Του Απόστολου Κουρουπάκη
Λίγες μέρες πριν από τις προεδρικές εκλογές της 5ης Φεβρουαρίου 2023 βρέθηκα στο μαρωνίτικο κεφαλοχώρι του Κορμακίτη, προκειμένου να δω πώς αισθάνονται τον εκλογικό παλμό οι μόνιμοι κάτοικοι του χωριού, αλλά και οι συγγενείς τους, οι οποίοι μοιράζουν τον χρόνο τους μεταξύ των ελεύθερων περιοχών και του τόπου καταγωγής τους. Στο κεντρικό καφενείο του χωριού συνάντησα τον Αντώνη Χατζηρούσο, ο οποίος από το 1996 έως και το 2016 ήταν ο εκπρόσωπος των Μαρωνιτών. Ο κ. Χατζηρούσος μένει αρκετές ημέρες στη γενέτειρά του. Ζήτησα την άποψή του για τις εκλογές και ποιο είναι το διακύβευμά τους για τους Μαρωνίτες, μόνιμους κάτοικους του χωριού. Ο κ. Χατζηρούσος μου είπε: «Εμείς θέλουμε να υπάρξει λύση του Κυπριακού, αυτό είναι το κύριο μέλημά μας. Θέλουμε κάποιον ο οποίος να θέλει να ενοποιήσει την Κύπρο ή οποιαδήποτε λύση συμφωνηθεί και από τις δύο κοινότητες». Τον ρώτησα πόσο εύκολο είναι να εξευρεθεί μια κοινά αποδεκτή λύση και μου απάντησε χαρακτηριστικά: «Πιστεύω πως όταν υπάρχει θέληση είναι εύκολο. Το θέμα είναι να μην επηρεάζονται από ξένους παράγοντες, είτε από την Τουρκία, είτε από την Ελλάδα, είτε από τις ΗΠΑ».
Με τον κ. Χατζηρούσο κάναμε μια βόλτα στο χωριό, και μου είπε πως σήμερα στον Κορμακίτη μένουν περίπου 100 άτομα, ενώ πριν από τον από τον πόλεμο ήταν περίπου 2000 κάτοικοι, αναφέροντάς μου πως τα τελευταία χρόνια να παρατηρείται μια αύξηση. «Είχα εισηγηθεί τότε να γίνει κάτι ώστε να ενισχυθεί το χωριό, γιατί οι πιο ηλικιωμένοι φεύγουν από τη ζωή και έτσι το χωριό θα εγκαταλειφθεί... εισακούστηκε τότε η έκκλησή μας και έγινε το πρόγραμμα των επαναεγκατασταθέντων, το οποίο δίνει με κάποιο τρόπο ζωή στα χωριά όπου ζουν εγκλωβισμένοι».
Τον ρωτώ αν οι κάτοικοι θα πάνε να ψηφίσουν στα ειδικά εκλογικά κέντρα της Λευκωσίας, με τα λεωφορεία που στέλνει η κυβέρνηση. «Οι μόνιμοι κάτοικοι πάντοτε θέλουν να ψηφίζουν, γι’ αυτό άλλωστε έρχονται και οι πολιτικοί στα χωριά μας, αλλά στο τέλος τίποτε δεν γίνεται», μου λέει ο κ. Χατζηρούσος. Οι δύο κοινότητες, ρωτώ τον κ. Χατζηρούσο, μπορούν να ζήσουν καλά μαζί; Μου απαντά πως ναι, αφού και στο παρελθόν ζούσαν σε αρμονία, «αρκεί να μην μπαίνει ξένος δάκτυλος μεταξύ τους»
«Κάθε φορά ψηφίζουμε αυτόν που ελπίζουμε πως θα κάνει λύση», λένε όλες μαζί...
