Του Απόστολου Κουρουπάκη
Η γαστρονομική παράδοση ενός τόπου είναι πολύ σημαντική για να καταλάβει κάποιος το ποιόν κατά κάποιο τρόπο της γης, που αφειδώλευτα πολλές φορές δίνει τους καρπούς της, σε αυτούς που την κατοικούν. Ακόμα, όμως, και αν η γη είναι άγονη ή δύσκολη στην καλλιέργεια, οι άνθρωποι που την αγαπούν μπορούν να την αξιοποιήσουν, βγάζοντας από τα έγκατά της μαργαριτάρια, αρκεί να ξέρεις να τα ξεχωρίσεις και να τ’ αναδείξεις. Πλούσια ή φτωχή λοιπόν η γη δίνει στον άνθρωπο γεννήματα και σε αυτόν μένει να τα αναγνωρίσει και να τα κάνει ευλογία. Αυτός είναι και στόχος των Βραβείων Ποιότητας Γαστρονόμος, που εδώ και οκτώ χρόνια, αποτίνει φόρο τιμής στην κυπριακή γη και τους υπηρέτες της, μια σχέση μάλλον αγαπητική, ένα αέναο δούναι και λαβείν, η γης ποτίζεται από το νερό της βροχής, από τα υπόγεια ύδατα, μα και από τον ιδρώτα των ανθρώπων που την καλλιεργούν, ως αντάλλαγμα εκείνη δίνει τα δώρα της...
Πλουτοδότειρα η κυπριακή γη και τα βραβεία του Γαστρονόμου από το 2014 έχουν αναδείξει περισσότερα από 80 παραδοσιακά προϊόντα, τα οποία ανέθρεψαν γενιές και γενιές Κυπρίων, προϊόντα που κάποτε έκαναν τον γύρο του τότε γνωστού κόσμου. Τυρί, μέλι, κρεμμύδια, γλυκά και λαχανικά και άλλα πολλά, μα και οίνος εκλεκτός, κουμανταρία κατά κύριο λόγο.
Κατηγορίες και προϊόντα
Από το 2014 στα Βραβεία του Γαστρονόμου έχουν δοκιμαστεί σε τυφλές γευσιγνωσίες 407 κυπριακά προϊόντα
Από το 2014 στα Βραβεία του Γαστρονόμου έχουν δοκιμαστεί σε τυφλές γευσιγνωσίες 407 κυπριακά προϊόντα, από τα οποία, και χρόνο με τον χρόνο οι κατηγορίες αυξάνονταν και εμπλουτίζονταν. Οι κατηγορίες στις οποίες έχουν δοθεί βραβεία είναι οι εξής: «Χαλλούμι», «Παραδοσιακό Προϊόν», «Ελαιόλαδο», «Γεωργικό Προϊόν», «Εξαιρετική Ποιότητα», «Λευκός Οίνος», «Ροζέ Οίνος», «Ερυθρός Οίνος», «Αποστάγματα», «Αρτοποιία/ Ζαχαροπλαστική», «Ετικέτα και Συσκευασία», «Καινοτομία», «Ευρείας Κατανάλωσης», «Εστιατόριο», «Εξαγωγές» και «Τιμητικό Βραβείο».
Ειδικότερα στις πιο σημαντικές κατά τη γνώμη μου κατηγορίες, όπως σ στην κατηγορία «Παραδοσιακό Προϊόν» βραβεύτηκαν το φοινιώτικο λουκούμι, το παστέλι και το χαρουπόμελο, το ξεχασμένο τυρί χαλίτζι, η λούντζα, η μαρμελάδα μόσφιλο, ο τραχανάς και το πρόβειο γιαούρτι. Στην κατηγορία «Γεωργικό Προϊόν» αναδείχθηκαν το κολοκάσι Σωτήρας Αμμοχώστου, το ρόδι, τα παπουτσόσυκα, και οι ντομάτες της Οδού. Εννοείται πως για το par excellence τυρί της Κύπρου, το χαλλούμι, υπάρχει ξεχωριστή κατηγορία. Το τυρί που έγινε μετωνυμικό της Κύπρου και που ο Γεώργιος Βιζυηνός στο ποίημά του «Το πτωχόν της Κύπρου» το 1877 γράφει: «Θυμούμαι πρώτα, στο χωριό/ Επείνασα λιγάκι;/ Χαλλούμι και ψωμάκι / κ’ ευθύς εγίνηκα θεριό». Το χαλλούμι, το τυρί της Κύπρου, τι κι αν αντιμετωπίζει διάφορες προκλήσεις, απόρροια μικροπολιτικών και οικονομικών συμφερόντων των ολίγων, αποτελεί τεράστιο γαστρονομικό κεφάλαιο της χώρας και οι μικροί παραγωγοί το έχουν καταλάβει, αυτούς τους παραγωγούς αναζητεί και ο Γαστρονόμος, αυτούς που ξέρουν πως το καλό αποτέλεσμα είναι ευλογία. Σκεφτείτε ότι η παραγωγή χαλλουμιού ήταν και έργο συνεταιριστικό των γυναικών στα χωριά, με προεξάρχουσα η «γαλαταρκά», η γυναίκα δηλαδή με τις περισσότερες αίγες και που άρχιζε πρώτη το πήξιμο του γάλακτος. Αυτή η σύμπραξη γυναικών αποσκοπούσε στην καλύτερη αξιοποίηση του γάλακτος, την ταχύτερη παρασκευή χαλλουμιού προς όφελος όλων των οικογενειών και τη διατήρηση της κοινωνικής και οικογενειακής συνοχής σε κάθε χωριό.
