Άσχετα με το αν συμφωνεί πολιτικά κανείς ή όχι με τον νέο πρόεδρο της Κυπριακής Δημοκρατίας κ. Νίκο Χριστοδουλίδη, η νίκη του στις προεδρικές εκλογές ήταν ένα σημαντικό προσωπικό επίτευγμα. Ο κ. Χριστοδουλίδης είναι το παροιμιώδες πρόβατο που έφυγε από την κομματική στάνη και δεν το έφαγε ο λύκος; Γιατί; Πώς εξηγείται ότι, παρά το γεγονός ότι ο ΔΗΣΥ είναι ένα πανίσχυρο κόμμα, που κυβερνά επί μια δεκαετία, ένας φιλόδοξος υπουργός του αποσχίζεται, θέτει υποψηφιότητα για το ανώτατο αξίωμα της χώρας και εκλέγεται;
Κατ’ αρχάς, το πρόβατο διέθετε πλεονεκτήματα. Η πρώτη ύλη της πολιτικής δημοφιλίας είναι η εικόνα του πολιτικού. Ο κ. Χριστοδουλίδης είναι νέος, ευπαρουσίαστος, ήπιος και ευφραδής. Η παρουσία του, ιδιαίτερα στη μιντιακά διαμεσολαβημένη και επαγγελματικά επιμελημένη εκδοχή της, σου γεννά μάλλον αισθήματα συμπάθειας.
Δεν αρκεί, όμως, μια καλή σκηνική παρουσία. Ο κ. Χριστοδουλίδης είχε το σημαντικό πλεονέκτημα να έχει διατελέσει υπουργός Εξωτερικών. Γιατί είναι σημαντικό; Διότι το συγκεκριμένο αξίωμα επιτρέπει στον κάτοχό του να μείνει αποστασιοποιημένος από τα επίμαχα θέματα εσωτερικής διακυβέρνησης, με συνέπεια να συσσωρεύει πολιτικό κεφάλαιο και να κερδίζει διεθνές εκτόπισμα. Ο ρόλος του υπουργού Εξωτερικών όχι μόνο δεν προκαλεί εσωτερικές εντάσεις με κοινωνικές ομάδες, αλλά, τουναντίον, εκφράζει το ενιαίο πρόσωπο της χώρας στη διεθνή κοινότητα. Ο υπουργός Εξωτερικών είναι, ex officio, εν δυνάμει statesman. Μπορεί οι αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου για την παράνομη έκδοση διαβατηρίων σε αλλοδαπούς να φέρουν και την υπογραφή του κ. Χριστοδουλίδη, αλλά, για την κοινή γνώμη, ο υπουργός Εξωτερικών δεν είχε κεντρικό ρόλο και, σε κάθε περίπτωση, μπορεί πιστευτά να προβάλλει την άγνοιά του. Μπορεί οι εξελίξεις στο θέμα των Βαρωσίων να είναι δυσμενείς για την ελληνοκυπριακή πλευρά, αλλά, για κάθε αρνητική εξέλιξη στο Κυπριακό, η κοινή γνώμη είναι, έτσι κι αλλιώς, έτοιμη να αποδώσει ευθύνες στον επιθετικό γείτονα – την Τουρκία.
Αλλά και ο ρόλος του εν δυνάμει statesman δεν αρκεί. Ο κ. Χριστοδουλίδης διάβασε σωστά την πολιτική συγκυρία – την αυξανόμενη δυσαρέσκεια των πολιτών με τη φθαρμένη κομματοκρατία. Τα ηχηρά σκάνδαλα διαφθοράς και πελατειακής χρήσης του κράτους, η υπόθεση των παρανόμως χορηγηθέντων διαβατηρίων σε ισχυρούς αλλοδαπούς, μερικοί από τους οποίους έκαναν αργότερα χρηματικές δωρεές στο κυβερνών κόμμα, η γενικότερη ηθική χρεοκοπία των κομμάτων εξουσίας στα μάτια της κοινής γνώμης ως μηχανισμοί διεκπεραίωσης προσωπικών ή/και οργανωμένων συμφερόντων, και το κυνικό πνεύμα του «this is Cyprus», το οποίο απεικονίζει μια διάχυτη ατμόσφαιρα πολιτικής παρακμής και σήψης, δημιούργησαν αισθήματα αηδίας στην κοινή γνώμη, ιδιαίτερα σε σχέση με το επί μια ολόκληρη δεκαετία κυβερνών κόμμα. Αποσχιζόμενος από αυτό, ο κ. Χριστοδουλίδης προστάτευσε το πολιτικό κεφάλαιό του. Συγχρόνως, τονίζοντας την ιδιότητα του μέλους του ΔΗΣΥ, μπορούσε αξιόπιστα να απευθυνθεί στο κεντροδεξιό ακροατήριο. Το πολιτικό του κάλεσμα ήταν αλλαγή μέσα από τη συνέχεια.
