Ανθηση στον queer κινηματογράφο της Κύπρου

Για 4η χρονιά διοργανώνεται το Queer Wave 2023, το Φεστιβάλ ΛΟΑΤΚΙ+ Κινηματογράφου Κύπρου, στη Λευκωσία και θα διαρκέσει από τις 8 έως τις 17 Σεπτεμβρίου. Στο φετινό πρόγραμμα θα παρουσιαστούν επιλογές από πρόσφατα κυπριακά και διεθνή έργα, αλλά και θησαυρούς του queer κινηματογράφου από περασμένες δεκαετίες.

Το Queer Wave επιστρέφει για άλλες 10 μέρες φέτος, με πάνω από 20 προβολές, συζητήσεις και παράλληλες εκδηλώσεις με Κύπριους καλλιτέχνες και DJ. Για την 4η διοργάνωση του Queer Wave μάς μίλησε ο καλλιτεχνικός του διευθυντής Diego Aparicio, λέγοντάς μας πως με το τέλος της τέταρτης διοργάνωσης, θα έχουν προβάλει συνολικά γύρω στις 50 μεγάλου και 100 μικρού μήκους ταινίες από τη διεθνή ΛΟΑΤΚΙ+ σκηνή σε παγκύπρια πρώτη. Όσο για τις ελαφρώς πιο εκκεντρικές επιλογές, ο Diego μού λέει πως ήταν προτάσεις που σίγουρα του έδωσαν μπόλικη τροφή για σκέψη: «πιστεύω ότι θίγουν θέματα που αφορούν άτομα ανάμεσά μας, και που καλό θα ήταν να απενοχοποιηθούν ως θέματα συζήτησης».

–Μετά από τρεις διοργανώσεις έχει δημιουργηθεί χώρος για τον queer κινηματογράφο στην Κύπρο καλλιτεχνικά αλλά και στην κοινωνία;

–Θέλω να πιστεύω πως ναι. Με το τέλος της τέταρτής μας διοργάνωσης φέτος, θα έχουμε προβάλει συνολικά γύρω στις 50 μεγάλου και 100 μικρού μήκους ταινίες από τη διεθνή ΛΟΑΤΚΙ+ σκηνή σε παγκύπρια πρώτη. Αν μη τι άλλο, το Queer Wave από το 2020 καταλαμβάνει χώρο στην κοινωνική σφαίρα και στη συλλογική συνείδηση του κόσμου –είτε είναι θεατές που αγκάλιασαν ήδη το φεστιβάλ είτε είναι ένα εν δυνάμει κοινό για το μέλλον. Ξεκινώντας αυτή την πρωτοβουλία, ομολογώ ότι ποτέ δεν περίμενα πως θα είχαμε κάθε χρόνο (μετά το πιλοτικό μας πρόγραμμα online το 2020) κυπριακές συμμετοχές από δημιουργούς μιας τόσο niche –θεωρητικά– θεματικής. Ίσως αυτό να ήταν σύμπτωση με τη χρονική στιγμή που καθιερώθηκε το φεστιβάλ και τη δραστηριοποίηση συγκεκριμένων δημιουργών, όντας όλοι μας προϊόντα της εποχής μας, όμως βλέπω σίγουρα μια αισθητή παρουσία και άνθηση στον queer κινηματογράφο της Κύπρου από τότε που ξεκίνησε το Queer Wave. Έπειτα, νιώθω πάντα έναν απέραντο ενθουσιασμό, όταν ανακαλύπτω πως είναι και έργα που καταπιάστηκαν στο παρελθόν με ΛΟΑΤΚΙ+ θεματικές, και που πλέον μπορούμε να τιμήσουμε εκ νέου σε ένα φεστιβάλ σαν το δικό μας. Σκέφτομαι σίγουρα από προηγούμενες μας χρονιές την «Κατηφόρα» του Στέλιου Καμμίτση (2014), αλλά και μια έκπληξη που θα δούμε στο φετινό Queer Wave, την ταινία μεγάλου μήκους «Από Θαύμα» του Μαρίνου Καρτίκκη (2010) [Πέμπτη 14 Σεπ 21:00]. Φέτος από Κύπρο έχουμε επίσης το ντοκιμαντέρ «Overcoming» της Besire Paralik (2023) [Κυριακή 10 Σεπ 19:00] για την 20ή επέτειο από το άνοιγμα των οδοφραγμάτων, αλλά και τρεις ολοκαίνουργιες δουλειές του Αλέξανδρου Πισσούριου, που επιστρέφει φέτος με τρία μικρού μήκους πορτρέτα που θα πλαισιώσουν μια επιλογή ταινιών που επιμελείται ο ίδιος στο πρόγραμμα Love, Sex, Loss [Τετάρτη 13 Σεπ 21:00]. Μετά τις προβολές αυτές θα ακολουθήσουν συζητήσεις με όλους τους αντίστοιχους Κύπριους δημιουργούς.

