Του Απόστολου Κουρουπάκη
Ο Ντιέγκο ντε Μπρέα μού λέει πως ο Οιδίποδας ήλθε να σφραγίσει την αγωνία του. Ήλθε για να ικανοποιήσει τους φόβους του και τίποτε λιγότερο από αυτά δεν μπορεί να τον ικανοποιήσει! «Και είναι εδώ, μέσα σε αυτόν τον άγριο εγωισμό και τον θυμό, που ξεκινά ο σκληρός αγώνας του Οιδίποδα μεταξύ ζωής και θανάτου. Η ομορφιά του τρόμου – πάγος στη φωτιά! Το παιχνίδι με την ουρά του διαβόλου ξεκινάει!» τονίζει ο σκηνοθέτης και συμπληρώνει: «Όσο πιο βαθιά προσπαθεί να διεισδύσει στην αλήθεια, τόσο πιο οδυνηρή και αφόρητη γίνεται. Αλλά μόλις μπει σε αυτή, δεν υπάρχει επιστροφή. Το να γνωρίζεις σημαίνει να γνωρίζεις πάρα πολλά ή όχι αρκετά»... Ρώτησα τον σκηνοθέτη γιατί επιλέγει να παρουσιάσει την τραγωδία με έναν αρκετά ωμό τρόπο, με εικόνες δυστοπικές, ίσως...: «Με τα πόδια του στη λάσπη και το αίμα που αφήνει πίσω του ως αναπόφευκτο μονοπάτι, και με τον ουρανό που δεν έφτασε ποτέ, ο Οιδίποδας ταξιδεύει προς την αναπόφευκτη αυτοκαταστροφή του. Η επιθυμία του να γεμίσει τον Παράδεισο χωρίς Θεό τον οδηγεί να ρημάξει έναν ήδη κατεστραμμένο κόσμο. Συναλλάσσεται για τις αξίες, την πίστη και την αγάπη, την πατρίδα και το δίκαιο, συμπληρώνοντας πως έτσι πραγματοποιείται η βεβήλωση του ανυπεράσπιστου, ολοένα και βαθύτερα. «Πιστεύω μόνο στον εαυτό μου. Αλλά μπορώ ακόμα να γίνω άθεος. Και κάνοντας αυτό, δοξάζω τον εαυτό μου στον ένα Θεό. Ο Θεός δεν είναι πια στον ουρανό, αλλά σε μια σάπια γη, θαμμένη στη λάσπη. Το σώμα λειτουργεί, αλλά η ψυχή στενάζει και βοά», λέγοντάς μου επιπλέον πως η θηριωδία και η αιματοχυσία είναι η συνέπεια της τραγωδίας της πιο δυσλειτουργικής οικογένειας, η οποία πέφτει στην άβυσσο της ολοκληρωτικής καταστροφής και του αφανισμού...
«Δημιουργικότητα είναι πάνω από όλα το θάρρος να εκπλήξεις τον εαυτό σου και κατ’ επέκταση να πετύχεις, ώστε τα όνειρά σου να εκπληρωθούν πρώτα από τους ηθοποιούς και μετά από το κοινό» λέει στην «Κ» ο σκηνοθέτης Ντιέγκο ντε Μπρέα
«Ακόμη και οι πιστοί δεν είναι πλέον σίγουροι ότι πιστεύουν πραγματικά. Απλώς πιστεύουν ό,τι πρέπει να πιστέψουν» μου απαντά, όταν τον ρωτώ για το πώς οι άνθρωποι λειτουργούν μέσα στην πίστη, ενός θεού ή των ίδιων των πραγμάτων... «Ο άνθρωπος-θηρίο, σαν μοναχικός πρόσφυγας, περιπλανιέται και αναζητεί το χαμένο νόημα. Σε όλο του τον παραλογισμό. Η μόνη του βεβαιότητα είναι τα δικά του βάσανα. Το να μην είχε γεννηθεί θα ήταν το καλύτερο για εκείνον. Αλλά τώρα, εδώ σε αυτήν την πνευματική έρημο χωρίς ελπίδα και αρετή, μόνος και μοναχικός, αβοήθητος και χαμένος, αναζητεί ακόμα, αν όχι διέξοδο, τουλάχιστον τον τελικό του αφανισμό»...
