ΚΥΠΕ
Ενδεχομένως να υπάρξουν εξελίξεις το επόμενο διάστημα που θα επιτρέψουν μια αναζωογονημένη προσπάθεια και στο Κυπριακό, δήλωσε σε συνέντευξη του στο ΚΥΠΕ ο Ε/κ διαπραγματευτής Μενέλαος Μενελάου, περιγράφοντας το «ρευστό κι αβέβαιο διεθνές σκηνικό», το σημείο στο οποίο οι διαπραγματεύσεις έμειναν στο Κραν Μοντανά κι εξηγώντας τον ρόλο της ΕΕ που επιδιώκουμε και του ΟΗΕ, υπό την αιγίδα του οποίου η διαδικασία διεξάγεται.
Δηλώνει ρεαλιστής και θεωρεί σημαντικό τον ρόλο των Τεχνικών Επιτροπών στην προσπάθεια δημιουργίας συνθηκών για την αναζωογόνηση μιας διαπραγματευτικής διαδικασίας.
Πού έμεινε η διαδικασία
Ο Μενέλαος Μενελάου ανέφερε ότι μιλάμε για επανέναρξη των συνομιλιών από εκεί που έμειναν στο Κραν Μοντανά κι αυτό περιλαμβάνει τη βάση λύσης του Κυπριακού, όπως προβλέπεται στα ψηφίσματα του ΟΗΕ, δηλαδή διζωνική, δικοινοτική ομοσπονδία με πολιτική ισότητα, όπως ορίζεται στα σχετικά ψηφίσματα. Περιλαμβάνει, συνέχισε, τις συγκλίσεις που είχαν επιτευχθεί μέχρι εκείνο το σημείο «κι είναι πολλές και πάρα πολύ σημαντικές. Είναι πολύ σημαντικό το γεγονός ότι αυτές επιτεύχθηκαν ως αποτέλεσμα της άσκησης της ελεύθερης βούλησης των Κυπρίων, των διαπραγματεύσεων που έγιναν μεταξύ των Ε/κ και των Τ/κ».
Είναι επίσης πάρα πολύ σημαντικό, πρόσθεσε, το γεγονός ότι τέθηκαν επί τάπητος, ειδικά στο τελευταίο στάδιο στο Κραν Μοντανά, οι πιο σημαντικές πτυχές του Κυπριακού, στο πλαίσιο των έξι σημείων του ΓΓ του ΟΗΕ, το οποίο επίσης αποτελεί μέρος αυτού που ονομάζουμε «το σημείο στο οποίο φτάσαμε κι από το οποίο πρέπει να συνεχίσουμε». Γι αυτό και θεωρεί, όπως είπε, σημαντικό να καταβάλουμε κάθε δυνατή προσπάθεια για να διαφυλάξουμε αυτόν τον όγκο εργασίας, το κεκτημένο των συνομιλιών, και να επικεντρώσουμε την προσπάθειά στο πως - αντλώντας και από τις εμπειρίες του πρόσφατου παρελθόντος – θα καταφέρουμε, στο πλαίσιο μιας αναζωογονημένης προσπάθειάς, να φτάσουμε αυτή τη φορά στην επιτυχή ολοκλήρωση.
Απαντώντας σε ερώτηση εάν ισχύουν και οι συγκλίσεις πριν από το Κραν Μοντανά, ο κ. Μενελάου είπε ότι οι πιο παραγωγικές περίοδοι διαπραγματεύσεων , οι απαρχές της διαδικασίας στην οποία βρισκόμαστε τώρα, είναι στο 2006, στην συμφωνία της 8ης Ιουλίου, με την οποία επαναβεβαιώθηκε η βάση λύσης του Κυπριακού μεταξύ των Τάσσου Παπαδόπουλου και Μεχμέτ Αλί Ταλάτ κι αποφασίστηκε η σύσταση των Ομάδων Εργασίας και των Τεχνικών Επιτροπών που άρχισαν να λειτουργούν το 2008.