Ευφροσύνη εν τη απλότητι
Τα Βραβεία του Γαστρονόμου από την πρώτη κιόλας φορά που διοργανώθηκαν το 2014, έδειξαν ότι αγαπούν τον άνθρωπο πάνω απ’ όλα, τον φιλόξενο Κύπριο, τη φιλόξενη Κύπρια, που με τα πιο απλά υλικά ικανοποιεί και τον πιο απαιτητικό ουρανίσκο... και αυτή η ζεστασιά κρατάει αιώνες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα δύο γεύματα, που απλοί χωρικοί πρόσφεραν στον Ευρωπαίο τουρίστα της εποχής Franz von Loher! Το ένα το 1878, στην Αθηαίνου, όπου ο Γερμανός περιηγητής κατέλυσε για ένα βράδυ. Εκεί δοκίμασε τηγανιτά αβγά, ψητό κοτόπουλο και πιλάφι και για επιδόρπιο του προσφέρθηκαν πορτοκάλια, αγκινάρες και ένα εξαιρετικό, όπως λέει, μαύρο κρασί. Το δεύτερο γεύμα ήταν πασχαλιάτικο και προσφέρθηκε στον Leher στην Ευρύχου. Τυχερός αισθάνθηκε, αφού είχε την ευκαιρία να δοκιμάσει και κρέας. Στο πασχαλινό τραπέζι υπήρχε μεγάλη ποικιλία από χρωματιστά πασχαλινά αβγά. Δεν γνωρίζουμε άλλες λεπτομέρειες για το γεύμα, αλλά γνωρίζουμε για το πόσο ικανοποιημένος από τη φιλοξενία στο σπίτι του προύχοντα έμεινε.
Οίνος κυπριακός
Μα και το κρασί... οίνος ευφραίνει καρδίαν και για το κρασί το κυπριακό, πολλοί εμίλησαν και έγραψαν. Το κυπριακό κρασί γνώρισε δόξες στην Ευρώπη, και τα κρασιά που παρήγοντο στην περιοχή της Μεγάλης Κουμανδαρίας των Ιωαννιτών Ιπποτών στη Λεμεσό, κάποια στιγμή έλαβαν το όνομα κουμανταρία, μία ονομασία που είναι κατά πάσα πιθανότητα νεότερη, αφού δεν αναφέρεται σε κανένα μεσαιωνικό κείμενο. Μία παράδοση, που μάλλον αποτελεί έναν ακόμη μύθο, είναι η ιστορία ότι στο Δημαρχείο του Λονδίνου το 1363, στο συμπόσιο που παρέθεσε το 1363 ο λόρδος και δήμαρχος του Λονδίνου Χένρυ Πίκαρτ, σερβιρίστηκε και κυπριακή κουμανδαρία, κάτι που ωστόσο δεν τεκμηριώνεται από τις πηγές, όμως αυτό δεν σημαίνει ότι το κρασί δεν ήταν περιώνυμο εις τας Ευρώπας! Ο Γάλλος ποιητής Henri d’Andeli στο ποίημά του «La bataille des vins», βραβεύει το κρασί της Κύπρου ως το καλύτερο! «Li rois les bons vins corona / Et a cascun son non dona. / Vin de Cypre fist apostoile, / qui resplendist com vraie estoile», δηλαδή «ο βασιλιάς τα καλύτερα κρασιά βράβευσε / και στο καθένα έδωσε ένα όνομα / το κρασί της Κύπρου ήταν των Αποστόλων / που λάμπει σαν αστέρι». Και δεν θα μπορούσε να λείπε ο σπουδαίος Ιταλός συγγραφέας Carlo Goldoni, ο οποίος διανθίζει τους χαρακτήρες με τα χαρακτηριστικά του κάθε οίνου, στο έργο του «La locandiera» όπου ο Μαρκήσιος προτείνει στη λοκαντιέρα να πιει ένα ποτηράκι... κρασί της Κύπρου: «Voglio farvi sentire un bicchierino di vin di Cipro. […] Si beve a gocce, come lo spirito di melissa […] Che nettare! Che ambrosia! Che manna distillata!». Το πίνουν, της λέει, σε σταγόνες, είναι νέκταρ, αμβροσία... Λίγο τσιγγούνης ο μαρκήσιος, αφού το κρασί της Κύπρου ήταν ακριβό! Θυμίζουμε και το ποίημα της Elizabeth Barrett Browning, «Wine of Cyprus», η οποία με τον δικό της τρόπο υμνεί το κυπριακό κρασί και ό,τι αυτό φέρνει στον νου!
Ευλογημένος τόπος η Κύπρος, από τον Ακάμα ώς το Καρπάσι, όλοι σχεδόν οι επισκέπτες της Κύπρου σημείωναν ότι η γη αυτή είναι άφθονη από κάθε αγαθό, και πρέπει άπαντες και άπασες να διαφυλάξουμε ως κόρη οφθαλμού αυτή την γενναιόδωρη γη, για να μπορεί να συνεχίσει να τρέφει κατοικούντες και παρεπιδημούντες, διότι μην ξεχνάνε ότι η γη αυτή και τα ζώα της δουλεύονταν ανέκαθεν και από παρεπιδημούντες. Τα Βραβεία Ποιότητας του Γαστρονόμου δεν βραβεύουν μόνο την παράδοση, αλλά και το πάντρεμά της με την καινοτομία, με τις σύγχρονες μεθόδους παραγωγής. Τιμούν τις παλαιότερες γενιές παραγωγών και επιβραβεύουν τις νεότερες για να συνεχίσουν με τόλμη.