Τέλος, ο λύκος ήταν ξεδοντιασμένος. Οι εκλογικές προτιμήσεις είναι αναπόφευκτα συγκριτική υπόθεση. Αν δεν είσαι κομματικά ενταγμένος, αποφασίζεις ανάλογα με τις επιλογές που έχεις στη δεδομένη συγκυρία. Ποιες ήταν οι κύριες επιλογές του ψηφοφόρου του mainstream, ο οποίος αφενός θέλει, αφετέρου φοβάται την αλλαγή; Όσοι δυσπιστούν απέναντι στο ΑΚΕΛ, δεν θα ψήφιζαν τον υποψήφιο που υποστήριζε, έστω κι αν αυτός ήταν αξιοπρεπής, μετριοπαθής και δεν προερχόταν από τις τάξεις του. Η ασύνετη οικονομική διαχείριση της πενταετίας Χριστόφια δεν ξεχνιέται εύκολα. Ο προεδρικός υποψήφιος του ΔΗΣΥ δεν ήταν εκλέξιμος. Οι δημοσκοπήσεις ήταν συνεπείς – η δημόσια εικόνα του κ. Νεοφύτου δεν ήταν καλή, παρά την πολιτική εμπειρία του και τη φήμη του doer. Για την κοινή γνώμη, καλώς ή κακώς, ήταν ταυτισμένος με τις αμαρτίες του κομματικού συστήματος. Σε ένα τέτοιο πολιτικό τοπίο, ο κάτοχος υψηλού πολιτικού κεφαλαίου και συναγερμικής προέλευσης κ. Χριστοδουλίδης ήταν εύλογο να αποτελέσει τον πόλο έλξης πολιτών που εμπιστεύονται το συντηρητικό ένστικτο της κεντροδεξιάς, ενώ αποστρέφονται τα βαρίδια της. Επιπλέον, η εξ αρχής δημοφιλία του κ. Χριστοδουλίδη τού πρόσφερε κεφάλαιο κινήσεως με το οποίο μπορούσε να διαπραγματευθεί επιτυχώς με τα εξουσιολάγνα κόμματα του λεγόμενου μεσαίου χώρου, διευρύνοντας έτσι τη βάση της υποστήριξής του. Τα κόμματα αυτά πόνταραν καιροσκοπικά στο άλογο που κερδίζει.
Η εκλογή Χριστοδουλίδη συνιστά τριπλή αποτυχία για την ηγεσία του ΔΗΣΥ. Πρώτον, ο υποψήφιός του, για πρώτη φορά, αποκλείστηκε από τον δεύτερο γύρο. Δεύτερον, παρά τους οξείς χαρακτηρισμούς του προέδρου του περί «προδοτών», «Ιούδων» και «διασπαστών», και την έμμεση προτροπή του να υπερψηφιστεί, στον δεύτερο γύρο, ο αντίπαλος του κ. Χριστοδουλίδη, πάνω από τους μισούς ψηφοφόρους του κ. Νεοφύτου έπραξαν το αντίθετο. Και τρίτον, αν ο ΔΗΣΥ ήταν ένα ορθολογικό, και όχι αρχηγικό, κόμμα, θα είχε επιλέξει εξ αρχής τον εμφανώς δημοφιλή κ. Χριστοδουλίδη ως υποψήφιό του. Σε τέτοια περίπτωση θα παραγκωνίζονταν, βεβαίως, οι φιλοδοξίες του επικεφαλής του αλλά το κόμμα θα έκανε περίπατο στις εκλογές. Δεν το έπραξε και γι’ αυτό θα πιει μέχρι τέλους το πικρό ποτήρι της άφρονος επιλογής του.
Η ειρωνεία, ωστόσο, είναι ότι αν και ο ΔΗΣΥ αποκλείστηκε από την εξουσία, η όποια πολιτική παρακαταθήκη του κληροδοτήθηκε στον «διασπαστή», πλην συναγερμικών φρονημάτων, Χριστοδουλίδη. Μακροσκοπικά, αν και ο κ. Νεοφύτου έχασε εκλογικά, ο ΔΗΣΥ δεν έχασε πολιτικά. Το πιθανότερο είναι ότι ο κ. Χριστοδουλίδης θα εξελιχθεί, ειδικά με τη συμπερίληψή του στο Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, σε de facto ηγέτη του ΔΗΣΥ.
Οι εκλογές τελείωσαν, ο κ. Χριστοδουλίδης έπαιξε και κέρδισε. Τι πρέπει να περιμένουμε από το νέο πρόεδρο; Θα συνεχίσω στο επόμενο.
Ο κ. Χαρίδημος Κ. Τσούκας είναι καθηγητής στην Έδρα Columbia Ship Management, Πανεπιστήμιο Κύπρου.
