Του Απόστολου Κουρουπάκη
Πάρκαρα πολύ κοντά στο πάρκο του Σίνε Βόλος, εκεί είχα δώσει ραντεβού με την Έλενα Αγαθοκλέους, προκειμένου να μιλήσουμε για το φεστιβάλ «Η Γειτονιά του Σίνε Βόλος», που παρουσιάζει το Κέντρο Παραστατικών Τεχνών ΜΙΤΟΣ. Η Έλενα είναι επιμελήτρια του φεστιβάλ, το οποίο συν-σχεδιάζει με την Κωνσταντίνα Peter, τον Θοδωρή Κούρο και την Ελένη Πασιά. Στο τριήμερο φεστιβάλ του Μίτος έχουν προγραμματιστεί πολλές και διαφορετικές εκδηλώσεις που εμπλέκουν τη γειτονιά, ενεργοποιώντας τις βασικές περιοχές της, όπως το Πάρκο του Σίνε Βόλος, το Κέντρο Ενασχόλησης Ενηλίκων, την αυλή του Κοινωνικού Παντοπωλείου, το parking της υπεραγοράς Σκλαβενίτη.
Ήταν νωρίς το απόγευμα, και δεν είχε ακόμη κόσμο, σύντομα όμως αρκετά παιδιά, νεαροί γονείς με τα παιδιά τους, καθώς και ενήλικες άρχιζαν να γεμίζουν το πάρκο. Μετά από λίγο εμφανίστηκε και η Έλενα, καθίσαμε στο αναψυκτήριο του πάρκου, έχοντας απέναντί μας το Σίνε Βόλος, ή μάλλον το οικοδομικό τετράγωνο επί του οποίου κάποτε υπήρχε το περιβόητο σινεμά του Αντώνη Βόλου, το οποίο είχε αρχίσει να λειτουργεί περίπου το 1950. ουσιαστικά επρόκειτο για δύο κινηματογράφους, έναν χειμερινό και έναν θερινό. Σήμερα ο θερινός έχει κατεδαφιστεί, και στο σημείο λειτουργεί χώρος στάθμευσης, ενώ στο κτήριο που στέγαζε τον χειμερινό (σε σχέδια του αρχιτέκτονα Φώτη Κολακίδη και θεωρείται χαρακτηριστικό δείγμα κυπριακού Μοντερνισμού) λειτουργεί μεγάλη υπεραγορά. Από την εφημερίδα «Παρατηρητής» της Λεμεσού, το 1959, το Σινέ Βόλος είχε ήδη περάσει στα χέρια του επιχειρηματία Μαλακάσα, ο οποίος χαρακτηρίζεται ως «ρηξικέλευθος» και η «νέα» συνοικία του Αγίου Ιωάννη αριθμούσε περίπου 1.700 κατοίκους.
Ξεκινάμε τη συζήτησή μας με την Έλενα, έχοντας ήδη περιηγηθεί για λίγο στο πάρκο για το Φεστιβάλ και τη φιλοσοφία του. Γιατί «Η Γειτονιά του Σίνε Βόλος» τη ρωτώ, «Πρώτα απ’ όλα είναι το σπίτι μου σε αυτή την περιοχή...», μου λέει, «ξεκινώ από μια προσωπική ανάγκη για να συνδεθώ με τον τόπο. Άλλωστε εδώ και κάποια χρόνια, με τον Μίτο κάνουμε community based project, αναπτύσσουμε διάφορες μεθοδολογίες και εν τέλει δημιουργούμε πολυφωνικές πλατφόρμες» και συνεχίζει: «Το φεστιβάλ είναι μια πρώτη αφορμή, η γειτονιά του Σίνε Βόλος είναι μια ευκαιρία να ξεκινήσουμε να εφαρμόζουμε κάποιες διαθεματικές πρακτικές». Όσο για τη γειτονιά που μεγάλωσε και εξακολουθεί να ζει, μού λέει πως έχει χαρακτηριστικά τη συγκινούν: «Πρώτα απ’ όλα πρόκειται για μια φτωχή στη δημιουργία της γειτονιά, λαϊκή. Η δημιουργία της οφείλεται και στη βιομηχανική ανάπτυξη της περιοχής του Καρνάγιου, των Τσιφλικουδιών. Έφεραν και τους εργάτες και ξεκίνησαν και έτσι έναν έντονο κύμα μετανάστευσης. Και από την Πάφο αλλά και από την επαρχία της Λεμεσού. Οι πρώτοι κάτοικοι της περιοχής ήταν φτωχοί άνθρωποι. Στην πορεία, και μετά το 1974 ξεκινούν και έρχονται ως κάτοικοι πια της περιοχής πρόσφυγες και στη συνέχεια άνθρωποι και οικογένειες με μεταναστευτική καταγωγή, οι χαμηλότερες τάξεις φυσικά. Άρα συνεχίζει να είναι μια ταλαιπωρημένη γειτονιά, φτωχογειτονιά. Φυσικά στην περιοχή ζούσαν και πάρα πολλοί Τουρκοκύπριοι, με πολύ καλές σχέσεις με τους Ε/κ». Σήμερα η συνοικία ζει σε άλλους ρυθμούς, μού λέει η Έλενα, φεύγουν οι κλασικές μονοκατοικίες της περιοχής και έρχονται πολυκατοικίες, νέες οικογένειες με παιδιά ή πιο νέοι άνθρωποι... «με το σημερινό κόστος της ζωής αλλάζει η συνοικία, στην εξίσωση βάζω και την ανάπτυξη της Μαρίνας Λεμεσού, το τι συμβαίνει με τους Ρώσους, τους επενδυτές, τις πολυεθνικές... πώς ξεκινά το βλέμμα και έρχεται και σε αυτήν την περιοχή. Δηλαδή, νέες ταυτότητες, νέες δυναμικές».
