Του Βασίλη Νέδου
Την κρισιμότητα των επόμενων μηνών για την τροπή που μπορεί να λάβουν οι εξελίξεις στην Τουρκία και την ανάγκη η Ελλάδα να μείνει έξω από το εσωτερικό πολιτικό παιχνίδι αντικατοπτρίζει η στάση της Αθήνας τα τελευταία 24ωρα. Στην Αθήνα είναι απολύτως σαφής η προσπάθεια που διεξάγεται από κύκλους της Άγκυρας για διατήρηση ενός κλίματος πιθανής κλιμάκωσης έστω και σε ρητορικό επίπεδο, σε μια κίνηση διάχυσης των πολύ σοβαρών οικονομικών προβλημάτων της Τουρκίας προς το εξωτερικό. Εν μέσω σκληρών διαπραγματεύσεων της κυβέρνησης Ερντογάν με εξωτερικούς παράγοντες σε Ουάσιγκτον, Βερολίνο και Βρυξέλλες για την εξεύρεση χρηματοδότησης της τουρκικής οικονομίας, η οποία αντιμετωπίζει κρίση ρευστότητας. Στο ευρωπαϊκό σκέλος των συζητήσεων που έχουν ανοίξει στο τρίγωνο Άγκυρας - Βερολίνου και Βρυξελλών έχει αναπόφευκτα ενταχθεί και το προσφυγικό/μεταναστευτικό ζήτημα. Έμπειροι παρατηρητές επισημαίνουν ότι ένας από τους βασικούς λόγους μείωσης (σχεδόν μηδενισμού) των μεταναστευτικών ροών είναι και οι συγκεκριμένες διαπραγματεύσεις.
Ο δεύτερος λόγος είναι σίγουρα ο κορωνοϊός, καθώς μετανάστες και πρόσφυγες φαίνεται να προτιμούν την παραμονή τους στα τουρκικά παράλια, αποφεύγοντας τον κίνδυνο της μετακίνησης σε κάποιο κέντρο υποδοχής με κατά πολύ ξεπερασμένα τα όρια της χωρητικότητάς του. Η πανδημία του κορωνοϊού φαίνεται ότι έχει επιπτώσεις ευρύτερα και στις τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις (ΤΕΔ) και ειδικά στο Ναυτικό. Οι τέσσερις φρεγάτες και ένα πετρελαιοφόρο του τουρκικού ναυτικού που βρίσκονται στα βόρεια της Λιβύης είναι τα ίδια πλοία που έπλευσαν εκεί πριν από περίπου ενάμιση μήνα, ενδεικτικό της αδυναμίας της Άγκυρας να τα αντικαταστήσει με άλλα πλοία δίχως να διακινδυνεύσει μεγαλύτερη εξάπλωση του κορωνοϊού στα πληρώματα. Το κύριο πρόβλημα για την κυβέρνηση του προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι οι επιπτώσεις του κορωνοϊού σε συνδυασμό με την ευρυνόμενη οικονομική δυσπραγία.
Στην Αθήνα υπάρχει επιφυλακτικότητα και εγρήγορση, παρά το γεγονός ότι –με εξαίρεση κάποιες ρητορικές εξάρσεις, αλλά και προπαγανδιστικές καμπάνιες, κυρίως μέσα από τα κρατικά τουρκικά ΜΜΕ και την έκδοση κάποιων παράτυπων NAVTEX και SUBNOTE– τις τελευταίες ημέρες φαίνεται ότι η τουρκική παραβατικότητα έχει μάλλον περιοριστεί, ιδίως όταν γίνεται σύγκριση αντίστοιχων περιόδων σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Η αίσθηση αυτή είναι ιδιαίτερα εμφανής στις Ένοπλες Δυνάμεις (Ε.Δ.) οι οποίες κάθε χρόνο αυτή την περίοδο βρίσκονταν σε ύψιστη επιφυλακή λόγω της διεξαγωγής της ετήσιας άσκησης «Γαλάζια Πατρίδα» (Μαβί Βατάν). Προφανώς η επιφυλακή παραμένει, αλλά η κινητικότητα από την πλευρά της Άγκυρας είναι πολύ πιο περιορισμένη.
Ως προς την επαναφορά της απειλής διεξαγωγής σεισμικών ερευνών στην Ανατολική Μεσόγειο και, μάλιστα, σε περιοχή η οποία είναι οριοθετημένη με βάση το τουρκολιβυκό μνημόνιο, η Αθήνα ουδέποτε έπαψε να προετοιμάζεται για ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Μάλιστα, βασικό σενάριο παραμένει η «αδειοδότηση» της κρατικής Τουρκικής Εταιρείας Πετρελαίου (ΤΡΑΟ) από την κυβέρνηση του Φαγέζ αλ Σαράζ στην Τρίπολη, για έρευνες στη θεωρούμενη ως λιβυκή υφαλοκρηπίδα, δηλαδή σε κάποιο σημείο νότια της Κρήτης. Επιπλέον, δεν θα πρέπει να λησμονείται ότι ούτως ή άλλως η Άγκυρα συνεχίζει –έστω και τυπικά– τις γεωτρήσεις της μέσα στην κυπριακή υφαλοκρηπίδα, με το πλωτό γεωτρύπανο «Γιαβούζ».
