Του Απόστολου Κουρουπάκη
Οι νέες εκδόσεις του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών αποδεικνύουν εν τοις πράγμασι πόσο σημαντικό είναι για τη χώρα ένα ερευνητικό ίδρυμα, το οποίο μπορεί να προσφέρει στο επιστημονικό και όχι μόνο κοινό, σημαντικά έργα. Για το 2021 το Κέντρο πραγματοποίησε τέσσερις εκδόσεις, που αναδεικνύουν την ιστορία και τον πολιτισμό της Κύπρου, μέσα από τα πορίσματα της κυπρολογικής έρευνας.
«Πηγές και Μελέτες της Κυπριακής Ιστορίας»
Στη Σειρά «Πηγές και Μελέτες της Κυπριακής Ιστορίας» εντάσσεται το έργο του Γεώργιου Καζαμία «Η Τουρκική Εισβολή και ο ξεριζωμός των Κερυνειωτών μέσα από τις Μαρτυρίες στο Αρχείο Προφορικής Παράδοσης Κατεχομένων Περιοχών». Το βιβλίο έχει ως θεματική τον εκτοπισμό των κατοίκων της επαρχίας Κερύνειας κατά την πρώτη και τη δεύτερη φάση της τουρκικής εισβολής του 1974. Οι μαρτυρίες των κατοίκων της επαρχίας Κερύνειας σχετικά με την εισβολή και τον εκτοπισμό τους αντλούνται από το Αρχείο Προφορικής Παράδοσης Κατεχομένων Περιοχών του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, το οποίο αξιοποιείται κατάλληλα. Στο πρώτο μέρος του βιβλίου ο συγγραφέας αναλύει τη γένεση και την εξέλιξη της προφορικής ιστορίας, την αντιμετώπισή της στην Κύπρο και τον ρόλο που διαδραμάτισε το Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών στη δημιουργία ενός αρχείου προφορικής παράδοσης, το οποίο ιδρύθηκε για να καταγραφούν οι μνήμες των εκτοπισμένων κατοίκων των μέχρι σήμερα κατεχομένων περιοχών. Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου παρατίθενται και σχολιάζονται οι μαρτυρίες διάφορων εκτοπισμένων που προέρχονται από την πόλη και τα χωριά της επαρχίας Κερύνειας. Αυτό το μέρος του βιβλίου χωρίζεται σε τέσσερις υποδιαιρέσεις. Στη πρώτη απ’ αυτές αναφέρονται και σχολιάζονται οι μαρτυρίες των κατοίκων της πόλης της Κερύνειας και των κοντινών χωριών. Στη δεύτερη υποδιαίρεση εξιστορείται μέσα από τις μαρτυρίες των επηρεαζομένων η κατάληψη της Λαπήθου και του Καραβά. Στην τρίτη υποδιαίρεση περιγράφεται η κατάληψη των υπολοίπων χωριών στο δυτικό μέρος της επαρχίας Κερύνειας μέσα από τις μαρτυρίες των εκτοπισμένων και στην τέταρτη υποδιαίρεση η κατάληψη του ανατολικού τομέα της επαρχίας Κερύνειας, πάλι σύμφωνα με τις προφορικές αφηγήσεις των προσφύγων.
Για το 2021 το Κέντρο πραγματοποίησε τέσσερις εκδόσεις, που αναδεικνύουν την ιστορία και τον πολιτισμό της Κύπρου, μέσα από τα πορίσματα της κυπρολογικής έρευνας
Επίσης στη σειρά «Πηγές και Μελέτες της Κυπριακής Ιστορίας» εντάσσεται και η έκδοση του δρος Κυπριανού Δ. Λούη «Επιχειρηματικότητα και Οικονομική Στρατηγική στην Κύπρο κατά το πρώτο μισό του 14ου αιώνα: Η Περίπτωση του Γεωργάκη Μαρκαντωνίδη». Στην έκδοση εξετάζονται οι οικονομικές λειτουργίες που επιτελούσε ο Γεωργάκης Μαρκαντωνίδης ως έμπορος και διοικητικός παράγοντας στην κυπριακή αγορά. Ο Μαρκαντωνίδης ήταν ο κοινωνικός τύπος του κεφαλαιούχου, ο οποίος συνδύαζε τα διοικητικά και τα οικονομικά πλεονεκτήματα της θέσης του, τις οικογενειακές καταβολές, τις πολιτικές προσβάσεις, καθώς και τις επιχειρηματικές δραστηριότητές του, για να επιτύχει τους στόχους του. σε όλη την Ανατολική Μεσόγειο. Στο βιβλίο εξετάζονται διεξοδικά οι πρακτικές που σχετίζονταν με την αγορά και την πληρωμή του εμπορεύματος. Η προαγορά αποτελεί ένα ζήτημα που δεν έχει διερευνηθεί επαρκώς και είναι συνυφασμένο με σχέσεις εξάρτησης και εκμετάλλευσης. Οι μηχανισμοί φοροείσπραξης, τους οποίους εγκαθίδρυσε ο Μαρκαντωνίδης, απέβλεπαν στην αύξηση του κέρδους από τον αγοραστή των φόρων. Ο ίδιος διετέλεσε επίσης εκμισθωτής εμπορευματικών τσιφλικιών, ιδιοκτήτης εργαστηρίου και αποθηκευτικού χώρου. Με την παρούσα μελέτη αναδεικνύεται ένα πολύπλοκο και πολυεπίπεδο πλέγμα σχέσεων, το οποίο αναπτύσσεται εμπλέκοντας την τοπική οθωμανική εξουσία, την κυπριακή εκκλησία, το «κοινό Κυπρίων», τους εμπόρους, τους «εργαστηριάρηδες», το υπηρετικό προσωπικό, τους τεχνίτες, τους τοπικούς εργάτες κ.ά. Το συγκεκριμένο πλέγμα σχέσεων προσδιορίζει τις οικονομικές σχέσεις της υπό εξέταση περιόδου στην Οθωμανοκρατούμενη Κύπρο των αρχών του 19ου αιώνα. Σε αυτό το πλαίσιο διαφάνηκε ότι προκειμένου να επιτύγχανε μια εμπορική – ή και άλλη – επιχείρηση, η κατοχή διοικητικής σχέσης έμοιαζε αναγκαία.
