Της Μαρίνας Οικονομίδου
Στην Κύπρο βρίσκονται τις τελευταίες μέρες Βρετανοί εμπειρογνώμονες από το γραφείο εφαρμογής των οικονομικών κυρώσεων που υπάγεται στο υπουργείο Εξωτερικών και την εθνική μονάδα καταπολέμησης εγκλήματος, με κύριο στόχο το να παρέχουν την τεχνογνωσία τους στις κυπριακές αρχές, για το πώς θα διαχειριστούν το μεγάλο κεφάλαιο εφαρμογής των κυρώσεων και την επιτυχή δημιουργία ενιαίας εποπτικής αρχής. Η πρώτη τους επίσκεψη έγινε στο υπουργείο Οικονομικών ενώ ακολουθεί συνάντηση με τον Σύνδεσμο Εγκεκριμένων Λογιστών Κύπρου και με τον Παγκύπριο Δικηγορικό Σύλλογο. Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες έχει γίνει μία ανταλλαγή απόψεων και έχουν καταθέσει τις δικές τους εμπειρίες και δυσκολίες στην εφαρμογή των κυρώσεων αλλά και στη δημιουργία μίας ενιαίας εποπτικής αρχής. Αναμένεται να γίνουν ακόμα τρεις επισκέψεις το επόμενο χρονικό διάστημα για συντονισμό και παροχή τεχνογνωσίας, ωστόσο δεν είναι ακόμη βέβαιο πότε θα μπορέσει να λειτουργήσει η εν λόγω αρχή.
Η νέα λίστα κυρώσεων του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ που δημοσιοποιήθηκε την περασμένη Παρασκευή δεν βρήκε την κυβέρνηση απροετοίμαστη, αλλά το αντίθετο. Η πολιτική του «no surprise policy» ακολουθήθηκε τόσο τον περασμένο Απρίλη όσο και την περασμένη Πέμπτη. Την πρώτη φορά η Βικτώρια Νιούλαντ είχε επικοινωνήσει προσωπικά με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Νίκο Χριστοδουλίδη για να τον προετοιμάσει για τη συμπερίληψη Κυπρίων στη λίστα, ενώ στη συνέχεια η Αμερικανίδα πρέσβειρα αλλά και η Βρετανική Ύπατη Αρμοστεία με τον υπουργό Εξωτερικών Κωνσταντίνο Κόμπο. Η κυβέρνηση γνώριζε από νωρίς πως μία νέα λίστα κυρώσεων θα ακολουθούσε τουλάχιστον από πλευράς ΗΠΑ και θα περιλάμβανε κυπριακές οντότητες. Παρότι φημολογείτο πως θα βρίσκονταν σοβαρά ονόματα στη λίστα, το αποτέλεσμα φέρεται να προκάλεσε σε πολλούς ανακούφιση. Το μεγάλο ζήτημα ωστόσο που μένει επί του παρόντος αναπάντητο είναι με ποιο τρόπο θα καταφέρει η Πολιτεία να διασφαλίσει την αξιοπιστία της χώρας με ένα στρατηγικό σχεδιασμό που θα βοηθάει και στη συμμόρφωση των παρόχων αλλά και στον έλεγχό τους.
Το παρασκήνιο
Η «Κ» είχε αποκαλύψει την περασμένη Κυριακή ότι ο Νίκος Χριστοδουλίδης ενημερώθηκε στο τέλος Απριλίου, ενόσω βρισκόταν σε ταξίδι στο εξωτερικό, πως οι Βρετανοί ήταν έτοιμοι να παράσχουν όση βοήθεια χρειαζόταν, νοουμένου ότι θα υλοποιούσε δύο συγκεκριμένα ζητήματα:
• Την ενιαία εποπτική αρχή, την οποία είχε ήδη αποκαλύψει η «Κ» σε δημοσίευμα, με τη σημαντική συμβολή των Βρετανών τεχνοκρατών και
• Τη δέσμευση ότι θα υλοποιήσει την προεκλογική του δέσμευση για διαχωρισμό των εξουσιών του γενικού εισαγγελέα ως νομικού συμβούλου του κράτους από τον ρόλο του δημόσιου κατήγορου, καθώς αυτό, όπως υποστηρίζεται, θα συμβάλει και στη διαφάνεια αλλά και θα μειώσει την υφιστάμενη κωλυσιεργία. Υπενθυμίζεται άλλωστε πως στις αρχές του μήνα, οι ΗΠΑ απέστειλαν 800 σελίδες με στοιχεία, λεπτομέρειες και διαδρομές για τις κυρώσεις. Στοιχεία που ζήτησε η κυβέρνηση και θα μελετήσει διεξοδικά η Γενική Εισαγγελία.
