Kathimerini.com.cy
Η «Καθημερινή» της Κυριακής, που κυκλοφορεί στις 12 Ιουνίου, φιλοξενεί τον πέμπτο από τους δώδεκα τόμους με μαρτυρίες από τον ξεριζωμό του μικρασιατικού Ελληνισμού.
Καρπός μιας ερευνητικής εποποιίας στην οποία αποδύθηκετο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών από τη δεκαετία του 1930 έως τη δεκαετία του 1970, Η Έξοδος περισυλλέγει την προφορική ιστορία του προσφυγικού πληθυσμού που συνέρρευσε στην Ελλάδα μετά την καταστροφή του 1922 και την ανταλλαγή των ελληνοτουρκικών πληθυσμών.
Στον πέμπτο τόμο της Εξόδου περιλαμβάνονται μαρτυρίες που αφορούν επαρχίες του Μεσόγειου Πόντου. Με αυτές και τα σχόλια που τις συνοδεύουν χαρτογραφούνται ηδιασπορά του ποντιακού ελληνισμού στο εσωτερικό και τους ορεινούς όγκους της βόρειας Μικράς Ασίας, καθώς και οι πολύμορφες συναντήσεις του με τα άλλα εθνολογικά και γλωσσικά στοιχεία που απάρτιζαν τον πληθυσμό της περιοχής πριν από τις εθνοτικές εκκαθαρίσεις οι οποίες εξαφάνισαν αυτόν τον εθνολογικό πλουραλισμό.
«Τον Ιούνιο του 1921», αναφέρει μια μαρτυρία από το ορεινό Γαρλίκ, «ήρθανε Τούρκοι και καίγανε τα χωριά στην περιφέρειά μας. Να παραδοθείτε, είπανε, και όλοι, μόλις το μάθαμε, τα παρατήσαμε όλα και φύγαμε. Μέσα σε μια μέρα δεκατρία χωριά μαζί βγήκαμε στο βουνό για να σωθούμε. Ελάχιστοι μείνανε σε κάθε χωριό. Όσοι ήτανε πολύ γέροι και δεν μπορούσανε να μετακινηθούνε και κάτι ανόητοι που δεν θέλανε να εγκαταλείψουνε την περιουσία τους. Οι Τούρκοι τους πιάσανε όλους και τους στείλανε εξορία και τα χωριά τους τα κάψανε. Απ’ αυτούς κανένας δεν γύρισε πίσω. Εμείς βγήκαμε στα δάση και στα βουνά, στο ΤαφσάνΝταγ πήγαμε. Κάναμε πρόχειρα καλύβια για να φυλάξουμε τα γυναικόπαιδα. Εμείς οι άντρες δίναμε μάχες με τον τούρκικο στρατό, κάναμε κι επιδρομές σε τούρκικα χωριά και παίρναμε τρόφιμα.