Φοβάται άραγε ο Οιδίποδας; Πώς εκλαμβάνει ό,τι συμβαίνει; «Οτιδήποτε θα ήταν καλύτερο από την τρέχουσα δυσάρεστη κατάσταση αυτή τη στιγμή» μου λέει ο ντε Μπρέα. «Οτιδήποτε θα ήταν πιο ασφαλές αυτή τη στιγμή από τον υπάρχοντα κίνδυνο. Σε μια επαναλαμβανόμενη, καταναγκαστική στάση, περνά τα τρομακτικά σύνορα από το γνωστό στο άγνωστο. Τίποτα και κανείς δεν τον βοηθάει. Πλησιάζει στο τέλος του... Καταλαμβάνεται από νεκρική πνοή. Το μόνο που του μένει είναι η αβάσταχτη αναμονή… η αβεβαιότητα. Το τέλος δεν μπορεί να επιβληθεί. Δεν υπάρχει ούτε διαφυγή. Είναι μια οδυνηρή φωτιά που ανάβει, αλλά δεν καίει. Είναι το καθαρτήριο, το transitorium του, από το ον στο μη-ον, από το εδώ στο εκεί, από τους ζωντανούς στους νεκρούς. Τι υπάρχει να αφήσεις, να αποδεχτείς, να συγχωρήσεις, να αφήσεις...».
Ο άνθρωπος δεν θέλει να συναντήσει ή να αντιμετωπίσει τη δική του ελευθερία. Τη φοβάται και συνεχίζει να τη σπρώχνει και να την κρύβει στον βαθύτερο εαυτό του
Η ελευθερία
Είμαστε ελεύθεροι άνθρωποι; τον ρωτώ: «Ο άνθρωπος δεν θέλει να συναντήσει ή να αντιμετωπίσει τη δική του ελευθερία. Τη φοβάται και συνεχίζει να τη σπρώχνει και να την κρύβει στον βαθύτερο εαυτό του. Βέβαια, δεν θέλει και να γνωρίσει τον εαυτό του... Αντάλλαξε τη δημιουργικότητα και τον αυθορμητισμό με την ασφάλεια και την ασφάλεια και τη σιγουριά. Μόνο ο κίνδυνος ξεκαθαρίζει και εξελίσσει αληθινά και οριστικά τον άνθρωπο». Όσο για το αν είναι ήρωας ο Οιδίποδας ο σκηνοθέτης μού λέει πως δεν μπορεί να είναι ήρωας, γιατί δεν αποδέχεται την «ηρωική» ενοχή για τα μοιραία λάθη του, «έστω και αν δεν τα γνώριζε, και κατά συνέπεια θα έπρεπε να φέρει υπερήφανα την τιμωρία του». Έχουμε σύγχρονους Οιδίποδες, μπορούν να υπάρξουν τέτοιοι χαρακτήρες στην εποχή μας; Ο Ντιέγκο ντε Μπρεά μού λέει αμέσως πως υπάρχουν πολλά είδη Οιδίποδα σήμερα. Ωστόσο, μόνο ο Οιδίποδας του Σοφοκλή δεν υπόκειται σε ψυχαναλυτικές θέσεις, γιατί μπήκε σε όλες του τις πράξεις ασυνείδητα και άθελά του. «Η κατάρα της μοίρας είναι το μόνο που τον σημαδεύει, όχι η επιθυμία του» και σημειώνει πως ο Οιδίποδας μπαίνει στο παιχνίδι αναγκαστικά, και ως ηττημένος. «Παίζει ένα παιχνίδι το οποίο δεν μπορεί να υποφέρει, πόσο μάλλον να ξεφύγει από αυτό. Παίζει ένα παιχνίδι στο οποίο η μόνη πραγματική διέξοδος είναι ότι δεν υπάρχει διέξοδος. Παίζει ένα παιχνίδι αναγκαία αναπόφευκτο, που ονομάζεται ήττα, πρόκειται για έναν τελευταίο αποχαιρετισμό όλων όσων είναι αναληθή, ψεύτικα, για όλα όσα έχουν τυφλώσει τη ζωή του απλώς».
Ο ηθοποιός είναι το επίκεντρό μου
«Το επίκεντρο της θεατρικής μου πρακτικής είναι πρωτίστως στον ηθοποιό, στις εσωτερικές σχέσεις και στην αναζήτηση θεατρικών μέσων που θα προκαλούσαν τρόμο και φόβο στον θεατή και κατά συνέπεια θα του έφερναν και κάθαρση. Φυσικά, είναι ζωτικής σημασίας ότι η ωμότητα και το μοιραίο του όλου να ενσωματωθεί σε ένα αισθητικό και πολιτισμικό πλαίσιο που μπορεί να μιλήσει στον σημερινό χρόνο και χώρο. Δημιουργικότητα είναι πάνω από όλα το θάρρος να εκπλήξεις τον εαυτό σου και κατ’ επέκταση να πετύχεις, ώστε τα όνειρά σου να εκπληρωθούν πρώτα από τους ηθοποιούς και μετά από το κοινό».
Πληροφορίες
«Οιδίπους Τύραννος» του Σοφοκλή, Τετάρτη, 6 Ιουλίου, Αρχαίο Ωδείο Πάφου
Παρασκευή, 8 Ιουλίου │ Αμφιθέατρο Μακαρίου Γ’, Λευκωσία (Θέατρο Σχολής Τυφλών).
Επικοινωνία: 7000 2414, www.greekdramafest.com
