Η μουσική συνδέει τους ανθρώπους

Την Κυριακή, 10 Νοεμβρίου, στο πλαίσιο του CARE Festival, το Ίδρυμα Πολιτιστικής Δημιουργίας για Παιδιά και Νέους σε συνεργασία με τη Λάρνακα 2030, διοργάνωσε στο Δημοτικό Θέατρο Λάρνακας «Γ. Λυκούργος» ολοήμερο συνέδριο για γονείς, καλλιτέχνες και εκπαιδευτικούς. Ομιλήτριες ήταν μητέρες και παιδιά από διαφορετικά υπόβαθρα, με κεντρική ομιλήτρια τη Fabienne Van Eck, μουσικό και ακτιβίστρια για την ειρήνη και μέλος του διεθνούς οργανισμού Μουσικοί Χωρίς Σύνορα (Musicians Without Borders). Η κα Van Eck μίλησε στην «Κ» για το έργο του οργανισμού και λέει πως είναι τυχερή που βιώνει καθημερινά τα θαύματα της μουσικής, αναφέροντας χαρακτηριστικά: «Αισθάνομαι ότι και μόνο το να μπορείς να παίζεις μουσική, ή απλώς να απολαμβάνεις, να ακούς μουσική, είναι ήδη ένα θαύμα».

–Κυρία Van Eck, μπορεί η μουσική να κάνει θαύματα;

–Για να απαντήσω σε αυτό το ερώτημα, έψαξα τον ορισμό της λέξης θαύμα στο λεξικό, και βρήκα τα εξής: α) «ένα αναπάντεχο και ευπρόσδεκτο γεγονός που δεν εξηγείται με φυσικούς ή επιστημονικούς νόμους και, ως εκ τούτου, θεωρείται ότι είναι έργο μιας θεϊκής ενέργειας», β) «ένα εξαιρετικά απίθανο γεγονός, εξέλιξη ή επίτευγμα που επιφέρει ευπρόσδεκτες συνέπειες» και γ) «ένα σπάνιο προϊόν ή επίτευγμα ή ένα εξαιρετικό παράδειγμα για κάτι». Δεν νομίζω ότι αυτή είναι η κατάλληλη συγκυρία για να συζητήσουμε την όποια θεία παρέμβαση, αν εξετάσουμε όμως τον δεύτερο και τον τρίτο ορισμό, τότε η μουσική είναι σίγουρα ικανή να δημιουργήσει θαύματα. Έρευνες έχουν δείξει ότι το παίξιμο και η ακρόαση μουσικής επηρεάζει τη βιολογική, συναισθηματική και κοινωνική μας κατάσταση. Για παράδειγμα, το τραγούδι μπορεί να μειώσει τους παλμούς σας, να αυξήσει τα επίπεδα της ορμόνης ενδορφίνης και να σας βοηθήσει να ηρεμήσετε, επειδή οι εκπνοές σας είναι μακρύτερες από τις εισπνοές σας. Από την άλλη, η ακρόαση γρήγορης, ενεργητικής μουσικής, μπορεί να αυξήσει τους παλμούς σας, να σας δώσει περισσότερη ενέργεια και μπορεί να σας βοηθήσει να αυξήσετε την ταχύτητα ή τη δύναμή σας κατά τη διάρκεια αθλητικών δραστηριοτήτων.

«Ο πολιτισμός και η μουσική μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους πώς να χτίζουν γέφυρες, αλλά και να παρακινήσουν τους ανθρώπους να νιώσουν την ανάγκη για αυτές τις γέφυρες» λέει στην «Κ» η Fabienne Van Eck, μουσικός και ακτιβίστρια για την ειρήνη και μέλος του διεθνούς οργανισμού Μουσικοί Χωρίς Σύνορα.

–Πώς η μουσική συνδέει τους ανθρώπους;

–Η μουσική μπορεί να συνδέσει τους ανθρώπους, να αυξήσει την ενσυναίσθηση και την αυτοεκτίμηση. Οι μουσικές δραστηριότητες μπορούν να βοηθήσουν στην ανακάλυψη και την ανάπτυξη της δημιουργικότητας του ατόμου. Το να είναι κανείς δημιουργικός ενισχύει το αίσθημα ελέγχου της ζωής του και στο να βρίσκει λύσεις σε προβλήματα. Μέσω της μουσικής δημιουργίας και της συγγραφής τραγουδιών, μπορούν να εκφραστούν συναισθήματα και συγκινήσεις, ακόμη και όταν κάποιος δεν είναι σε θέση να μιλήσει γι’ αυτά. Αυτό μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να επεξεργαστούν δύσκολα συναισθήματα ή γεγονότα που συνέβησαν στο παρελθόν. Είμαι τυχερή που βιώνω καθημερινά αυτά τα θαύματα της μουσικής. Ταυτόχρονα, αισθάνομαι ότι και μόνο το να μπορείς να παίζεις μουσική, ή απλώς να απολαμβάνεις, να ακούς μουσική, είναι ήδη ένα θαύμα.