Τρίτο βιβλίο στη σειρά «Πηγές και Μελέτες της Κυπριακής Ιστορίας» είναι η επανέκδοση μιας εκ των πρώτων εκδόσεων του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, το «Οθωμανικά Έγγραφα της εν Κύπρω Μονής Κύκκου» του Παύλου Χιδίρογλου, που κυκλοφόρησε το 1973. Το βιβλίο αποτελείται από συλλογή οθωμανικών φιρμανιών, τα οποία προέρχονται από το Αρχείο της Ιεράς Μονής Κύκκου. Η αρχική έκδοση εντάχθηκε στο πλαίσιο ιστορικής και φιλολογικές έρευνας των οθωμανικών πηγών της ελληνικής Ιστορίας. Στο κύριο μέρος του βιβλίου δημοσιεύονται συνολικά 34 φιρμάνια, πρώτα στην τουρκική της οθωμανικής εποχής, η οποία χρησιμοποιούσε την αραβική γραφή, και μετά σε πλήρη ελληνική μετάφραση. Σχεδόν όλα τα φιρμάνια χρονολογούνται στο δεύτερο μισό του δέκατου ογδόου και στο πρώτο μισό του δέκατου ενάτου αιώνα. Οι θεματικές τους είναι κυρίως οικονομικές, πολλές φορές με σκοπό την αποτροπή παράνομων παρεμβάσεων στις οικονομικές υποθέσεις και στα περιουσιακά στοιχεία της Μονή Κύκκου από μουσουλμάνους αξιωματούχους της Κύπρου.
«Συναγωγή Μελετών»
Στη σειρά «Συναγωγή Μελετών» περιλαμβάνεται η εργασία του δρος Κυπριανού Δ. Λούης «Αρχειακά και Ιστορικά Ανάλεκτα Προφορικής Παράδοσης και Νεότερης Ιστορίας της Κύπρου». Ο τόμος περιέχει επτά μελέτες, οι οποίες διαχωρίζονται σε δύο θεματικές ενότητες. Στην πρώτη ενότητα, με θεματολογία το Αρχείο Προφορικής Παράδοσης του Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών, αναδημοσιεύονται τρία άρθρα στα οποία καταγράφεται και αναλύεται η συγκρότηση αυτού του αρχείου από το έτος 2008 και μετά. Στο πρώτο άρθρο δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη συγκρότηση και λειτουργία αυτού του επιστημονικού αρχείου, όχι απλώς ως υποδομής υποστήριξης επιστημονικών εργασιών αλλά και ως μέσου διάσωσης των μαρτυριών των φορέων της προφορικής παράδοσης, οι οποίες έσβηναν λόγω του θανάτου τους με το πέρασμα του χρόνου. Η αλλοίωση του δημογραφικού χαρακτήρα της Κύπρου, η τεχνολογική και τουριστική ανάπτυξη και η ένταξη της Κύπρου σε ένα παγκόσμιο οικονομικό και επικοινωνιακό σύστημα, με αποτέλεσμα τη σταδιακή αλλοίωση του παραδοσιακού πολιτισμού και την εξάλειψη του κυπριακού γλωσσικού ιδιώματος, αναφέρονται ως πρόσθετοι λόγοι για τη συγκρότηση και ανάπτυξη αυτού του αρχείου. Στη δεύτερη θεματική ενότητα του παρόντος τόμου αναδημοσιεύονται τέσσερα άρθρα με θεματική την κοινωνική, πολιτική και οικονομική κατάσταση στην Κύπρο κατά την εποχή της όψιμης οθωμανικής κυριαρχίας.
Πληροφορίες
Το πωλητήριο του ΚΕΕ, οδός Γλάδστωνος 6, Λευκωσία, είναι ανοικτό κάθε Δευτέρα και Πέμπτη, 8:30-14:30. Για παραγγελίες και πληροφορίες 22 456320 και tpeccini@moec.gov.cy
