Του Γιάννη Ιωάννου
Με τα θύματα από τους φονικούς σεισμούς, της 5ης Φεβρουαρίου, στη Τουρκία και την Συρία να ξεπερνούν τις 40.000 δεν χωρεί καμιά αμφιβολία πως οι επόμενοι μήνες είναι κρίσιμοι για τις δύο χώρες δημιουργώντας επιμέρους συνθήκες ανθρωπιστικής κρίσης -με αυτή του στεγαστικού να ξεχωρίζει. Τόσο το συγκείμενο της κρίσιμης συγκυρίας στη Τουρκία, λόγω των εκλογών, όσο και η οικονομική κρίση που ταλανίζει εδώ και χρόνια την χώρα δημιουργούν μια νέα γενιά σεισμοπλήκτων που τους επόμενους μήνες το ζήτημα της στέγασής τους θα απασχολήσει έντονα τις τουρκικές αρχές -ανεξαρτήτως του τι θα συμβεί με τις εκλογές.
H πρόκληση της ροής μεταναστών από την τουρκοσυριακή μεθόριο προς τα κατεχόμενα τους επόμενους μήνες δεν πρέπει να θεωρείται απίθανο.
Παράλληλα αυτό που απασχολεί λιγότερο την διεθνή ανάλυση πέραν του «τι θα συμβεί με τον Ερντογάν» είναι η συριακή πτυχή του σεισμού -δεδομένου ότι η επαρχία Χατάϊ, στο νοτιότερο άκρο της τουρκοσυριακής μεθορίου, υπήρξε εκ των επίκεντρων της σεισμικής δραστηριότητας. Η Συρία, μια χώρα κατακερματισμένη από τον πόλεμο και τις στρατιωτικές επεμβάσεις της Τουρκίας μετά το 2016, με τεράστιο επίπεδο φτώχειας, προσφυγικού και πολιτικής βίας περνά σχεδόν απαρατήρητη ως προς την διάσταση της ανθρωπιστικής τραγωδίας. Για τη Κύπρο, το Χατάϊ έχει ξεχωριστή σημασία, για να παρακολουθήσει κάποιος. Δεδομένης της τάσης, ιδίως την περίοδο 1975-1977 οργανωμένα, εποικισμού προς τα Κατεχόμενα από την εν λόγω επαρχία αλλά και ρεύματα (στα 80’s και 90’s) οικονομικής μετανάστευσης από την περιοχή προς τον κατεχόμενο Βορρά.
Πορώδη σύνορα
Το Χατάϊ μετά το 2011 και το ξέσπασμα του συριακού εμφυλίου βρέθηκε στο επίκεντρο της τουρκοσυριακής μεθορίου λειτουργώντας ως «πορώδες σύνορο», τόσο για την μεταφορά στρατιωτικών ομάδων και οπλισμού όσο και σε σχέση με την μεγάλη προσφυγική κρίση, μετά το 2015 και την πτώση του Χαλεπιού, Σύρων προς την ηπειρωτική Τουρκία -κι από εκεί στην Ευρώπη. Ως επαρχίας φιλοξενεί σχεδόν 2 εκατ. κατοίκους πολλών και διαφορετικών εθνοτικών και θρησκευτικών υποβάθρων (Τούρκοι, Άραβες σουνίτες, Κούρδοι, Τουρκμένοι, κοκ). Ο τρόπος με τον οποίο η περιοχή επηρεάζεται από τους σεισμούς της 5ης Φεβρουαρίου δείχνει ήδη προς την δυναμική μετακίνησης προσφύγων -άμεσα σεισμόπληκτων- προς την ασφαλέστερη επιλογή της Τουρκίας, δεδομένου πως πρόσφατα για σκοπούς ερευνών και ανθρωπιστικής βοήθειας το συνοριακό πέρασμα άνοιξε (παρά το γεγονός πως στην συριακή πλευρά η Δαμασκός του Άσαντ δεν ασκεί αποτελεσματικό έλεγχο).
Προκλήσεις για τη Κύπρο
Για το γεωγραφικό χώρο των Κατεχομένων, η πρόκληση της ροής μεταναστών από την τουρκοσυριακή μεθόριο προς τα κατεχόμενα τους επόμενους μήνες δεν πρέπει να θεωρείται ούτε απίθανο αλλά ούτε κάτι που θα έπρεπε να περνά απαρατήρητο από την Λευκωσία. Ροές σεισμόπληκτων θα μπορούσαν να καταλήξουν στα Κατεχόμενα δεδομένου πως υπάρχουν ήδη κοινότητες εποίκων από την ίδια γεωγραφική επαρχία εδώ και δεκαετίες στη λεγόμενη «ΤΔΒΚ». Επιπλέον, και η Τουρκία δυνητικά θα μπορούσε να διεκπεραιώσει τέτοιους πληθυσμούς άμεσα επηρεασμένων προς τα Κατεχόμενα -δεδομένης της δυναμικής που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια με πολιτογράφηση εποίκων από περιοχές του Χατάϊ και της ευρύτερης Ανατολίας. Τέλος δεν πρέπει να υποτιμάται και μια εργαλειοποίηση τέτοιων ανθρωπίνων ροών (κυρίως μεταξύ των Σύρων) τόσο δια της θαλάσσιας οδού (μέσω Αδάνων) όσο και διαμέσου της Πράσινης Γραμμής προς τη Κύπρο, πρακτική που είδαμε -συστηματικά- στη κρίση του 2015-2016.