Η προσέγγιση που είχε ο Νίκος Χριστοδουλίδης έφερε τις θύμησες των πολιτογραφήσεων όταν οι Βρυξέλλες προειδοποιούσαν πριν από την αποκάλυψη των σκανδάλων, με την κυβέρνηση Αναστασιάδη ωστόσο να κλείνει τα αφτιά και να μιλάει για πολιτικές σκοπιμότητες άλλων κρατών-μελών, τα οποία επιβουλεύονταν το κυπριακό επενδυτικό πρόγραμμα. Στην περίπτωση των σημερινών κυρώσεων πάντως, ο Νίκος Χριστοδουλίδης έχει δεσμευτεί για λήψη μέτρων με τη δημιουργία της ενιαίας εποπτικής αρχής και την εμπλοκή των ξένων εμπειρογνωμόνων, ακολουθώντας πλήρως το βρετανικό μοντέλο. Ήδη, ο υπουργός Ευρώπης του Ηνωμένου Βασιλείου Λέο Ντόχερτι είχε επιβεβαιώσει στην «Κ» πως η βρετανική τεχνογνωσία βρίσκεται στο τραπέζι και αφορά τόσο την αντιμετώπιση της παράνομης χρηματοδότησης όσο και την υποστήριξη σε θέματα έρευνας για επιβολή ή αντιμετώπιση πιθανής παράκαμψης των κυρώσεων. Σύμφωνα με πηγές της «Κ» οι Βρετανοί αναμένεται να εμπλουτίσουν την ομάδα με περισσότερο κόσμο και από περισσότερα τμήματα. Βοήθεια θα παρέχουν και οι ΗΠΑ με εμπειρογνώμονες. Ήδη η κυβέρνηση έχει αποδεσμεύσει κονδύλι για την πρόσληψη ξένων εμπειρογνωμόνων και παροχή συμβουλευτικών υπηρεσιών, στο πλαίσιο της σύστασης της Εθνικής Μονάδας Ελέγχου Κυρώσεων, η οποία δεν έχει λειτουργήσει ακόμα. Στόχος είναι να διοριστεί ένα υπεύθυνο πρόσωπο που θα συντονίζει όλες τις ενέργειες και τις επισκέψεις που θα αφορούν το εν λόγω ζήτημα.
Η ενιαία εποπτική αρχή βεβαίως ήταν κάτι το οποίο συζητείτο και στο παρελθόν, καθώς πολλοί ήταν εκείνοι που αντιδρούσαν με την υφιστάμενη αυτορρύθμιση επαγγελμάτων όπως είναι οι ελεγκτές που τους ελέγχει ο ΣΕΛΚ και τους δικηγόρους ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος. Συγκεκριμένη πρόταση είχε κατατεθεί και από τον τέως CEO της PwC Ευγένιο Ευγενίου το 2020, πρόταση που εξετάζει και η κυβέρνηση σήμερα. Το μεγάλο ερώτημα βεβαίως που εγείρεται είναι αν μία τέτοια εποπτική αρχή θα μπορεί να λειτουργεί επαρκώς ή αν θα ξεκινήσει η μόνιμη επωδός της υποστελέχωσης και της έλλειψης «όπλων» για να λειτουργήσουν σωστά.
Τι θα γίνει με τις αρχές;
Το πώς θα διαμορφωθεί η ενιαία εποπτική αρχή και πώς θα λειτουργεί είναι ένα σημαντικό ζήτημα, ωστόσο δεν μπορεί να λύσει όλα τα ζητήματα που εκθέτουν τη χώρα. Από την επιβολή των κυρώσεων μέχρι το ξέπλυμα βρώμικου χρήματος. Σημαντικό σημείο θεωρείται και η ενίσχυση των υφιστάμενων θεσμών, όπως είναι η ΜΟΚΑΣ αλλά και η γενικότερη νοοτροπία των παρόχων υπηρεσιών. Η Μονάδα Καταπολέμησης Αδικημάτων Συγκάλυψης, αν και δεν συνδέεται άμεσα με τις λίστες των κυρώσεων, έχει αναμφίβολα ένα σημαντικό ρόλο να επιτελέσει και θα μπορούσε να προλάβει καταστάσεις που έπληξαν το όνομα της χώρας, αν ενισχυόταν και λειτουργούσε επαρκώς. Διαφωτιστική ήταν, για παράδειγμα, η έκθεση της Moneyval το 2020, που ενώ σημείωνε πως η ΜΟΚΑΣ έχει την ικανότητα να υποστηρίξει τις λειτουργικές ανάγκες των αρμόδιων αρχών, μέσω της ανάλυσης και της παροχής πληροφοριών κάνει λόγο για «σημαντικές αδυναμίες» που παρεμποδίζουν την αποτελεσματικότητα του πλαισίου καταπολέμησης ξεπλύματος χρήματος και χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Είναι άλλωστε γνωστό πως η επαναλαμβανόμενη τοποθέτηση της ΜΟΚΑΣ μπροστά στα όσα προηγήθηκαν με τις πολιτογραφήσεις ήταν ότι δεν έχει τα κατάλληλα όπλα.