–Πόσο έχουν αφουγκραστεί τη διεθνή κινηματογραφική σκηνή οι δικοί μας δημιουργοί σχετικά με τη ΛΟΑΤΚΙ+ θεματική;

–Θεωρώ ότι κάθε λάτρης του κινηματογράφου έχει πάρα πολλά να κερδίσει από το να αφουγκραστεί και να γνωρίσει τη διεθνή κινηματογραφική σκηνή σε όλες της τις εκφάνσεις. Αυτό περιλαμβάνει de facto και αυτές που αφορούν ΛΟΑΤΚΙ+ θεματικές ή ευρύτερα queer μορφές του κινηματογράφου. Εδώ να σημειώσω πως οποιοσδήποτε αντιτίθεται στη χρήση αυτού του περιγραφικού όρου, ελπίζω να καταλαβαίνει ότι είναι κάπως υποκρισία να χρησιμοποιεί high-brow όρους για να περιγράψει άλλα είδη, κατηγορίες βάσει θεματικής ή σχολές, όπως κοινωνική ταινία, ιταλικός νεορεαλισμός ή Greek weird wave. Είναι απλά ένα ακόμα πρίσμα μέσα από το οποίο μπορείς να αντιληφθείς ή να αναφερθείς συλλογικά σε μία τάση ή ένα φάσμα δημιουργίας. Θέλω λοιπόν να πιστεύω επίσης ότι όλοι οι δημιουργοί είναι και λάτρεις του αντικειμένου τους, επομένως θα με εξέπληττε εάν απέρριπταν ταινίες με ΛΟΑΤΚΙ+ θεματικές πριν τις γνωρίσουν. Θα με ευχαριστούσε ιδιαίτερα να έβλεπα περισσότερους ντόπιους του χώρου μας στο φεστιβάλ. Οι ταινίες του Queer Wave αγκαλιάζουν και γιορτάζουν τη ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, όχι όμως για να την απομονώσουν από ένα ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο. Ο στόχος είναι να μπορεί κάθε θεατής να κρατήσει κάτι από την queer ευαισθησία των ταινιών που επιλέγουμε, και να μπορεί ανεξάρτητα και συλλογικά να διευρύνει τους δικούς του ορίζοντες. Ένας θεατής ή δημιουργός που αυτοπροσδιορίζεται ως ΛΟΑΤΚΙ+ θα αφουγκραστεί ασφαλώς πιο έτοιμα ίσως ΛΟΑΤΚΙ+ θεματικές. Η ανθρώπινη ενσυναίσθηση όμως είναι κάτι που μας αφορά όλους, και κάτι το οποίο ο κινηματογράφος –στην ολότητά του– πάντα καλλιεργούσε και θα καλλιεργεί.

–Ποιες είναι οι πολλαπλές μορφές που μπορεί να πάρει ο queer κινηματογράφος;

