Του Απόστολου Κουρουπάκη
Η Κυπριακή Δημοκρατία θεωρείται νεαρά, έχει ζωή λίγο περισσότερο του μισού αιώνα, και ακόμα παλεύει να επουλώσει το βαθύ τραύμα του Ιουλίου – Αυγούστου 1974. Σε όλα αυτά τα χρόνια που διέρρευσαν οι εκάστοτε πρόεδροι αντιμετώπισαν πολυποίκιλες προκλήσεις, με την προεκλογική ατζέντα να μένει σχεδόν αμετάβλητη. Σταθερές αξίες, όπως φαίνεται, είναι το Κυπριακό και η οικονομία. Θα περίμενε κάποιος εν έτει 2023 η προεκλογική ατζέντα να περιλαμβάνει και ζητήματα όπως η ενεργειακή μετάβαση, η κλιματική κρίση, η ψηφιοποίηση του κράτους.
13 Δεκεμβρίου 1959 - Οι γονείς και η πατρίς
Οι πρώτες εκλογές για την ανάδειξη Προέδρου στη νεαρά Κυπριακή Δημοκρατία έγιναν στις 13 Δεκεμβρίου του 1959. Οι υποψήφιοι ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος και ο Ιωάννης Κληρίδης, που στηριζόταν από τις δυνάμεις του ΑΚΕΛ, αλλά και όσων ήταν αντίθετοι με τις συμφωνίες Ζυρίχης-Λονδίνου. Νικητής αναδείχθηκε ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος, εξασφαλίζοντας το 66,29% των ψήφων, με τον Ιωάννη Κληρίδη να λαμβάνει το 32,92%. Ο Γλαύκος Κληρίδης δεν υποστήριξε την υποψηφιότητα του πατέρα του και κατηγορήθηκε ότι δεν υπάκουσε, ως όφειλε, στην εντολή «τίμα τον πατέρα σου και τη μητέρα σου...», με εκείνον να απαντά: πατρός τε και μητρός […] απάντων τιμιότερον εστίν η Πατρίς […]». Ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος ήταν ο πρώτος Πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας και έμελλε να διαδραματίσει εξέχοντα ρόλο στα πολιτικά πράγματα της Κύπρου για είκοσι σχεδόν χρόνια, έως τον θάνατό του, το 1977.
Οι εκλογές του 1965 αναβλήθηκαν, εξαιτίας των δικοινοτικών ταραχών του 1963/1964, και η θητείας του Προέδρου Μακαρίου παρατάθηκε για τρία χρόνια
25 Φεβρουαρίου 1968 - Η Ζυρίχη του εφικτού και το ευκταίο της Ένωσης
Οι επόμενες εκλογές διενεργήθηκαν τελικά στις 25 Φεβρουαρίου 1968 και στην προεκλογική ατζέντα τέθηκε έντονα το θέμα της ένωσης της Κύπρου με την Ελλάδα. Υποψήφιοι ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος, υποστηριζόμενος από το Πατριωτικό Μέτωπο και το ΑΚΕΛ, και ο ψυχίατρος Τάκης Ευδόκα, με τους Ενωτικούς (ΔΕΚ) με την αντιπολίτευση να θεωρεί την υποψηφιότητα του Τάκη Ευδόκα ως φαιδρή. Μάλιστα, στις προεκλογικές του εκδηλώσεις σημειώθηκαν διάφορα έκτροπα. Τελικά, κατίσχυσε ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος με το συντριπτικό ποσοστό του 96,26%των ψήφων, έναντι 3,74% του Τάκη Ευδόκα. Στο πλαίσιο της πολιτικής του «εφικτού» αντί του «ευκταίου», ο Μακάριος πάγωσε το ζήτημα της Ένωσης.
