφανώς, ο Παυλής ο Τζιαίζαρος, όρμησε μέσα στις φλόγες για να γλυτώσει την εικόνα. Μέσα στη φωτιά, καιγόταν, δεν μπορούσε να αναπνεύσει και ταυτόχρονα τραβούσε την εικόνα για να τη βγάλει από το τέμπλο. Την τράβηξε τρεις φορές. Η εικόνα δεν έβγαινε, οπότε ο τολμηρός Φαρμακιώτης έκανε ένα βήμα πίσω, άφησε την εικόνα και απευθύνθηκε στην Αγία: Τζυρά μου, αν δεν αφήσεις την εικόνα σου να φκει που το τέμπλο, δεν φεύκω που δαμαί, εννά κρούσω μαζί της! Ως εκ θαύματος η εικόνα αποσπάστηκε μόνη της και έπεσε μέσα στα αποκαΐδια, την άρπαξε και βγήκε έξω από την καιόμενη εκκλησία. Έτσι σώθηκε ο Παυλής, σώθηκε και το ιερό κειμήλιο. Γι’ αυτό και σήμερα η εικόνα δεν είναι καλά στερεωμένη στη θέση της.
Φεύγουμε από την Αγία Ειρήνη, περπατάμε προς το πάρκο του χωριού και από το πάρκο δεξιά, πάμε για ένα τόπο παραμυθένιο. Σαράντα μέτρα μετά το τελευταίο σπίτι του χωριού, είμαστε στον Κοσσιηνά.
Ο Φαρμακάς μπορεί να είναι λίγο αδικημένος όσον αφορά την μορφολογία του εδάφους, μπορεί να ταλαιπωρείται από βαριούς χειμώνες, βαριούς για κυπριακά δεδομένα φυσικά, αλλά είναι ευλογημένος με ένα πολύτιμο αγαθό. Πολύτιμο σε παγκόσμια βάση, αλλά ακόμα πιο πολύτιμο και δυσεύρετο στον τόπο μας. Το νερό. Μάλιστα… νερό σε ονειρικό τόπο, καταπράσινο δάσος με απίστευτη ομορφιά.
Η οροσειρά του Τροόδους απορροφά κάθε χειμώνα 3 τρισεκατομμύρια κυβικά μέτρα νερού. Μεγάλο μέρος αυτού του νερού «ταξιδεύει» για δεκάδες χιλιόμετρα μέσα από υπόγεια ρήγματα και υδροφόρα στρώματα και καταλήγει σε περιοχή νότια του χωριού. Σε όλη αυτή την υπόγεια διαδρομή, το νερό περνά μέσα από τα φίλτρα της φύσης, καθαρίζεται και εμπλουτίζεται με ιχνοστοιχεία και μέταλλα. Έτσι, δεν είναι απλώς νερό, αλλά μετατρέπεται σε ένα από τα καλύτερα μεταλλικά νερά που διαθέτει η Κύπρος και όχι μόνο. Καταλήγει στη χρυσή πηγή του Φαρμακά. Εδώ, θα σας εκπλήξει ακόμα κάτι, ένα σπάνιο φαινόμενο, σχεδόν μαγικό. Το νερό αναβλύζει από τη γη, βλέπεις τον στροβιλισμό του, τη ροή του. Είναι σαν να βγαίνει από κόσκινο, καθαρό και κρυστάλλινο. Γι’ αυτό και οι κάτοικοί του ονομάζουν την πηγή «Κοσσιηνά» ή «Κοσκινά». Το Κοινοτικό Συμβούλιο και οι κάτοικοι του χωριού ξέρουν τη σημασία της πηγής, γι’ αυτό και την έχουν αναδείξει εξαιρετικά σωστά με κατασκευές, πλακόστρωτα και μονοπάτια με τοπική πέτρα υπέροχα χτισμένη. Σίγουρα αξίζει επίσκεψη, οποιαδήποτε εποχή του χρόνου. Άνοιξη με την αναγέννηση της ζωής, καλοκαίρι, στη δροσιά των δέντρων, πολλών δέντρων, πραγματικά καταπράσινος τόπος. Τον χειμώνα, η μυρωδιά του καπνού από τις τσιμινιές και τα τζάκια στο χωριό, χιονισμένο χωριό, όλα κάτασπρα, και το νερό να αναβλύζει μέσα από το χιόνι. Η μαγεία, όμως, συμβαίνει άλλη εποχή του χρόνου, έχω έρθει εδώ φθινόπωρο. Πολλά δέντρα γύρω και πάνω από τον Κοσσιηνά… Δεσπόζει, όμως, ένας τεράστιος πλάτανος, πραγματικά τεράστιος. Έχετε δει το χρώμα των φύλλων του πλάτανου όταν πέσουν στο χώμα, πριν αφυδατωθούν εντελώς; Ένα κιτρινοπράσινο χρώμα, φαντασμαγορικό, απλωμένο παντού… Στα πλακόστρωτα, στο χώμα, στις στέγες, κιτρινοπράσινα φύλλα μέσα στο νερό γύρω από την πηγή και η ροή του νερού να τα ταξιδεύει σιγά-σιγά μέσα στο ποτάμι που μεταφέρει το νερό, πραγματικά ποιητικό, ονειρικό σκηνικό. Ακόμα μια εικόνα που φύλαξα μέσα μου για να την ανασύρω στα δύσκολα, όταν θέλω να δω τη θετική πλευρά, όταν θέλω να ταξιδέψω.
