Του Απόστολου Κουρουπάκη
Από το 1967, η διεθνής έκθεση Prague Quadrennial of Performance Design and Space παρουσιάζει ό,τι καλύτερο στον τομέα της Σκηνογραφίας με έμφαση στην αυτονομία αυτού του κλάδου. Η 15η έκδοσή της, που θα πραγματοποιηθεί από τις 8 έως τις 18 Ιουνίου 2023, τη βρίσκει να έχει μετεξελιχθεί σε πλατφόρμα που διερευνά προοδευτικές προσεγγίσεις, νέα μίντια, εικονικούς χώρους και διαθεματικές σχέσεις. Η PQ23 θα εισαγάγει έργα από δεκάδες χώρες και εκατοντάδες καλλιτέχνες όχι μόνο ως εθνικές συμμετοχές χωρών αλλά και στο πλαίσιο πρότζεκτ που επιμελείται μια διεθνής ομάδα επιμελητών για την PQ.
Ο Θεατρικός Οργανισμός Κύπρου θα συμμετάσχει (εθνική συμμετοχή της Κύπρου) στην έκθεση με την εγκατάσταση «Θεατές σε πόλη φάντασμα (Spectators In A Ghost City)», σε καλλιτεχνική έρευνα και εικαστική εγκατάσταση της Μελίτας Κούτα, βασισμένη σε μια αρχική ιδέα της επιμελήτριας της κυπριακής συμμετοχής Μαρίνας Μαλένη, εμπνευσμένη από την καλλιτεχνική θεματική της PQ23, RARE και την περίκλειστη πόλη της Αμμοχώστου. Η επιμελητική ομάδα προτείνει τη χρήση σκηνογραφικών μεθόδων ως διαδικασίες σκέψης, εργαλεία προβληματισμού, πολιτικές πράξεις δράσεις, που δημιουργούν συσχετισμούς μεταξύ πραγματικών χώρων σύγκρουσης και καλλιτεχνικών πρακτικών. Ψήγματα εικόνων από την Αμμόχωστο, από το σήμερα αλλά και πριν από το 1974, πειραματικές γλυπτικές μακέτες, εμπνευσμένες από την αστική υφή της πόλης, ακουστικά περιβάλλοντα και πρακτικές περφόρμανς χρησιμοποιούνται για να συνδέσουν αυτή τη σπάνια πόλη με τους επισκέπτες της PQ23. Πώς μπορούμε να κατανοήσουμε τόπους που έχουν υποστεί πολιτική / πολεμική σύγκρουση και τραύμα, μέσα από την ύλη τους, η οποία εμπεριέχει τη μνήμη; Πώς μπορούμε να συνδεθούμε μαζί τους μέσω σκηνογραφικών μεθοδολογιών και τελικά να οραματιστούμε το πιθανό μέλλον τους;
Η ομάδα δεν στοχεύει σε απαντήσεις, επίλυση συγκρούσεων ή λύσεις. Κοιτάζοντας στο μέλλον, υποστηρίζει εναλλακτικούς τρόπους οραματισμού τέτοιων χώρων σύγκρουσης.
Ο επισκέπτης της PQ23 θα εκτεθεί σε μια διαφορετική οπτική της πόλης-φάντασμα της Αμμοχώστου, η οποία είναι απρόσβατη τα τελευταία 46 χρόνια, ως αποτέλεσμα της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο το 1974, χωρίς ανθρώπινη παρουσία, εγκαταλελειμμένη, απρόσιτη. Το γεγονός πως τον Οκτώβριο του 2020 επετράπη η είσοδος παρά τα ψηφίσματα του ΟΗΕ, μέσω μιας συγκεκριμένης διαδρομής, επέτρεψε στους ανθρώπους να βιώσουν την πόλη σαν σε είσοδο σε χρονοκάψουλα, να ανατρέξουν με πόνο στο παρελθόν τους ή απλώς (όπως σε πολλά άλλα μέρη στον κόσμο όπου τα ερείπια προσελκύουν τουρίστες) να βγάλουν μια selfie... Στρέφοντας την προσοχή στον ίδιο τον Χώρο της πόλης, μπορούμε να την αντιληφθούμε μέσα από τις έννοιες της μνήμης, του ανήκειν και του εκτοπισμού, προσπαθώντας να κατανοήσουμε πώς το σημαδεμένο και εγκαταλελειμμένο αστικό τοπίο γίνεται ταυτόχρονα «Συγγραφέας» και «Δραματουργία».