18 Φεβρουαρίου 1973 (αναβλήθηκαν)
Οι εκλογές της 18ης Φεβρουαρίου 1973 αναβλήθηκαν, μιας και μοναδικός υποψήφιος ήταν ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος, που επανεξελέγη άνευ ανθυποψηφίου για μία τρίτη συνεχή θητεία, παραμένοντας στην προεδρία του κράτους έως τον θάνατό του, στις 3 Αυγούστου 1977. Το καλοκαίρι του 1974 το πραξικόπημα, η εισβολή και η συνεπακόλουθη κατοχή οδήγησαν την Κύπρο σε νέες οδυνηρές περιπέτειες.
Ο θάνατος του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου τον Αύγουστο του 1977 οδήγησαν τη χώρα σε αναπληρωματικές στις 10 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους. Τον προεδρικό θώκο κατέλαβε ο Σπύρος Κυπριανού τότε πρόεδρος της Βουλής, χωρίς ψηφοφορία, έχοντας τη συναίνεση όλων των πολιτικών δυνάμεων του τόπου. Έμεινε στην προεδρία μέχρι τον Φεβρουάριο του 1978.
5 Φεβρουαρίου 1978 - Η ομοψυχία έδωσε Πρόεδρο
Στις εκλογές της 5 Φεβρουαρίου 1978 ο Σπύρος Κυπριανού εξελέγη και πάλι στην προεδρία της Δημοκρατίας χωρίς ανθυποψήφιο, για μία ακόμη πενταετία (έως το 1983). Ο Γλαύκος Κληρίδης, που επρόκειτο να διεκδικήσει την προεδρία, απέσυρε την υποψηφιότητά του, εξαιτίας της απαγωγής του γιου του Σπύρου Κυπριανού, Αχιλλέα, τον Δεκέμβριο του 1977 σε ένδειξη ομοψυχίας του πολιτικού κόσμου. Η Κύπρος αγωνιά να ξεπεράσει τα τραύματα του 1974 και να λύσει το μέγιστο των προβλημάτων της, την κατοχή του βόρειου κομματιού του νησιού.
13 Φεβρουαρίου 1983 - Οι εκλογές των τριών δυνάμεων
Στις εκλογές του 1983 έλαβαν μέρος ο Σπύρος Κυπριανού, ο Γλαύκος Κληρίδης και ο Βάσος Λυσσαρίδης. Οι εκλογές του 1983 ήταν ουσιαστικά οι πρώτες, κατά τις οποίες συμμετείχαν πέραν των δύο υποψηφίων, ο καθένας προερχόμενος από συγκεκριμένο πολιτικό χώρο. Ο Σπύρος Κυπριανού επανεξελέγη, από την πρώτη Κυριακή, υποστηριζόμενος από το ΔΗΚΟ, το οποίο είχε ιδρύσει το 1976, αλλά και το ΑΚΕΛ, λαμβάνοντας το 56,54% των ψήφων. Ο Γλαύκος Κληρίδης υποστηρίχθηκε από τον ΔΗΣΥ, με τελικό ποσοστό 33,93%. Ο Βάσος Λυσσαρίδης που στηρίχθηκε από την ΕΔΕΚ και το ΠΑ.ΜΕ. (το Παγκύπριο Αγωνιστικό Μέτωπο του Χρυσόστομου Σοφιανού,), λαμβάνοντας το 9,53% του εκλογικού σώματος. Στην εκλογική μάχη του 1983 έγινε πολύς λόγος για το «Μίνιμουμ πρόγραμμα» του ΔΗΚΟ- ΑΚΕΛ, καθώς και το σκάνδαλο ΞΕΚΤΕ, σχετικά με την κατασκευή του αυτοκινητόδρομου Λευκωσίας – Λεμεσού. Το βράδυ της 14ης Νοεμβρίου του 1983, ο Τ/κ ηγέτης Ραούφ Ντενκτάς ανακήρυξε τη δημιουργία του ψευδοκράτους, δημιουργώντας νέα τετελεσμένα στο Κυπριακό.