Με όλη την καταστροφή και τη βία που συμβαίνει γύρω μας, μπορούμε να εκτιμούμε κάθε στιγμή ομορφιάς. Όταν την εβδομάδα που μας πέρασε παρουσιάσαμε την παράσταση θεάτρου-μουσικής-τσίρκου «Use Your Brain» στη Λάρνακα, υπήρχαν αρκετά παιδιά από τη Συρία στο κοινό που ήρθαν χωρίς τους γονείς τους στην Κύπρο. Μετά την παράσταση, τα παιδιά είπαν στον ηθοποιό Ahmad Juabeh ότι ήταν η πρώτη φορά στη ζωή τους που έβλεπαν τσίρκο και θέατρο με φώτα.

Δεν γνώριζαν ότι υπάρχει μονόκυκλο, στην παράσταση ο Ahmad οδηγεί δύο διαφορετικά είδη μονόκυκλων. Φανταστείτε τι αντίκτυπο μπορεί να έχει αυτό σε ένα παιδί. Είναι μια εμπειρία που μπορεί να μείνει μαζί τους, δίνοντάς τους ελπίδα για ένα καλύτερο αύριο. Είχα μια 65χρονη φοιτήτρια που πονούσε τόσο πολύ μετά από ένα σοβαρό περιστατικό με ποδήλατο οπότε χρειάστηκε να ακρωτηριάσουν το πόδι της. Αρνήθηκε και της έβαλαν ένα ειδικό στήριγμα γύρω από το πόδι. Τη νύχτα άκουγε το βιολοντσέλο στο ραδιόφωνο και αυτό μείωνε τον πόνο της.

Αποφάσισε να αρχίσει να παίζει βιολοντσέλο και έγινε μαθήτριά μου. Η νέα της ζωή, χωρίς να μπορεί πια να περπατήσει, να εργαστεί στο επάγγελμά της ως χορεύτρια και ιππέας, απέκτησε ξανά νόημα. Άρχισε να εξασκείται στο βιολοντσέλο τα πρωινά, κάνοντας διάλειμμα για φαγητό και παίζοντας ξανά μέχρι το βράδυ. Χρησιμοποιούσε την έκπτωση που δικαιούταν στο ταξί για να πηγαίνει σε συναυλίες, ενώ ηχογράφησε όλα τα μαθήματά της για να τα ακούει κάθε μέρα, γιατί η μορφίνη την έκανε να ξεχνάει γρήγορα τα πράγματα. Πριν πεθάνει, μου έδωσε πίσω το τσέλο που της δάνεισα και το δοξάρι που είχε αγοράσει, ώστε να μπορέσω να δώσω το τσέλο και το δοξάρι σε έναν από τους μαθητές μου στην Παλαιστίνη. Από τότε, αρκετοί μαθητές έχουν χρησιμοποιήσει το τσέλο και το δοξάρι και πάντα τους λέω την ιστορία της.

Έχω έναν 10χρονο μαθητή τσέλου που ανήκει στο φάσμα του αυτισμού και υποφέρει πολύ από τον συνεχιζόμενο πόλεμο. Το βιολοντσέλο είναι ο καλύτερός του φίλος. Κάποιες μέρες μου λέει: «Κυρία, νιώθω τόσο λυπημένος, το μόνο πράγμα που μπορεί να με κάνει να νιώσω καλύτερα είναι να παίζω τσέλο».

Εχουμε μια ποικιλόμορφη συλλογή έργων

«Όλα τα έργα μας βασίζονται στις πέντε αρχές εργασίας μας, οι οποίες είναι η Ασφάλεια, η Ένταξη, η Δημιουργικότητα, η Ισότητα και η Ποιότητα. Οι ιδέες για τα έργα μας προέρχονται πάντα από τις τοπικές κοινότητες που καλούν τους Μουσικούς Χωρίς Σύνορα» λέει η Fabienne Van Eck.

–Ο πολιτισμός είναι ένας τρόπος για να χτιστούν γέφυρες. Μπορούν, ωστόσο, αυτές οι γέφυρες να παραμείνουν ανοιχτές όταν παρεμβαίνει η πολιτική εξουσία;

