Του Απόστολου Κουρουπάκη
Μία ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία είχε το Βυζαντινό Μουσείο του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, θέλοντας να ευαισθητοποιήσει το κοινό για τη σύληση των αρχαιοτήτων στα Κατεχόμενα, μετά την τουρκική εισβολή, το καλοκαίρι του 1974. Σε συνεργασία λοιπόν με το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου, το Ίδρυμα συμμετείχε στο έργο Pact4Skills ενός Προγράμματος Erasmus+ που ξεκίνησε το 2022 και ολοκληρώνεται εντός του 2024, δημιουργήθηκε το ψηφιακό παιχνίδι «Τα ψηφιδωτά της Κανακαριάς και ο επαναπατρισμός τους» (είναι γραμμένο στα ελληνικά και αγγλικά από την επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Γεωπληροφορικής και Τοπογραφίας του Διεθνούς Ελληνικού Πανεπιστημίου, Δρα Στέλλα Συλαίου). Το ψηφιακό παιχνίδι «Τα ψηφιδωτά της Κανακαριάς και ο επαναπατρισμός τους» παρουσιάστηκε σε υβριδική μορφή, στις 31 Ιανουαρίου 2024, και αποτέλεσε την πρώτη από τις εκδηλώσεις που ετοιμάζει το Ίδρυμα για τη θλιβερή επέτειο των πενήντα χρόνων από την τουρκική εισβολή.
Μιλώντας με τον διευθυντή του Βυζαντινού Μουσείου δρα Ιωάννη Ηλιάδη μού λέει πως η ιδέα για τη δημιουργία του παιχνιδιού «Τα ψηφιδωτά της Κανακαριάς και ο επαναπατρισμός τους» γεννήθηκε στο πλαίσιο της συνεργασίας του Βυζαντινού Μουσείου του Ιδρύματος Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ με το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου για την εμπλοκή του στο έργο Pact4Skills, εξηγώντας συγκεκριμένα: «Επειδή οι στόχοι του Προγράμματος έχουν στόχο την παροχή δεξιοτήτων που αφορούν στη διαπολιτισμικότητα, στον ψηφιακό κόσμο, και στο επιχειρείν. Εισηγηθήκαμε από κοινού με τον γενικό διευθυντή του Ιδρύματός μας, κ. Χρίστο Κουκλιώτη, την περίπτωση αρχαιοκαπηλίας των ψηφιδωτών της Παναγίας Κανακαριάς που είναι διεθνώς γνωστή από τη δίκη στην Ινδιανάπολη των Ηνωμένων Πολιτειών το 1991.
Θέλω να ευχαριστήσω τον αναπληρωτή καθηγητή κ. Γεώργιο Παπαϊωάννου και την επίκουρη καθηγήτρια κ. Στέλλα Συλαίου για την άψογη συνεργασία και το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου και την Artifactory για την υλοποίηση του ψηφιακού παιγνιδιού για τον επαναπατρισμό των ψηφιδωτών της Παναγίας Κανακαριάς στην τουρκοκρατούμενη σήμερα Λυθράγκωμη της Καρπασίας».
Σκοπός του Βυζαντινού Μουσείου είναι η ανάδειξη του προβλήματος της αρχαιοκαπηλίας και της μεγάλης προσπάθειας της Εκκλησίας της Κύπρου και της Πολιτείας για την ανεύρεση και επιστροφή των κλεμμένων εκκλησιαστικών θησαυρών στον νόμιμο κάτοχό τους, στην Εκκλησία της Κύπρου.
Ρωτώ τον δρα Ηλιάδη ποιος είναι ο στόχος του παιχνιδιού, αν και αυτός μοιάζει να είναι προφανής…, αλλά και πώς μπορεί αυτό να ευαισθητοποιήσει Αρχές αλλά και πολίτες για τη διάσωση της πολιτιστικής μας κληρονομιάς… «Στόχος του παιχνιδιού είναι η ενημέρωση για τη μεγάλη λεηλασία των μνημείων μας στις τουρκοκρατούμενες περιοχές της πατρίδας μας από το 1974 έως και σήμερα. Δυστυχώς η παράνομη εμπορία αρχαιοτήτων, η αρχαιοκαπηλία που μαστίζει σχεδόν όλες τις χώρες της Μεσογείου εντοπίζεται σε μεγάλο βαθμό σε πολλές χώρες μετά από πολεμικές συρράξεις (Κύπρος, Γιουγκοσλαβία, Ιράκ, Αρμενία, Ουκρανία κ.α.)», λέγοντάς μου πως μέσα από το παιχνίδι οι παίκτες μαθαίνουν πώς μπορούν να διαφυλάξουν την πολιτιστική κληρονομιά, να την εντοπίσουν, να ενημερώσουν και να διεκδικήσουν τον επαναπατρισμό των κλεμμένων θησαυρών εξ ου και ο εύστοχος αγγλικός τίτλος του παιχνιδιού: «Bring the treasures home. Repatriating looted mosaics to Cyprus» (Θέλουμε πίσω την Κληρονομιά μας. Επαναπατρίζοντας τα κλεμμένα ψηφιδωτά της Κανακαριάς), που παραπέμπει στην ανάλογη καμπάνια για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα.