14 / 21 Φεβρουαρίου 1988 - Οι εκλογές των δύο γύρων
Η εκλογική διαδικασία για την ανάδειξη του Προέδρου της Δημοκρατίας του 1988 ήταν η πρώτη που το αποτέλεσμά της κρίθηκε στον δεύτερο γύρο. Οι πέντε υποψήφιοι ήταν οι Γλαύκος Κληρίδης από τον ΔΗΣΥ, (α΄ γύρος 33,32%), Γιώργος Βασιλείου, ως ανεξάρτητος με την υποστήριξη του ΑΚΕΛ (α΄ γύρος 30,11%), Σπύρος Κυπριανού από το ΔΗΚΟ (α΄ γύρος 27,29%), Βάσος Λυσσαρίδης από την ΕΔΕΚ (α΄ γύρος 9,22%) και Θράσος Γεωργιάδης ως ανεξάρτητος(α΄ γύρος 0,06%.). Στον β΄ γύρο τα ξίφη τους διασταύρωσαν οι Γιώργος Βασιλείου και Γλαύκος Κληρίδη με τον πρώτο τελικά να επικρατεί με 51,6% έναντι 48,4% του δεύτερου. Ο Γιώργος Βασιλείου αν και ήταν η πρώτη του εμφάνιση στα εκλογικά πράγματα (υποσχόμενος ανανέωση της πολιτικής ζωής και περισσότερη δημοκρατία) κατάφερε να βγει κερδισμένος και να εκλεγεί στο ύπατο πολιτειακό αξίωμα.
7 / 14 Φεβρουαρίου 1993 - Η μη απόσυρση και η νίκη Κληρίδη
Στις προεδρικές εκλογές του 1993 ο προεκλογικός κινήθηκε εν πολλοίς γύρω από τη «δέσμη ιδεών Γκάλι». Στις εκλογές έλαβαν μέρος ο Γιώργος Βασιλείου (ΑΚΕΛ και ΑΔΗΣΟΚ) με ποσοστό στον α΄ γύρο 44,15%, ποσοστό που του υποσχόταν σχετικά άνετη επικράτηση στη β΄ Κυριακή, ο Γλαύκος Κληρίδης (ΔΗΣΥ) με 36,74%, Πασχάλης Πασχαλίδης (ΔΗΚΟ-ΕΔΕΚ), με 18,64%, και δύο ανεξάρτητοι ελάσσονες, οι Γεώργιος Μαυρογένης με 0,25% και Γιαννάκης Ταλιώτης με 0,21%. Στη δεύτερη Κυριακή αναμετρήθηκαν οι Γιώργος Βασιλείου και Γλαύκος Κληρίδης. Η προτροπή του Γ. Βασιλείου προς τον Γλαύκο Κληρίδη να αποσυρθεί, λόγω του δικού του ισχυρού προβαδίσματος, μάλλον του γύρισε μπούμερανγκ, μιας και ο Γλαύκος Κληρίδης, έχοντας πλέον τη στήριξη και του ΔΗΚΟ, πέρασε οριακά το όριο του 50%, με ποσοστό 50,31%, έναντι του 49,69% που εξασφάλισε ο Γιώργος Βασιλείου. Εντυπωσιακά και τα ποσοστά προσέλευσης στις κάλπες, που στον α΄ γύρο ανήλθε στο 92,42% και στον δεύτερο στο 93,27%.
