Kathimerini.gr
Διπλωματική πρωτοβουλία για τη δημιουργία καναλιών άτυπης επικοινωνίας μεταξύ Ευρωπαϊκής Ενωσης και του συριακού καθεστώτος του Μπασάρ αλ Ασαντ ανέλαβαν πρόσφατα οκτώ κράτη-μέλη, ανάμεσά τους και η Ελλάδα και η Κύπρος. Ουσιαστικά ζητούν αναθεώρηση της στρατηγικής της Ε.Ε. και της «κόκκινης γραμμής» της, που συνοψίζεται στο ότι «η ειρήνη δεν μπορεί να επιτευχθεί με το συριακό καθεστώς του Μπασάρ αλ Ασαντ», βάσει της απόφασης που έλαβε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο τον Απρίλιο του 2017. Εκτοτε η στρατηγική έχει αναθεωρηθεί αρκετές φορές, αλλά εξακολουθεί να καθοδηγείται από τρία «όχι» και σε πλήρη ευθυγράμμιση με την πολιτική των ΗΠΑ: όχι στην κανονικοποίηση της Δαμασκού, όχι στην άρση των κυρώσεων και όχι στην ανοικοδόμηση της Συρίας, παρά μόνο εάν υπάρξει «σημαντική πρόοδος» στην πολιτική διαδικασία, βάσει της απόφασης 2254 των Ηνωμένων Εθνών.
Για την Αθήνα, η πρόταση αφορά την αναθεώρηση του καθεστώτος ορισμένων περιοχών, ώστε να γίνονται επιστροφές Σύρων αιτούντων άσυλο στη βάση των αρχών της Υπατης Αρμοστείας των Η.Ε.
Με δεδομένη την αύξηση της ανησυχίας για τις εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, λόγω και του συνεχιζόμενου πολέμου στη Γάζα, οι υπουργοί Εξωτερικών Ελλάδας, Κύπρου, Ιταλίας, Αυστρίας, Τσεχίας, Κροατίας, Σλοβακίας και Σλοβενίας απέστειλαν δύο έγγραφα στον επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Ζοσέπ Μπορέλ: μια επιστολή με ημερομηνία 15 Ιουλίου 2024 και non paper, που δόθηκε και στην Επιτροπή Πολιτικής και Ασφάλειας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, προκειμένου να υπάρξει επίσημη συζήτηση. Βασικός στόχος της πρωτοβουλίας είναι να επιτευχθεί «ρεαλιστική, προληπτική και αποτελεσματική ευρωπαϊκή πολιτική στη Συρία», ιδιαίτερα ενόψει των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ.
Η επιστολή επρόκειτο να συζητηθεί στο πρόσφατο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων στις Βρυξέλλες, ωστόσο –σύμφωνα με ευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές– οι συνομιλίες αναλώθηκαν γύρω από την πρόταση του Μπορέλ να μην πραγματοποιηθεί η άτυπη σύνοδος των 27 ΥΠΕΞ στη Βουδαπέστη στα τέλη Αυγούστου, αλλά στη βελγική πρωτεύουσα, ως «απάντηση» της Ε.Ε. στα αμφιλεγόμενα ταξίδια του Ούγγρου πρωθυπουργού σε Μόσχα και Πεκίνο κατά την έναρξη της ουγγρικής προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε.