(Φωτογραφία: Αν κατεβούμε τα πρώτα 10-12 σκαλιά, φτάνουμε στον τεράστιο πλάτανο.)
Από τον Κοσσιηνά υπάρχει μονοπάτι που κατεβαίνει μέσα από εξαιρετικά όμορφη φύση στο Καμπί. Αν θυμάστε, πριν κάποιους μήνες, όταν κάναμε την εκπομπή για το Καμπί του Φαρμακά, είχαμε αναφέρει τον μικρό καταρράκτη που καταλήγει στο εστιατόριο «Ο Ποταμός». Το μονοπάτι ακολουθεί το νερό μέχρι και τον καταρράκτη στο Καμπί. Δεν είναι μεγάλη η απόσταση, ούτε χιλιόμετρο, αλλά σήμερα το μονοπάτι, παρόλο που είναι υπέροχο, δεν είναι και το ευκολότερο. Το Κοινοτικό Συμβούλιο Φαρμακά προσπαθεί να μετατρέψει το απλό μονοπάτι σε μονοπάτι της φύσης, απόλυτα ασφαλές και βατό για οποιονδήποτε. Κάντε υπομονή και μόλις μάθουμε ότι η βελτίωση έγινε, θα σας ειδοποιήσουμε. Θα έχουμε ακόμα ένα λόγο να πάμε Φαρμακά ή Καμπί. Αυτό που θα κάνουμε σήμερα, όμως, είναι να ακολουθήσουμε την αρχή μόνο της κατάβασης. Πολύ κοντά στην πηγή του Κοσσιηνά υπάρχει ένα πλακόστρωτο μονοπάτι που πάει προς τα κάτω. Στο τέλος του, μια σκάλα, πάλι πλακόστρωτη. Αν κατεβούμε τα πρώτα 10-12 σκαλιά, φτάνουμε στον τεράστιο πλάτανο που αναφέραμε προηγουμένως. Τόσο τεράστιο που πρέπει να επικαλεστώ πάλι τη φαντασία σας, αλλά πολλή φαντασία. Φανταστείτε ένα πλάτανο που για να αγκαλιάσουν τον κορμό του χρειάζονται 5 με 6 άτομα και να είναι και καλά εύσωμα, μπρατσωμένα. Αυτός ο πλάτανος, ο αιωνόβιος πλάτανος, είναι που σκεπάζει κάθε φθινόπωρο την περιοχή με τα κιτρινοπράσινα φύλλα του.
Πολύ κοντά υπάρχει και η πηγή της Μαγκούς, η οποία όμως είναι εποχική πλέον, δεν έχει συνέχεια νερό. Σύμφωνα με κατοίκους της περιοχής, η εξήγηση για την ονομασία της πηγής είναι ότι το νερό ήταν τόσο παγωμένο που όταν έπινες, μάγκωνε το στόμα σου, έτσι βγήκε το Μαγκούς.
Στην αρχή του κειμένου είχαμε πει ότι το τελευταίο διάστημα με τις ειδικές συνθήκες που βιώνουμε, οι περισσότεροι από εμάς δεν ταξιδέψαμε εκτός Κύπρου, δεν κάναμε διακοπές σε ξενοδοχεία και ζούμε όλα τα υπόλοιπα τα οποία μας υποβάλλει η πανδημία. Θέλουμε μια ευκαιρία για ταξίδι, μια ευκαιρία να φεύγουμε από την καθημερινότητά μας και να βλέπουμε τα πράγματα πιο θετικά. Εμείς, στο roadtrip.cy, ελπίζουμε ότι καταφέραμε να σας ταξιδέψουμε, έστω και ραδιοφωνικά, ότι πετύχαμε να είμαστε η θετική πλευρά των πραγμάτων. Γατί πάντα υπάρχει και η θετική πλευρά, φτάνει να θέλουμε εμείς να τη δούμε, να την ανακαλύψουμε. Ευτυχώς ο τόπος μας προσφέρεται για ταξίδια και ανακαλύψεις. Σήμερα χαρήκαμε εξαιρετική διαδρομή στην κυπριακή φύση, ιστορία, θρύλους και παραδόσεις του τόπου μας, νιώσαμε περήφανοι. Φανταστήκαμε, ταξιδέψαμε, δημιουργήσαμε εικόνες για να τις πάρουμε μαζί μας στην καθημερινότητά μας και να μπορούμε να χρωματίζουμε τα πεζά.
Το πιο πάνω κείμενο είναι τμήματα της εκπομπής «Roadtrip.cy». Κάθε Σάββατο και Κυριακή από τις 8 μέχρι τις 10 ακούτε την εκπομπή του Άντρου Σκαλιστή «Roadtrip.cy» στον ΣΠΟΡ FM 95.