8 / 15 Φεβρουαρίου 1998 - Οι πύραυλοι και η 2η θητεία του Γλαύκου Κληρίδη
Στις προεδρικές εκλογές του 1998 κατήλθαν επτά υποψήφιοι και για πρώτη φορά δικαίωμα ψήφου είχαν οι πολίτες της Δημοκρατίας που συμπλήρωσαν το 18ο έτος της ηλικίας τους. Συστάθηκαν επίσης και πέντε νέα εκλογικά κέντρα προκειμένου να ψηφίσουν οι εγκλωβισμένοι. Ένα από τα κύρια ζητήματα του προεκλογικού αγώνα ήταν οι S-300. Υποψήφιοι ήταν οι Γεώργιος Ιακώβου (ΔΗΚΟ-ΑΚΕΛ) με 40,61%, Γλαύκος Κληρίδης (ΔΗΣΥ) με 40,06%, Βάσος Λυσσαρίδης (ΕΔΕΚ) με 10,59%, Αλέξης Γαλανός (πρώην στέλεχος του ΔΗΚΟ) με 4,04%, Γιώργος Βασιλείου με 3%, Νίκος Κουτσού με 0,91% και Νίκος Ρολάνδης με 0,78%. Στη δεύτερη Κυριακή νικητής βγήκε ο Γλαύκος Κληρίδης, με το 50,82%, στηριζόμενος από τους Ν. Ρολάνδη, Γ. Βασιλείου, Αλ. Γαλανού και Ν. Κουτσού), ο Γιώργος Ιακώβου έλαβε το 49,18% των ψήφων, μένοντας εκτός νυμφώνος.
16 Φεβρουαρίου 2003 - Εκλογές ενός γύρου και το Σχέδιο Ανάν
Οι προεδρικές του 2003 είχαν έντονο το άρωμα του Κυπριακού, με τις ζυμώσεις για το «Σχέδιο Ανάν» και το ενδεχόμενο λύσης του εθνικού μας θέματος. Νικητής αναδείχθηκε ο Τάσσος Παπαδόπουλος από την πρώτη Κυριακή. Στην εκλογική διαδικασία έλαβαν μέρος δέκα υποψήφιοι, οι Τάσσος Παπαδόπουλος (ΑΚΕΛ-ΔΗΚΟ-ΚΙΣΟΣ (ΕΔΕΚ) και Οικολόγοι) με 51,51%, Γλαύκος Κληρίδης (ΔΗΣΥ-ΕΔΗ-ΑΔΗΚ) με 38,80%, Νίκος Κουτσού (Νέοι Ορίζοντες) με 2,12% και οι ανεξάρτητοι ελάσσονες Αλέκος Μαρκίδης με 6,62%, ο μόνος που έλαβε ποσοστό άνω του 3%. Οι υπόλοιποι Ανδρέας Ευστρατίου, Χρίστος Ιωσηφίδης, Αδάμος Κατσαντώνης, Κώστας Κυριάκου, Γεώργιος Μαυρογένης, Παντελής Σοφοκλή έλαβαν ποσοστά κάτω του 1%. Το ποσοστό προσέλευσης των ψηφοφόρων ανήλθε στο 90,55%.
17 / 24 Φεβρουαρίου 2008 - Πρώτη φορά αριστερά στην Κύπρο
Οι εκλογές του 2008 είχαν έντονο δημοσκοπικό άρωμα, αλλά και πολλές εκπλήξεις. Οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ποσοστά πολύ κοντινά και για τους τρεις υποψήφιους και όλοι ανέμεναν με αγωνία τον β΄ γύρο, μετά τον αποκλεισμό έκπληξη του Τάσσου Παπαδόπουλου. Στην εκλογική διαδικασία έλαβαν μέρος εννέα υποψήφιοι, ο Ιωάννης Κασουλίδης από τον ΔΗΣΥ (α΄ γύρος 33,51%), Δημήτρης Χριστόφιας από το ΑΚΕΛ, (α΄ γύρος 33,29%) και Τάσσος Παπαδόπουλος από ΔΗΚΟ – ΕΔΕΚ (α΄ γύρος 31,79%). Οι ανεξάρτητοι Μάριος Ματσάκης, Κώστας Κυριάκου, Κώστας Θεμιστοκλέους, Ανδρέας Ευστρατίου, Χριστόδουλος Νεοφύτου και Αναστάσης Μιχαήλ έλαβαν ποσοστά κάτω του 1%. Τη δεύτερη Κυριακή 24 Φεβρουαρίου την πρωτιά έλαβε ο μέχρι τότε γ.γ. του ΑΚΕΛ με ποσοστό 53,36%, έχοντας τη στήριξη του ΔΗΚΟ και της ΕΔΕΚ, πέραν του ΑΚΕΛ, έναντι 46,64% που έλαβε ο Ιωάννης Κασουλίδης (ΔΗΣΥ). Για πρώτη φορά ένας γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ ανήλθε στην Προεδρία της Δημοκρατίας.