Με τον κ. Χατζηρούσο κάναμε μία στάση σε ένα σπίτι, είχε φτάσει η ώρα του μεσημεριανού φαγητού, τον ευχαρίστησα και έμεινα για να μιλήσω με τις ευγενέστατες οικοδέσποινες, που με προσκάλεσαν να γευματίσω μαζί τους, σε ένα ενδιαφέρον γεύμα, Τρεις μόνιμες κάτοικοι του Κορμακίτη εόρταζαν την κινεζική πρωτοχρονιά, με εδέσματα που είχαν ετοιμάσει οι δύο βοηθοί των ηλικιωμένων γυναικών, η Ιχάν και η Χουέν με καταγωγή από το Βιετνάμ.
Κυριολεκτικά μεταξύ τυριού και αχλαδιού μίλησα με την κα Ιωάννα Κασάπη, 89 ετών, την κα Καιτούλα, 78 ετών και την κα Ελένη ή Ελεγκού Φτανού, 79 ετών. Η κα Ιωάννα και η κα Καιτούλα δεν έφυγαν καθόλου από τον Κορμακίτη. Μού λέει η κα Ιωάννα: «Από την αρχή του πολέμου μείναμε εδώ, δεν φύγαμε καθόλου. Δεν φοβηθήκαμε, αλλά και οι Τούρκοι δεν ήταν κακοί. Ήταν περιορισμός μεγάλος βέβαια. Πρόβλημα ήταν η μοναξιά, μακριά από τα παιδιά μας. Ο σύζυγός μου ήταν δάσκαλος, και έμεινε στο χωριό, αλλά και όταν τελείωσαν τα παιδιά, εκείνος δεν έφευγε από το χωριό του». Η κα Ελεγκού έφυγε για μερικά χρόνια και όταν μεγάλωσαν τα παιδιά της επέστρεψε κι εκείνη στα χώματά της.
Τις ρωτώ αν θα πάνε να ψηφίσουν και τι περιμένουν κάθε φορά από τον νέο πρόεδρο της Δημοκρατίας. Η κα Ιωάννα μού απαντά: «Θα πάμε βεβαίως», η κα Ελεγκού συμφωνεί και η κα Καιτούλα, με ύφος πιο παιγνιώδες, γελώντας μού λέει «Δεν ξέρω», προσθέτοντας ωστόσο: «Ο νους μας πάντα σε κάθε εκλογική διαδικασία είναι πως αυτός που θα βγει να κάνει κάτι...».
Όσο για το τι περιμένουν, η κα Ιωάννα μου λέει: «Για να δούμε καλύτερες συνθήκες, επανένωση του τόπου, απελευθέρωση του χωριού μας. Πάντα αυτό ευχόμαστε». Η κα Καιτούλα μού λέει επίσης «Περιμένουμε μια λύση. Πόσο να περιμένουμε, τίποτε δεν γίνεται». «Κάθε φορά ψηφίζουμε αυτόν που ελπίζουμε πως θα κάνει λύση», λένε όλες μαζί... Και ποιος είναι αυτός που θα κάνει λύση; Γέλασαν όλες, και η κα Ιωάννα λέει, «απογοητευτήκαμεν πκιον, δεν περιμένουμε λύση...». Είστε απογοητευμένες τις ρώτησα; «Είμαστε, ναι. Το παράπονό μας είναι πως δεν γίνεται λύση» μού λέει η κα Καιτούλα, και η κα Ιωάννα συμπληρώνει: «Βεβαίως και είμαστε όλοι απογοητευμένοι, δεν ξέρουμε τι θα γίνει με μας. Έχουμε περιουσία, θα τη διατηρήσουμε, θα μας την πάρουν, θα την ορίζουν τα παιδιά μας;».
Όσο για το αν ένιωσαν φυλακισμένες στο χωριό τους μού λέει η κα Ιωάννα: «Τα πρώτα χρόνια ναι, δεν επιτρεπόταν να πάμε πιλέ», ενώ με τα γύρω χωριά δεν είχαν κανένα πρόβλημα: «Τα γειτονικά χωριά ήταν σαν το δικό μας, δεν είχαμε προβλήματα. Δεν μας ενοχλήσανε καμιά φορά. Το παράπονό μας είναι η στέρηση... των παιδιών μας...». Επιλέξατε να μείνετε αν και στερείστε τα παιδιά σας λέω στην κα Ιωάννα: «Αυτός είναι ο τόπος μας... Περιμέναμε πως θα γίνει κάτι, αλλά τίποτε... εγεράσαμε και τίποτε δεν έγινε».