Ακόμα και αν επέλθει κάποια βελτίωση στα ελληνοτουρκικά, το τουρκολιβυκό μνημόνιο θα παραμείνει ένα βασικό «αγκάθι» για οποιαδήποτε ενέργεια της Ελλάδας να προωθήσει τα συμφέροντά της στην Ανατολική Μεσόγειο, γι’ αυτό και βρίσκεται σε εξέλιξη μια σημαντική προσπάθεια ολοκλήρωσης συμφωνίας στην οριοθέτηση αποκλειστικών οικονομικών ζωνών (ΑΟΖ) με την Ιταλία και την Αίγυπτο. Με βάση καλά πληροφορημένες πηγές, η συμφωνία με την Ιταλία βρίσκεται σε πολύ προωθημένο στάδιο και πιθανή ολοκλήρωσή της θα άνοιγε τις συζητήσεις με την Αλβανία, η οποία ως χώρα που βρίσκεται σε ενταξιακή διαδικασία, πολύ σύντομα θα πρέπει να αποδείξει τη βούλησή της για σχέσεις καλής γειτονίας και με την Ελλάδα, μοναδική χώρα της Ε.Ε. στην ευρύτερη (χερσαία) περιοχή της. Πολύ πιο περίπλοκες είναι οι επαφές με την Αίγυπτο, η οποία διανύει και αυτή μια περίοδο σημαντικών δυσκολιών λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας. Αντιθέτως, αρκετά καλά νέα έρχονται στην Αθήνα από την Ιερουσαλήμ, όπου η δημιουργία νέας κυβέρνησης αναμένεται να θέσει εκ νέου σε πιο κανονική λειτουργία την τριμερή Ελλάδας, Ισραήλ και Κυπριακής Δημοκρατίας.
Επαφές Δένδια
Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας αναμένεται, επίσης, μόλις το επιτρέψουν οι συνθήκες να αρχίσει ξανά τις εκ του σύνεγγυς επαφές με όσο το δυνατόν περισσότερους ομολόγους του, με σκοπό την ανάδειξη της ιδιότυπης «κλιμάκωσης εν αναμονή» που υποφώσκει στις ελληνοτουρκικές σχέσεις τους τελευταίους μήνες, στον Έβρο, τα νησιά και τον εναέριο χώρο. Διπλωματική κινητικότητα η οποία κρίνεται πιο σημαντική από ποτέ, ιδιαίτερα με τις ΗΠΑ να βρίσκονται σε οιονεί απομόνωση από την άσκηση εξωτερικής πολιτικής στην περιοχή και την Ε.Ε. εγκλωβισμένη στην προσπάθεια προσωρινών, πάντα, συμβιβασμών με την Άγκυρα.
Εξοπλιστικά
Ανάλογες επαφές αναμένεται να επιχειρήσει και ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Νίκος Παναγιωτόπουλος, σε μια περίοδο που γίνεται μια προσπάθεια, έστω και μετ’ εμποδίων, για κάποιες πιο ουσιαστικές κινήσεις στα εξοπλιστικά. Ακόμα και αν οι περιστάσεις στις ΗΠΑ δεν επιτρέψουν την πραγματοποίηση επίσκεψης στην Ουάσιγκτον, έστω τον Ιούλιο, ο κ. Παναγιωτόπουλος θα έχει κάποια τηλεδιάσκεψη με τους Αμερικανούς μέσα στο καλοκαίρι. Πέρα από τις ουσιαστικά ολοκληρωμένες συμφωνίες για προμήθεια ελικοπτέρων του Π.Ν. και συντήρηση των Σινούκ της Αεροπορίας Στρατού, βρίσκεται σε πολύ αρχικό στάδιο μια αμερικανική πρόταση και για τη ναυπήγηση φρεγατών ή κορβετών. Και, βεβαίως, σε αυτό το πλαίσιο παραμένει στο τραπέζι η διαρκής διαπραγμάτευση για την προμήθεια των δύο γαλλικών Belh@rra.
Εθνικές προμήθειες
Στο πλαίσιο ανανέωσης των συστημάτων των Ε.Δ., υπάρχουν δύο μεγάλης διάρκειας προγράμματα που εξετάζονται από το Γενικό Επιτελείο Στρατού. Το πρώτο αφορά το εθνικό τυφέκιο που θα αντικαταστήσει το G-3. Δεν υπάρχει ακόμα κάποιο οριστικό αποτέλεσμα και το ΓΕΣ συγκεντρώνει προτάσεις από αρκετές χώρες (Ισραήλ, Βέλγιο, ΗΠΑ, Γερμανία, Γαλλία κ.ά.) με σκοπό τη δημιουργία γραμμής παραγωγής στην Ελλάδα. Ανάλογης διάρκειας πρόγραμμα θα είναι και αυτό του εθνικού οχήματος, που θα αντικαταστήσει τον ιδιαίτερα γερασμένο στόλο του Στρατού Ξηράς. Ήδη, με αφορμή την ανάγκη προσαρμογής στα δεδομένα της υβριδικής μορφής που έχει λάβει το προσφυγικό/μεταναστευτικό, ο Στρατός Ξηράς έχει καταφέρει να ανανεώσει κάποια οχήματα και πλωτά μέσα, ωστόσο είναι απολύτως σαφές ότι απαιτούνται και άλλες προσθήκες, στοχευμένες κατά κύριο λόγο στη δημιουργία αποτελεσματικών αντιμέτρων για τα τουρκικά UAV που αναδεικνύονται σε πρώτης τάξεως δυνητική απειλή για την ελληνική αμυντική διάταξη στο Αιγαίο.