–Γέφυρες μπορούν να χτιστούν, μπορούν και να γκρεμιστούν. Νομίζω ότι πρέπει να επικεντρωθούμε στο πώς να χτίσουμε τη γέφυρα, όχι στην ίδια τη γέφυρα. Όταν οι άνθρωποι ξέρουν πώς να χτίσουν μια γέφυρα, μπορούν πάντα να χτίσουν μια νέα γέφυρα, όταν κάποια καταστρέφεται. Μπορούν να επιλέξουν να χτίσουν μια εναλλακτική γέφυρα σε ένα διαφορετικό μέρος, ίσως για μικρό χρονικό διάστημα, ίσως για μεγαλύτερο, μέχρι να μπορέσουν να ξαναχτίσουν την πραγματική γέφυρα. Ο πολιτισμός και η μουσική μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους πώς να χτίζουν γέφυρες, αλλά και να παρακινήσουν τους ανθρώπους να νιώσουν την ανάγκη γι’ αυτές τις γέφυρες. Το να παίζουν και να ακούνε μουσική από άλλους πολιτισμούς και να παίζουν με μουσικούς από άλλους πολιτισμούς μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να βρουν ομοιότητες και κοινό έδαφος. Παρόλο που η μουσική μας μπορεί να ακούγεται πολύ διαφορετική, οι λόγοι για τους οποίους παίζουμε μουσική μπορεί να είναι οι ίδιοι. Η αποδοχή και ο σεβασμός των διαφορών ανάμεσα σε εμάς και τους άλλους, η ύπαρξη μιας ισχυρής πολιτισμικής ταυτότητας, ενώ ταυτόχρονα είμαστε ανοιχτοί στο να μάθουμε για άλλους πολιτισμούς και να συνεργαστούμε, είναι πολύτιμα συστατικά μιας υγιούς κοινότητας.

–Υπάρχει κάποια μέθοδος που ακολουθείτε για τα έργα σας;

–Όλα τα έργα μας βασίζονται στις πέντε αρχές εργασίας μας, οι οποίες είναι η Ασφάλεια, η Ένταξη, η Δημιουργικότητα, η Ισότητα και η Ποιότητα. Οι ιδέες για τα έργα μας προέρχονται πάντα από τις τοπικές κοινότητες που καλούν τους Μουσικούς Χωρίς Σύνορα. Μαζί γράφουμε μια πρόταση έργου. Εμείς κάνουμε τη συγκέντρωση κεφαλαίων και όταν μπορούμε να εξασφαλίσουμε τη χρηματοδότηση ξεκινάμε το έργο. Επειδή ακολουθούμε πάντα τις ιδέες που προέρχονται από την κοινότητα, έχουμε μια ποικιλόμορφη συλλογή έργων, όπως σχολεία ροκ, εκπαίδευση ηγεσίας για τη μουσική και τη μη βία, εκπαίδευση για τη μουσική ως θεραπεία, μουσικά εργαστήρια για κωφά παιδιά, παιδικές ορχήστρες, μουσική εκπαίδευση για παιδιά με HIV, μουσικά εργαστήρια για παιδιά σε κέντρα αιτούντων άσυλο, εργαστήρια ραπ, δημιουργία στούντιο ηχογράφησης σε καταυλισμό προσφύγων και μουσικά εργαστήρια σε σχολεία, καταυλισμούς προσφύγων, νοσοκομεία και ορφανοτροφεία.

–Τι κερδίσατε ή τι έχετε μάθει από τους Μουσικούς Χωρίς Σύνορα;

–Έμαθα να ακολουθώ τη ροή. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Ολλανδία, αλλά τα τελευταία 18 χρόνια ζω στην Παλαιστίνη. Έχει συμβεί συχνά, λόγω ελλιπούς κατανόησης, να πιστεύω ότι ο τρόπος ή η ιδέα μου θα λειτουργούσε, για να ανακαλύψω στην πορεία το ακριβώς αντίθετο και ότι υπήρχε λόγος να το κάνουν διαφορετικά. Έμαθα να αποδέχομαι τον τρόπο εργασίας και ζωής των άλλων ανθρώπων, ακόμη και όταν δεν καταλάβαινα τίποτα από αυτά. Αποδείχτηκε πάντα ότι δούλευε πολύ καλύτερα από ό,τι όταν προσπαθούσα να προωθήσω τη δική μου ιδέα ή τον δικό μου τρόπο να κάνω τα πράγματα. Έμαθα να καταπίνω τα σχόλιά μου ή τις συμβουλές μου και να λέω τη γνώμη μου μόνο όταν οι άνθρωποι τη ζητούν. Πολλοί εκεί όπου είμαι έχουν πολύ λιγότερα προνόμια από εμένα, και είναι εύκολο να προσφέρω σε όλους βοήθεια. Όμως αυτό δεν είναι απαραίτητα εκείνο που χρειάζονται ή θέλουν οι άνθρωποι. Έμαθα να κάνω ένα βήμα πίσω, να ακούω, να παρατηρώ και να ρωτάω αν χρειάζεται κάτι από την πλευρά μου. Έμαθα να εμπιστεύομαι τη διαδικασία και να αφήνω στην άκρη τον έλεγχο, γιατί τότε είναι που συμβαίνουν τα πιο όμορφα πράγματα! Όταν δίνω στους μαθητές μου ή στην ομάδα μου εμπιστοσύνη και ελευθερία στη δουλειά, αναλαμβάνουν την ευθύνη και την ιδιοκτησία, και μαζί μπορούμε να δημιουργήσουμε χωρίς να χάνουμε ενέργεια ή να νιώθουμε απογοήτευση.