Ανθρωπιστική βοήθεια
Σύμφωνα με ευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές, για την Αθήνα η πρόταση για επανεξέταση της στρατηγικής της Ε.Ε. προς τη Συρία αφορά κυρίως την αναθεώρηση του καθεστώτος ορισμένων περιοχών της χώρας, ώστε να γίνονται επιστροφές Σύρων αιτούντων άσυλο, όμως στη βάση των αρχών της Υπατης Αρμοστείας των Η.Ε. για τους Πρόσφυγες (UNHCR). Για την ελληνική πλευρά σημαντικό θέμα, εξάλλου, αποτελεί και το ζήτημα της ανθρωπιστικής βοήθειας, που μειώνεται λόγω και των εφαρμοζόμενων κυρώσεων. Στο έγγραφο, που έχει δει η «Κ», επισημαίνεται ότι η αναθεώρηση της στρατηγικής της Ε.Ε. θα πρέπει να περιλάβει τη διερεύνηση νέων ιδεών για την αποτελεσματικότητα της παράδοσης ανθρωπιστικής βοήθειας καθώς και την αντιμετώπιση των αυξανόμενων προσφυγικών ροών. «Η πίεση που δημιουργεί η συριακή ένταση στις γειτονικές χώρες θα πρέπει να αντιμετωπιστεί κατεπειγόντως, ιδίως καθώς επιδεινώνεται από σοβαρές εσωτερικές πολιτικές εντάσεις σε αυτές τις χώρες, με αποτέλεσμα την αυξανόμενη αστάθεια, αλλά και τις αυξανόμενες προσφυγικές ροές προς την Ευρώπη», αναφέρει.
Η Κομισιόν, πάντως, έχει ήδη ενεργοποιήσει τις «ανθρωπιστικές» της δραστηριότητες στη Δαμασκό, ενώ την περασμένη Παρασκευή η Ιταλία ανακοίνωσε ότι ο Στέφανο Ραβανιάν θα αναλάβει τη θέση πρέσβη στην Δαμασκό. Από τα οκτώ κράτη-μέλη που συνυπογράφουν την επιστολή, μόνο η Ελλάδα, η Κύπρος και η Τσεχία εκπροσωπούνται από πρέσβεις στη συριακή πρωτεύουσα, ενώ στην επιστολή τους σημειώνουν την ανάγκη η Ε.Ε. να ορίσει ειδικό απεσταλμένο, «που θα συνομιλεί με όλα τα πολιτικά κόμματα και θα στηρίζει την πολιτική διαδικασία των Η.Ε.». Στα ερωτήματα που θέτουν στο non paper προς συζήτηση –ανάμεσα σε άλλα– περιλαμβάνονται προτάσεις για το πώς η Ε.Ε. μπορεί να συνεισφέρει ώστε να δημιουργηθούν οι συνθήκες για ασφαλείς, εθελοντικές και αξιοπρεπείς επιστροφές Σύρων προσφύγων και κυρίως το πώς η αναθεώρηση της στρατηγικής της Ε.Ε. «μπορεί να τροφοδοτήσει συζητήσεις για την εξωτερική διάσταση της μεταναστευτικής πολιτικής της Ε.Ε. για τη Συρία».
Τα οκτώ κράτη-μέλη που ανέλαβαν την εν λόγω πρωτοβουλία αναμένεται να προωθήσουν τη συζήτηση του ζητήματος στο επόμενο επίσημο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων, που θα πραγματοποιηθεί τον Οκτώβριο. Ωστόσο, ευρωπαϊκές διπλωματικές πηγές εκτιμούν ότι ίσως προηγηθεί εξέταση της πρότασης στην Επιτροπή Πολιτικής και Ασφάλειας του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ώστε να γίνει καλύτερη προετοιμασία της συζήτησης μεταξύ των 27 κρατών-μελών της Ε.Ε.
Πού «σκοντάφτει»
Η αλήθεια είναι, όμως, ότι η πρωτοβουλία προς το παρόν «σκοντάφτει» στη μεταβατική περίοδο της αλλαγής προσώπων στα θεσμικά όργανα. Καλώς εχόντων των πραγμάτων, η νέα επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Κάγια Κάλας αναμένεται να αναλάβει καθήκοντα τον Νοέμβριο. Το ζήτημα της εξωτερικής διάστασης του μεταναστευτικού, πάντως, «κουμπώνει» πιθανότατα με το νέο χαρτοφυλάκιο στην Κομισιόν για «θέματα Μεσογείου».