Άρα είναι σημαντικό να έλθουν οι πολιτιστικές δράσεις, να έλθει ο πολιτισμός, να έλθει να ακουμπήσει αυτούς τους ανθρώπους, αναφέρω στην Έλενα. «Φέτος κάνουμε υβριδικά κάποιες συμμετοχικές δράσεις, γιατί η συμμετοχή έχει και πολλή διαδικασία και χρειάζεται και μια ωρίμανση. Δηλαδή ακόμα και το συμμετοχικό γεύμα που βάζουμε φέτος, θα το κάνουμε δειλά, και σε έναν περιορισμένο αριθμό για να το δοκιμάσουμε. Ευελπιστούμε ότι του χρόνου, αφού αναπτύξουμε τα δίκτυά μας και τη σχέση μας με τους κατοίκους, γιατί έχουμε και άλλα σχέδια μετά για τη γειτονιά, να το διευρύνουμε» και μού εξηγεί πως φέτος, στην πρώτη του εκδοχή το φεστιβάλ: «Φέτος περισσότερο συνδεόμαστε, φέρνουμε και τα δικά μας δίκτυα συνεργατών, για να δοκιμαστούμε. Οπωσδήποτε ο πολιτισμός δεν είναι μόνο η τέχνη όπως την εννοούμε, αλλά και το φαγητό, και η μουσική, και η τόμπουλα, πράγματα τα οποία για μένα έχουν απόλυτη σημασία» και συμπληρώνει: «Προσπαθούμε να δημιουργήσουμε και κάποιες δράσεις, ας έλθει ο κόσμος είτε είναι κάτοικοι της γειτονιάς, είτε είναι άλλοι επισκέπτες, να βρεθούμε λίγο, να συζητήσουμε τι πρέπει να κρατήσουμε, τι πρέπει να βελτιώσουμε». Αντιλαμβάνομαι, λέω στην Έλενα, ότι αυτό το project δεν είναι αμιγώς πολιτιστικό, με την έννοια του πολιτιστικού που έχουμε συνηθίσει. Είναι ένα ανθρωπολογικό, κοινωνιολογικό project, το οποίο ντύνεται με παράλληλες δράσεις που θα σας διευκολύνουν στο να εξάγετε όλες τις ιστορίες. «Στη δεύτερη φάση, αυτοί οι άνθρωποι ίσως να έρθουν πιο κοντά. Γιατί μπορεί να γεννηθεί κάτι, ένα θεατρικό, μια performance, μια μουσική ακόμα. Μπορεί να γεννηθεί κάτι από αυτό το πρωτογενές. Κάλεσα τον Νεκτάριο Θεοδώρου, τη Λουκία Πιερίδου, να επιμεληθούν το υλικό, να το μελετήσουν. Είναι ελεύθεροι να κάνουν ό,τι θέλουν. Άρα ένα μικρό παραθυράκι ήδη δημιουργείται».
Το σημαντικό για την Έλενα Αγαθοκλέους είναι να συναντηθεί η γειτονιά, και αυτός είναι ο στόχος του Φεστιβάλ, στον πυρήνα του.
Φωνή σε όλους
Συνεχίζουμε να συζητάμε με την Έλενα για τη γειτονιά, τον κόσμο της, και πώς αυτός είναι στο επίκεντρο του φεστιβάλ: «Θέλουμε όλο τον κόσμο της γειτονιάς, παλιούς και νέους κατοίκους, τους Τ/κ κατοίκους που ζουν σήμερα στην Κερύνεια. Θέλουμε να δώσουμε φωνή σε ανθρώπους που δεν έχουν το βήμα για να πουν την ιστορία τους, έχοντας πάντοτε κι εμείς κατά νου και το ηθικό κομμάτι ψηλά στις προτεραιότητές μας. Δεν θα πούμε απλώς για να την πούμε μία juicy ιστορία». Το αρχείο που επιχειρείτε να δημιουργήσετε πώς μπορεί να αξιοποιηθεί, ρωτάω την Έλενα: «Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για καλλιτεχνικές δουλειές, αλλά και η ίδια η κοινότητα να συμμετάσχει σε μελλοντικά σε ένα καλλιτεχνικό πρότζεκτ».