–Αν μιλήσουμε πρακτικά, τότε φυσικά μπορούμε να αναφερθούμε σε είδη όπως το ντοκιμαντέρ, τη μυθοπλασία, το animation και τα υβρίδια - συνδυασμούς των προηγούμενων. Έχουμε έπειτα ταινίες μεγάλου ή μικρού μήκους, και κάποιες κάπου ενδιάμεσα, χωρίς αυστηρό ορισμό για το ποια είναι η διάρκεια που καθορίζει το καθετί. Έχουμε όμως επίσης ρυθμό σε ένα σενάριο, τη συμβατικότητα ή όχι ενός διαλόγου ή θεματολογίας, το τι κάδρα ή μουσική θα επιλέξει ο δημιουργός, και φυσικά ταινίες που δεν είναι αφηγηματικές ή πλησιάζουν αυτό τον πολύ γενικό όρο του «πειραματικού» κινηματογράφου. Το να προσεγγίζεις κάτι με queer τρόπο νομίζω σημαίνει ότι μπορείς να το αποδομήσεις και να το κτίσεις εκ νέου, όπως εσύ το επιθυμείς, χωρίς πρακτικούς περιορισμούς ή συμβάσεις κατά νου. Στο τέλος όμως η queer ποιότητα κάθε ταινίας έγκειται στο πώς τι βιώνει ο κάθε θεατής και τι είναι έτοιμος να δεχτεί βλέποντάς την. Για μένα το να παρακολουθώ κινηματογράφο σημαίνει πάντα να αφήνομαι στο συναίσθημα και να είμαι έτοιμος να δεχτώ, να διευρύνω πραγματικότητες και πιθανότητες έξω από το τι μπορεί να θεωρείται ευρύτερα «κανονικό» ή «αποδεκτό» –είτε μιλάμε για κοσμοαντιλήψεις είτε για την ίδια τη μορφή της ταινίας.

–Θα ήθελα να μου πεις τι μπορούμε να αποκαλύψουμε όταν λέτε για ελαφρώς πιο εκκεντρικές επιλογές;

–Εννοούμε σίγουρα επιλογές όπως το «Passion» (2021), ένα ντοκιμαντέρ που με απρόσμενη ευαισθησία και σχετική λιτότητα, καταφέρνει να παντρέψει τις ιδέες της queer BDSM σκηνής με την τελετουργικότητα του χριστιανισμού, εφόσον @ ίδιο @ καλλιτέχν@ Maja Borg θεωρεί τον χριστιανισμό μέρος της ταυτότητάς τ@, ενώ ταυτόχρονα αυτοπροσδιορίζεται και ως queer. Έπειτα είναι και η ταινία «Fierce: A Porn Revolution» (2022), ντοκιμαντέρ το οποίο εστιάζει σε μια κολεκτίβα queer θηλυκοτήτων, που στόχο έχει να παραγάγει ηθικές και αντιπολιτευτικές ταινίες, οραματιζόμενη ένα διαφορετικό ορισμό τις έννοιες της επιθυμίας και της σεξουαλικότητας. Ομολογώ ότι δεν έχουν ξαναπροβληθεί αντίστοιχες ταινίες σε κανένα Queer Wave μέχρι σήμερα, και ένιωσα ενστικτωδώς μια ανάγκη να τις συμπεριλάβω στο φετινό πρόγραμμα. Ήταν προτάσεις που σίγουρα μου έδωσαν μπόλικη τροφή για σκέψη και πιστεύω ότι θίγουν θέματα που αφορούν άτομα ανάμεσά μας, και που καλό θα ήταν να απενοχοποιηθούν ως θέματα συζήτησης.

Το πρόγραμμα του φεστιβάλ είναι διαθέσιμο στην ιστοσελίδα του φεστιβάλ: queerwave.com 

Πληροφορίες

Η 4η διοργάνωση του Queer Wave θα πραγματοποιηθεί 8–17 Σεπτεμβρίου 2023 στη Λευκωσία. Sessions x SPEL θα φιλοξενήσουν το φετινό Queer Wave στο χώρο τους, καθώς το Φεστιβάλ ανανεώνει τη συνεργασία του με τα Sessions, αυτή τη φορά στην Κρατική Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης - ΣΠΕΛ.

Την Παρασκευή 15 Σεπτεμβρίου θα πραγματοποιηθούν υπαίθριες προβολές βόρεια της πράσινης γραμμής στην αυλή του Shakespeare House, που θα παραχωρήσει η Ύπατη Αρμοστεία της Μεγάλης Βρετανίας.

Το Φεστιβάλ θα ολοκληρωθεί με δύο ακόμα νύχτες υπαίθριων προβολών 16-17 Σεπτεμβρίου στην ταράτσα Sessions x SPEL (Cloud).