Πώς λειτουργεί το παιχνίδι
Σε κάθε παίκτη τίθενται ερωτήματα που καλείται να απαντήσει, λ.χ. είσαι στα Κατεχόμενα και εντοπίζεις μια λεηλατημένη τοιχογραφία ή ψηφιδωτό τι θα πράξεις. Ανάμεσα στις πιθανές απαντήσεις που μπορείς να επιλέξεις είναι η ενημέρωση των τοπικών αρχών. Το παιχνίδι σού απαντά ότι είναι λάθος επιλογή, γιατί οι τοπικές αρχές είναι παράνομες και δεν αναγνωρίζονται από κανέναν διεθνώς, εκτός από την Τουρκία που δημιούργησε το συγκεκριμένο παράνομο μόρφωμα, μού εξηγεί ο δρ Ηλιάδης και μού λέει πως για την υπόθεση των ψηφιδωτών της Κανακαριάς το Βυζαντινό Μουσείο ετοίμασε και παρέδωσε στην ομάδα του έργου σχετικό πληροφοριακό υλικό και βάσει αυτού δημιουργήθηκαν δέκα χαρακτήρες σε αναζήτηση της λεηλατημένης πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου.
«Οι παίκτες έχουν τη δυνατότητα να ταυτισθούν με τους ακόλουθους χαρακτήρες: 1. Διευθυντής Τμήματος Αρχαιοτήτων, 2. Εισαγγελέας, 3. Αστυνομικός Διευθυντής δίωξης αρχαιοκαπηλίας, 4. Αστυνομικός της Interpol, 5. Εκπρόσωπος Unesco, 6. Διευθυντής Βυζαντινού Μουσείου, 7. Ντετέκτιβ καλλιτεχνικών θησαυρών, 8. Πληροφοριοδότης, 9. Αρχαιολόγος/ενεργός πολίτης, 10. Διευθυντής πολιτιστικού Φορέα. Οι χαρακτήρες έχουν διαφορετικά ονόματα και είναι εικονικοί χαρακτήρες (avatar) πραγματικών προσώπων, βιογραφικά των οποίων παρουσιάζονται προς ενημέρωση των χρηστών». Όπως εξηγεί ο δρ Ηλιάδης με τη μέθοδο της παιχνιδοποίησης μπορούν να περάσουν τις σχετικές πληροφορίες με εύκολο και κατανοητό τρόπο, ειδικά στις νεότερες γενιές που χρησιμοποιούν έξυπνες συσκευές και videogames.
Σε ποια φάση βρίσκεται τώρα το παιχνίδι; Θα αναβαθμιστεί ή και θα εμπλουτιστεί, ρωτώ τον κ. Ηλιάδη: «Το παιχνίδι είναι γραμμένο στα αγγλικά και τώρα προχωρεί η μετάφρασή του στα ελληνικά. Έχει δυναμικό χαρακτήρα και μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλες περιπτώσεις επαναπατρισμών, όπως λ.χ. η περίπτωση των τοιχογραφιών του Αγίου Ευφημιανού και η περίπτωση των θησαυρών που βρέθηκαν στο Μόναχο στην κατοχή του Τούρκου αρχαιοκάπηλου Αϊντίν Ντικμέν», τονίζοντάς μου πως το Βυζαντινό Μουσείο έχει στόχο να εντάξει το ψηφιακό παιχνίδι της Κανακαριάς στο ανακαινισμένο Βυζαντινό Μουσείο που ευελπιστούν να εγκαινιασθεί ώς το τέλος του έτους. «Στο ανακαινισμένο Μουσείο θα παρουσιάζεται με ειδική σήμανση πλούσιο ενημερωτικό υλικό (φωτογραφίες και κείμενα), καθώς επίσης με ψηφιακά μέσα, η ιστορία του κάθε επαναπατρισμένου αντικειμένου και η κατάσταση του μνημείου προέλευσής του. Κλείνοντας την κουβέντα μας, ο δρ Ηλιάδης μού τονίζει εμφατικά πως σκοπός του Βυζαντινού Μουσείου είναι η ανάδειξη του προβλήματος της αρχαιοκαπηλίας και της μεγάλης προσπάθειας της Εκκλησίας της Κύπρου και της Πολιτείας για την ανεύρεση και επιστροφή των κλεμμένων εκκλησιαστικών θησαυρών στον νόμιμο κάτοχό τους, στην Εκκλησία της Κύπρου και μου λέει πως στο ανακαινισμένο Μουσείο θα παρουσιασθούν οι τοιχογραφίες του ναού του Αντιφωνητή (Ρίζα Ιεσσαί και Δευτέρα Παρουσία) επανενωμένες στο χώρο του Μουσείου, καθώς και τα ψηφιδωτά σε αψίδα αναδεικνύοντας την αρχική τους προέλευση. Ας παίξουμε λοιπόν.
To παιχνίδι μπορείτε να το δοκιμάσετε στη σελίδα https://ivetagr.org/p4s/index.php.