Κατανοώντας τις συχνά αντιφατικές και πολύπλοκες γεωπολιτικές αφηγήσεις, με σεβασμό παράλληλα στο ανθρώπινο τραύμα και υπερβαίνοντας την αισθητική γοητεία των ερειπίων, η επιμελητική ομάδα προτείνει μια διαδικασία αντίστροφης σκηνογραφίας. Πώς μπορούμε να βιώσουμε πραγματικούς τόπους ως χώρους με δραματουργία και πώς μπορούμε να κατανοήσουμε και να δημιουργήσουμε εναλλακτικές αφηγήσεις σε σχέση με τις προϋπάρχουσες;
Η ομάδα δεν στοχεύει σε απαντήσεις, επίλυση συγκρούσεων ή λύσεις. Κοιτάζοντας στο μέλλον, υποστηρίζει εναλλακτικούς τρόπους οραματισμού τέτοιων χώρων σύγκρουσης μέσω καλλιτεχνικών και παραστατικών πρακτικών. Το «Θεατές σε πόλη φάντασμα» επιχειρεί να επικοινωνήσει μέσω της ενσυναίσθησης, την ποιητικότητα των σκηνογραφικών τεχνών σε ένα ουτοπικό όραμα του μέλλοντος. Η πρόταση διαταράσσει τη σχέση ανάμεσα στον ρόλο του καλλιτέχνη και του θεατή, καθώς πραγματεύεται ζητήματα οικειοποίησης, θεάματος, παρείσακτων θεατών, και τον ρόλο της ίδιας της τέχνης μπροστά στο ανθρώπινο τραύμα που επεκτείνεται πέρα από την Αμμόχωστο και αντηχεί και σε άλλους αντίστοιχους χώρους φαντάσματα στον κόσμο.
Από το 1991
Η Κύπρος συμμετέχει ανελλιπώς από το 1991 μέσω του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου και η έκθεση αποτέλεσε βήμα στο εξωτερικό για τη δουλειά πολλών Κυπρίων καλλιτεχνών, από τους οποίους κάποιοι αποκόμισαν και κάποιες βραβεύσεις ή διακρίσεις όπως αυτή του Χάρη Καυκαρίδη που απέσπασε ειδική αναφορά από την Επιτροπή Βραβείων της PQ 2003 για το σχεδιασμό των Τρωάδων, και του Γιώργου Κουκουμά που επελέγη για παρουσίαση από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Θεατρικής Τεχνολογίας (USITT) το 2012, με βάση τη δουλειά του στην PQ11. Το βραβείο νεανικού κοινού αποκόμισε και η συμμετοχή μας το 2015 με σχεδιαστές την Έλενα Κατσούρη και τον Γιώργο Κουκουμά. Συνολικά έχουν παρουσιαστεί πέραν των 40 καλλιτεχνών ή φορέων μέσα από τις Κυπριακές συμμετοχές στην PQ όπως είθισται να καλείται.
Οι συντελεστές
Επιμελητής - αρχική ιδέα: Μαρίνα Μαλένη
Καλλιτεχνική έρευνα-Εικαστική Εγκατάσταση: Μελίτα Κούτα
Συνεργαζόμενος τεχνικός σύμβουλος: Χάρης Καυκαρίδης
Συνεργάτης τέχνης και τεχνολογίας για τα οπτικοακουστικά μέσα: Γιώργος Λαζόγλου
Βίντεο απόδοσης των καλλιτεχνών: Pascal Caron και Μελίτα Κούτα
Γραφικός σχεδιασμός και σχεδιασμός ιστοσελίδας: Φίλιππος Βασιλειάδης
Τεχνική υποστήριξη στην Πράγα: Δώρος Τσολάκης
Τεχνική υποστήριξη στη Λευκωσία: Τεχνικές υπηρεσίες ΘΟΚ
Η PQ23 εγκαινιάζεται στις 7 Ιουνίου στην Πράγα και θα είναι ανοικτή για το κοινό από τις 8-18 Ιουνίου 2023.