Οι εκδηλώσεις του Φεστιβάλ είναι ανθρωποκεντρικές, και στην ουσία τους αμιγώς πολιτικές, χωρίς όμως να γίνονται σημαίες για κάτι πιο στενό, παρατηρώ στην Έλενα, η οποία μού απαντά: «Είναι απόλυτα πολιτικό, γιατί έχει και την ηθική, και τα όρια, και τον ασφαλή χώρο που θέλουμε να δημιουργήσουμε, και ότι όλοι είναι ευπρόσδεκτοι». Ρωτώ την Έλενα αν φοβάται ότι μπορεί να πέσουν στην παγίδα της αισθητικοποίησης της κατάστασης, μιας περιοχής που έχει τα δικά της εγγενή προβλήματα, διότι υπάρχει περίπτωση να κουβαλάμε όλοι μας το προνόμιό μας, της επισημαίνω: «Καθόλου» μού απαντάει: «Προσπαθούμε να ενεργοποιήσουμε τα μέτωπα της γειτονιάς ακόμα και ως χώρος. Στο επίκεντρό μας είναι η περιοχή και οι κάτοικοί της και πώς θα τους ενεργοποιήσουμε, με δράσεις, εργαστήρια, ρωτώντας τους κατοίκους τι θέλουν». Μού εξηγεί πως θέλουν όλα να έχουν θετικό πρόσημο.
Απενεχοποίηση της τέχνης
Στον χώρο του άλλοτε θερινέ Σίνε Βόλος, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ, και σε συνεργασία με την Κινηματογραφική Λέσχη, θα προβληθεί η ταινία του Αλέκου Σακελλάριου «Η κόρη μου η Σοσιαλίστρια», με την Αλίκη Βουγιουκλάκη, στέκομαι λίγο στην επιλογή αυτή, και η Έλενα είναι ξεκάθαρη στην απάντησή της: «Ούτε πόλεμος, ούτε το ένα ούτε το άλλο. Μέσα στον σχεδιασμό του φετινού φεστιβάλ όλα όσα συμβαίνουν έχουν την ίδια αξία και έχουν από εμάς την ίδια προσοχή». Επιμένω, κάνοντας κάποιου είδους πολιτιστική αντιπολίτευση και τη ρωτώ αν φοβάται τον υποβιβασμό σε κάτι πολύ πιο λαϊκό… ή δεν σε ενδιαφέρει;… «Δεν με ενδιαφέρει καθόλου, ειλικρινά» και συνεχίζει: «άλλωστε αν είναι αυτό που χρειάζεται η γειτονιά για να συναντηθεί, αυτό θα κάνουμε» και μου εξηγεί: «Πριν από την προβολή της ταινίας θα έχουμε τον περίπατο με τον αρχιτέκτονα Φειδία Παυλίδη, για να μάθουμε για τη γειτονιά, μετά θα γίνει προβολή ενός βίντεο τεσσάρων λεπτών, από τα παιδιά του 18ου Δημοτικού Σχολείου. Θα δείξουμε το ντοκιμαντέρ «Η Κλαίρη τι κάνει;», της Χρύσας Τσελέπη, που περιγράφει τη σχέση μιας κόρης και μιας μάνας η οποία πάσχει με άνοια, και την καθημερινότητά τους μέσα σε ένα διαμέρισμα στη Θεσσαλονίκη, και θα ακολουθήσει συζήτηση…». Αισθάνομαι πως η Έλενα μού έχει ήδη απαντήσει, ό,τι χρειάζεται για τη γειτονιά, όντως, για όλους και χωρίς αποκλεισμούς.
Κλείνω τη συζήτησή μας με την Έλενα, με την ερώτηση: Και από όλα αυτά τι ελπίζεις να μείνει; «Τούτο είναι το πιο μικρό-μεγάλο μου βάσανο, γιατί επειδή έρχομαι και από τον χώρο των παραστατικών τεχνών, που είναι αέρας κοπανιστός, υπάρχει μια ανάγκη, η ενέργεια να επενδύεται και κάπου που να μπορείς τη δεις. Και γι’ αυτό και πρότεινα και στους συνεργάτες μου να ξεκινήσουμε τη δημιουργία του αρχείου ιστοριών της γειτονιάς» και συμπληρώνει: «Το Φεστιβάλ ας συμβεί, όπως είναι να συμβεί, δημιουργούμε μία πλατφόρμα και ελπίζουμε να συνεχιστεί». Φυσικά, η Έλενα μού λέει πως φοβάται την ασυνέχεια και ως πιο μεγάλη πρόκληση, τόσο για το φεστιβάλ αυτό, όσο και για τη δουλειά της στις παραστατικές τέχνες είναι η βιωσιμότητα.
Φεστιβάλ «Η Γειτονιά του Σίνε Βόλος», 25, 26 και 27 Οκτωβρίου, από το Κέντρο Παραστατικών Τεχνών ΜΙΤΟΣ. Το Φεστιβάλ υλοποιείται σε συνεργασία με το τμήμα Σπουδών Επικοινωνίας και Διαδικτύου του ΤΕΠΑΚ.