Οι δύο πιο παραγωγικές περίοδοι συνομιλιών, σημείωσε, ήταν 2008 – 2010 και 2013 – 2015 που έφτασε μέχρι το Κραν Μοντανά. «Όλα όσα έχουν επιτευχθεί σε αυτή τη διάρκεια, είναι πολύ σημαντικά στοιχεία και θα πρέπει να διαφυλαχθούν προκειμένου μια νέα προσπάθεια να οδηγηθεί σε ένα επιτυχές αποτέλεσμα».
Ερωτηθείς σχετικά είπε ότι οι συζητήσεις σήμερα στις Τεχνικές Επιτροπές είναι πιο δύσκολες απ’ ότι εάν είχαμε μια ολοκληρωμένη ειρηνευτική διαδικασία και με συνομιλίες. Όμως, πρόσθεσε, το κομμάτι της δουλειάς που γίνεται στις Επιτροπές είναι άρρηκτα συνυφασμένο με την ειρηνευτική διαδικασία ως σύνολο και το στόχο της συνολικής λύσης του Κυπριακού. Δεν διεξάγεται σε μια προσπάθεια εξομάλυνσης της κατάστασης και κατάληξης σε ένα αποτέλεσμα όπου θα υπάρχει μια ομαλή συνύπαρξη χωριστών «διοικήσεων», ανέφερε. Αντίθετα, σημείωσε, η προσπάθεια μέσω των Τεχνικών Επιτροπών είναι να εξυπηρετείται ο στόχος της αναζωογόνησης της προοπτικής διαπραγματεύσεων και συνολικής λύσης.
Στην ερώτηση εάν το καταφέρνουν αυτό, ο κ. Μενελάου εξέφρασε την πεποίθηση ότι συμβάλλουν. Αυτά που συζητούνται στις Τεχνικές Επιτροπές, συνέχισε, από μόνα τους δεν είναι αρκετά για να οδηγήσουν στη διέξοδο, αλλά είναι σημαντικά.
Ρόλος ΕΕ
Η ΕΕ έχει εγγενή ρόλο στην προσπάθεια λύσης από τη στιγμή που η Κύπρος έγινε πλήρες μέλος, σημείωσε ο Ε/κ διαπραγματευτής λέγοντας ότι αυτόν τον ρόλο τον διαδραματίζει και τώρα η Ένωση, που δεν έχουμε ουσιαστικές συνομιλίες. Έφερε ως παράδειγμα τον Χρηματοδοτικό Κανονισμό για την τ/κ κοινότητα μέσω του οποίου, από το 2006 μέχρι σήμερα, η τ/κ κοινότητα έχει επωφεληθεί από ένα ποσό που ξεπερνά το μισό δις ευρώ. Ο ρόλος της ΕΕ βρίσκεται και στον Κανονισμό για την Πράσινη Γραμμή, όπως είπε, μέσω του οποίου το εμπόριο μεταξύ κατεχόμενων και ελεύθερων περιοχών από το 2004 μέχρι σήμερα ξεπέρνα τα 100 εκ ευρώ. Σημείωσε δε ότι υπάρχουν κι άλλα αγαθά που αγοράζονται από τα κατεχόμενα και δεν περιλαμβάνονται στον σχετικό κατάλογο, αλλά και αγορές που γίνονται από Ε/κ και άλλους επισκέπτες εκεί.