17 / 24 Φεβρουαρίου 2013 - Εκλογές προ μνημονίου
Οι εκλογές του 2013 είχαν την οικονομία στο επίκεντρό τους. Η παγκόσμια οικονομική κρίση είχε αρχίσει να δείχνει τα δόντια της και στην Κύπρο, και οι πολιτικές δυνάμεις του τόπου έμοιαζαν σχεδόν αμήχανες. Η οικονομική πολιτική που ακολούθησε η προεδρία Χριστόφια, η φονική έκρηξη στο Μαρί ενέτειναν τη δυσαρέσκεια του εκλογικού σώματος που έφερε στον προεδρικό θώκο τον πρόεδρο του ΔΗΣΥ Νίκο Αναστασιάδη, ο οποίος είχε ως ανθυποψήφιό του τον ανεξάρτητο Σταύρο Μαλά, υποστηριζόμενο ωστόσο από το ΑΚΕΛ. Στις εκλογές του 2013 έλαβαν μέρος έντεκα υποψήφιοι με τον Νίκο Αναστασιάδη με 45,46, τον Σταύρο Μαλά με 26,91, και τον Γιώργο Λιλλήκα με 24,93 στον α΄ γύρο (οι υπόλοιποι υποψήφιοι έλαβαν ποσοστά κάτω του 1%). Τη δεύτερη Κυριακή προηγήθηκε ο Νίκος Αναστασιάδης με ποσοστό 57,48%. Ο Σταύρος Μαλάς συγκέντρωσε το 42.52% των ψήφων.
28 Ιανουαρίου / 4 Φεβρουαρίου - Ηπίων τόνων προεκλογικός
Οι προεδρικές εκλογές του 2018 επικεντρώθηκαν σε Οικονομία και Κυπριακό, με τη χώρα να έχει βγει από το μνημόνιο, και να έχει συζητήσει πάρα πολύ τις προσπάθειες επίλυσης του Κυπριακού σε Μον Πελεράν και Κραν Μοντάνα. Βασικοί διεκδικητές της προεδρίας της Δημοκρατίας ήταν ο νυν πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης, ο οποίος είχε τη στήριξη του Δημοκρατικού Συναγερμού. Ο Σταύρος Μαλάς, ο οποίος ήταν για δεύτερη φορά υποψήφιος με τη στήριξη του ΑΚΕΛ, ο Νικόλας Παπαδόπουλος που είχε τη στήριξη ΔΗΚΟ, ΕΔΕΚ, Αλληλεγγύης, και του Κινήματος Οικολόγων και ο Γιώργος Λιλλήκας, για δεύτερη φορά, με τη στήριξη του κόμματός του, της Συμμαχίας Πολιτών. Στον πρώτο γύρο ο Νίκος Αναστασιάδης έλαβε το 35,51% των ψήφων και ο Σταύρος Μαλάς το 30,24%. Νικητής της δεύτερης Κυριακής ήταν ο Νίκος Αναστασιάδης, ο οποίος επανεξελέγη στη θέση του Προέδρου της Δημοκρατίας με ποσοστό 55,99%. Ο ανθυποψήφιός του Σταύρος Μαλάς έλαβε το 44,01% των ψήφων. Ο ηγέτης των Τ/κ Μουσταφά Ακιντζί με ανάρτησή του στο Twitter συνεχάρη τον Νίκο Αναστασιάδη, ευχόμενος «μια πιο ρεαλιστική και εποικοδομητική πολιτική» αναφορικά με το Κυπριακό ζήτημα.
