Kathimerini.gr
Του Σάκη Ιωαννίδη
Σε μια κίνηση υψηλού συμβολισμού και ουσίας, τα Πανεπιστήμια της Οξφόρδης και του Κέμπριτζ ανακοίνωσαν την επιστροφή στη Νιγηρία 213 αντικειμένων από τη συλλογή των «Χάλκινων του Μπενίν», που λεηλατήθηκε από τις βρετανικές δυνάμεις τον 19ο αιώνα.
Αριθμητικά μπορεί η συνεισφορά των βρετανικών πανεπιστημίων να μοιάζει μικρότερη σε σχέση με τα 1.100 αντικείμενα που δεσμεύθηκε να επιστρέψει η Γερμανία στη Νιγηρία, αλλά για τα δεδομένα της Βρετανίας, η συμφωνία ορθώς χαρακτηρίζεται ιστορική, καθώς πρόκειται για τα περισσότερα τεχνουργήματα του Μπενίν που θα επιστρέψουν στην πατρίδα τους από τη Βρετανία.
Βέβαια, το τελικό πράσινο φως θα πρέπει να δώσει η βρετανική Charity Commission, αλλά και μόνον η ανακοίνωση των δύο πανεπιστημίων για τις προθέσεις τους εντείνει την πίεση στα βρετανικά μουσεία και στην πολιτεία να άρει τα νομοθετικά εμπόδια που δυσκολεύουν τους επαναπατρισμούς αντικειμένων που αποκτήθηκαν με παράνομο τρόπο.
Οπως θα γίνει και στην περίπτωση της Γερμανίας, έτσι και τώρα, αρκετά από τα αντικείμενα θα παραμείνουν σε βρετανικό έδαφος και στα μουσεία των πανεπιστημίων, καθώς οι Αρχές της Νιγηρίας έχουν επισημάνει ότι είναι ανοικτές να δανείσουν ορισμένα από τα ιστορικά έργα τέχνης και να συνεχίσουν να εκτίθενται υπό την προϋπόθεση ότι θα αναγνωριστεί το νέο ιδιοκτησιακό καθεστώς τους.
Ο αφρικανικός θησαυρός αριθμεί περίπου 5.000 αντικείμενα συνολικά, τα οποία περιήλθαν στην κατοχή των βρετανικών στρατιωτικών δυνάμεων με την εισβολή στο βασίλειο του Μπενίν το 1897, τη σημερινή Νιγηρία.
Τα αντικείμενα μεταφέρθηκαν στο Λονδίνο και από εκεί διασκορπίστηκαν σε μουσεία και ιδιωτικές συλλογές στην Ευρώπη και στην Αμερική μέσω αδιαφανών δικτύων και αγοραπωλησιών.
Η Νιγηρία διεκδικεί την επιστροφή του θησαυρού εδώ και 60 χρόνια, αλλά η μεγάλη στροφή σε πολιτικό επίπεδο έγινε το 2017 από τη Γαλλία και τον πρόεδρο Μακρόν, ο οποίος χαρακτήρισε την επιστροφή τους «απόλυτη προτεραιότητα».
Από τότε έχουν γίνει αρκετές συμφωνίες και κινήσεις επαναπατρισμού των αντικειμένων. Στην περίπτωση της Βρετανίας, υπάρχουν νομοθετικά κωλύματα που απαγορεύουν την απομάκρυνση αρχαιοτήτων από τα βρετανικά μουσεία πλην ορισμένων εξαιρέσεων. Ωστόσο, πληθαίνουν οι (θεσμικές) φωνές στη Βρετανία που καλούν στην άρση των νομοθετικών εμποδίων.