Το καμπανάκι των δικηγόρων
Όμως πέραν τις ΜΟΚΑΣ δεν πέρασε καθόλου απαρατήρητη η ένταση με την οποία ο πρόεδρος του Χρίστος Κληρίδης τοποθετείτο όλο αυτό το διάστημα για τις κυρώσεις και τις επιπτώσεις. Ένταση που για κάποιους ήταν μία προσπάθεια διάσωσης της εικόνας του επαγγέλματος, για τους πιο καχύποπτους μία προσπάθεια κάλυψης συγκεκριμένων νομικών κύκλων. Καθόλου τυχαία η αμυντική αναφορά του ότι «τα δισεκατομμύρια των Ρώσων ολιγαρχών δεν είναι η Κύπρος που τα έχει μασήσει αλλά χώρες όπως η Αγγλία και η Γερμανία» αλλά και η πρόσφατη, περί τάσης να είμαστε βασιλικότεροι του βασιλέως, καθώς όπως είπε «οι κυρώσεις των Βρετανών και των Αμερικανών δεν είναι δεσμευτικές για την Κύπρο και όμως η εφαρμογή τους γίνεται με τέτοιο τρόπο που συνιστά συμμόρφωση υπέρ του δέοντος και αυτό πρέπει να σταματήσει». Σε αυτό το πλαίσιο πάντως αντέδρασε ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος Λευκωσίας που διαχώρισε τη θέση του, υπογραμμίζοντας σε ανακοίνωση πως οι εν λόγω θέσεις δεν είναι αποτέλεσμα συλλογικών αποφάσεων αλλά προσωπικών απόψεων.
Ήδη, εντός του δικηγορικού κόσμου επικρατεί έντονη αναστάτωση και αναβρασμός για το γεγονός ότι λίγοι και συγκεκριμένοι δικηγόροι έχουν πλήξει με τις κινήσεις τους την αξιοπιστία της χώρας και το επάγγελμα γενικότερα. Αυτή η τάση θεωρεί πως θα έπρεπε να ληφθούν ήδη μέτρα αλλά και συμμόρφωση στις υποδείξεις της Ε.Ε., του Ηνωμένου Βασιλείου και των ΗΠΑ. Το ζήτημα βεβαίως που προκύπτει είναι ότι ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος θα μπορούσε να προλάβει αν ήθελε καταστάσεις, ιδιαίτερα μετά το Πόρισμα Νικολάτου και αυτό που προηγήθηκε της Δήμητρας Καλογήρου, παρακολουθώντας από κοντά και ενδεχομένως επιβάλλοντας πρόστιμο σε εμπλεκόμενα δικηγορικά γραφεία. Σε αυτό το πλαίσιο άλλωστε και το ερώτημα του αναπληρωτή καθηγητή χρηματοοικονομικής του Πανεπιστημίου Κύπρου Ανδρέα Μιλιδώνη σχετικά με ποιες δράσεις ΣΕΛΚ και Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος προλαβαίνουν τις κυρώσεις, ποια πρόστιμα έχουν επιβληθεί για τις παρατυπίες ή παρανομίες που έχουν εντοπιστεί και για ποιο λόγο στην περίπτωση του Δικηγορικού Συλλόγου, δεν δημοσιοποιούνται ονομαστικά οι αποφάσεις.
Οι οικονομικές προεκτάσεις
Μέχρι πάντως και τη δημοσιοποίηση των ονομάτων, εντάθηκαν οι φωνές που προειδοποιούσαν για μεγάλες οικονομικές προεκτάσεις γύρω από τις κυρώσεις. Προειδοποιήσεις κυρίως έθετε ο Παγκύπριος Δικηγορικός Σύλλογος, σημειώνοντας ότι ο κίνδυνος είναι ορατός και άμεσος και θα οδηγήσει με βεβαιότητα σε αδιέξοδο έναν σημαντικό τομέα της οικονομίας μας, εάν δεν προβούμε στις ανάλογες αντισταθμιστικές ενέργειες. Την απάντηση έδωσε ο πρόεδρος του Δημοσιονομικού Συμβουλίου Μιχάλης Περσιάνης, καλώντας την κυβέρνηση να λάβει σκληρά μέτρα, ακολουθώντας την πολιτική του «compliance plus» για το καλό της οικονομίας. Όπως σημείωσε, η εντύπωση που έχει δημιουργηθεί για την κυπριακή οικονομία και τις επιδόσεις της στα θέματα συμμόρφωσης αποτελεί σημαντικό μακροοικονομικό πρόβλημα. Ήταν μία τοποθέτηση που στόχο είχε να προλάβει το ενδεχόμενο επανάληψης όσων έγιναν την περίοδο των χρυσών διαβατηρίων, όταν οι εμπλεκόμενοι φορείς προειδοποιούσαν πως η διακοπή του προγράμματος θα οδηγήσει σε αλυσιδωτές επιπτώσεις για την οικονομία και στην ουσία έδεσε τα χέρια και της κυβέρνησης και της Γενικής Εισαγγελίας.