Σύντομα στην κουβέντα μας μπαίνει και ο Κουπιλάι, από τη γειτονική Αγία Ειρήνη... τον ρωτώ αν πραγματικά πιστεύει ότι μπορούν να ζήσουν μαζί οι χριστιανοί με τους Τ/κ: «
Καλό, και πριν από τον πόλεμον ζούσαν καλά. Εμεις οι Κυπραίοι δεν είχαμεν νου και εφεράμε άλλους δαμέ, εφέραμε την Τουρκία, την Ελλάδα και τωρά μαχούμαστε να τους πέψουμε πίσω, αλλά εν πάσι, εγινήκανε άρκαστο» μού λέει.
Πέρασε η ώρα και ευχαριστώντας τους ευγενικούς οικοδεσπότες και τις οικοδέσποινες, σκέφτομαι ότι και σε αυτά τα χωριά, που μοιάζουν να είναι ξεχασμένα, τα προβλήματα είναι πολλά, πολλά και διαφορετικά. Ιδού μια πρόκληση για τον όποιο νέο Πρόεδρο της Δημοκρατίας.
Χρειάζεται βεβαιότητα
Ο γιος και η κόρη της κας Ιωάννας, Αντώνης Κασάπης και Μόνικα Κασάπη-Καλακούτη δεν μένουν στο χωριό, αλλά επισκέπτονται συχνά τη μητέρας τους Ιωάννα. Μού λένε πως δύο είναι τα μεγάλα θέματα που αφορούν τον κόσμο στα χωριά τους, το πρώτο είναι ότι ελπίζουν σε μια λύση επανένωσης, «αλλά τώρα έχουμε χάσει σχεδόν τις ελπίδες μας, ότι μπορεί να βρεθεί μια λύση». Το δεύτερο είναι ότι αφού δεν θα υπάρξει λύση επανένωσης, για να μην πάει άδικα η θυσία τους, διότι έκαναν μια θυσία, μου τονίζει η κα Μόνικα, τουλάχιστον να υπάρξει μια αναγνώριση ότι πρόκειται για ένα ιδιαίτερο καθεστώς και να μπορούν αυτοί οι άνθρωποι να ζουν και στις δύο πλευρές. Ζητάμε να βρεθεί αυτή η φόρμουλα και από την κυπριακή κυβέρνηση και από τους Τ/κ και από τη διεθνή κοινότητα, για να γίνει αυτό βέβαια χρειάζεται να υπάρξει κάποιου είδους βεβαιότητα...
Ασφαλιστική αναγνώριση
Προβλήματα όμως αντιμετωπίζουν και οι βοηθοί των ηλικιωμένων μόνιμων κατοίκων του Κορμακίτη, όπως οι ευγενικές Ιχάν και Χουέν, οι οποίες είχαν ετοιμάσει το πρωτοχρονιάτικο γεύμα... αν και έχουν μάθει τα φαγητά του Κορμακίτη πάρα πολύ καλά από τις μαστόρισσες. Μου λένε: «Είμαστε στον Κορμακίτη εδώ και δεκατέσσερα, δεκαπέντε χρόνια, περνάμε καλά, αλλά έχουμε πρόβλημα με την ασφάλεια» και μου εξηγεί η κα Μόνικα: «Το κυριότερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν είναι η μη αναγνώριση της εργασίας τους στη χώρα τους, λόγω της μη ύπαρξης συμφωνίας μεταξύ των δύο χωρών, Βιετνάμ και Κύπρου. Δεν δικαιούνται ασφάλεια». Οι εργοδότες πληρώνουν τις ασφαλιστικές εισφορές, αυτές όμως δεν αναγνωρίζονται στη χώρα τους.