Η εμπλοκή στην προηγούμενη διαδικασία ενός εμπειρογνώμονα από την ΕΕ, του κ. Βαν Νούφελ, είχε παίξει καταλυτικό ρόλο για την ουσιαστική αντιμετώπιση θεμάτων εντός του πλαισίου των συνομιλιών, ως μέλους της ομάδας Καλών Υπηρεσιών του ΓΓ του ΟΗΕ, δήλωσε ο κ. Μενελάου. Σημείωσε δε τις αποφάσεις στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Οκτωβρίου του 2020, που επαναβεβαιώθηκαν τον Μάρτιο του 2021 από την δήλωση Αρχηγών Κρατών, ότι αυτή η εμπλοκή θα συνεχιστεί. Η προσπάθεια τώρα, είπε, είναι να υπάρξει ακόμη πιο αναβαθμισμένος ρόλος της ΕΕ, διότι «όσο περισσότερο αναβαθμισμένο πολιτικό ρόλο μπορεί να διαδραματίσει η ΕΕΕ, τόσο το καλύτερο θα είναι για την προσπάθεια και τα οφέλη στα οποία μπορούν να προσδοκούν και οι άλλοι εμπλεκόμενοι, για να μπορέσουμε να ωθήσουμε τα πράγματα προς την κατεύθυνση που επιθυμούμε».
Ερωτηθείς εάν μιλάμε για διορισμό προσώπου πολιτικού κύρους, ο Μενέλαος Μενελάου αναφέρθηκε σε «ακόμη πιο αναβαθμισμένη εμπλοκή της ΕΕ». Αυτό δεν αμφισβητεί το πλαίσιο εντός του οποίου θα διεξαχθεί μια ενδεχόμενη νέα προσπάθεια λύσης, διευκρίνισε λέγοντας ότι ο πρωταγωνιστικός ρόλος εξακολουθεί να είναι των ΗΕ, το πλαίσιο εντός του οποίου αναζητούμε λύση είναι η αποστολή Καλών Υπηρεσιών του ΓΓ του ΟΗΕ, οι όροι εντολής είναι αυτοί που καθορίζονται από τα ψηφίσματα των ΗΕ. Η συνδρομή που μπορεί και πρέπει να έχει η ΕΕ, είπε, είναι προς την κατεύθυνση ενίσχυσης αυτής της προσπάθειας, του ρόλου των ΗΕ και της δημιουργίας προϋποθέσεων για να εντοπίσουμε αμοιβαία επωφελείς παράγοντες για την επανέναρξη των συνομιλιών.
Ρόλος ΟΗΕ
Κληθείς να σχολιάσει το ρόλο του ΟΗΕ με την παρατήρηση ότι Ειδικός Απεσταλμένος δεν έχει διορισθεί και οι εκθέσεις του ΓΓ έχουν διαφοροποιηθεί μετά το Κραν Μοντανά, ο Μενέλαος Μενελάου είπε ότι η εντολή που υπάρχει από το ΣΑ είναι ότι ο ΓΓ συνεχίζει να είναι διαθέσιμος για να υποβοηθήσει την προσπάθεια και οι ενέργειες προς αυτή την κατεύθυνση είναι συγκεκριμένες και απτές, λαμβανομένων υπόψη των δεδομένων που ο ΟΗΕ κινείται και των ρεαλιστικών προοπτικών που υπάρχουν.
Υπάρχει δυσκολία για να υλοποιηθεί η έκκληση του ΣΑ του ΟΗΕ και επιθυμία του ίδιου του ΓΓ για τον διορισμό Ειδικού Απεσταλμένου, ανέφερε, αφού προσκρούει στην άρνηση της τουρκικής και τ/κ πλευράς. Αλλά, σημείωσε, στην Κύπρο ήρθαν ο Βοηθός ΓΓ του ΟΗΕ, Μίροσλαβ Γιέντζα και η Αναπληρώτρια ΓΓ του ΟΗΕ, Ρόζμαρι ντι Κάρλο, κι αυτές οι επισκέψεις «αποτελούν μια σαφή ένδειξη της βούλησης και θέλησης του ΓΓ να μην εγκαταλείψει την προσπάθεια. Και σταδιακά να προχωρεί προς την κατεύθυνση των βημάτων που είναι εφικτά, υπό τις δοσμένες συνθήκες, ώστε να φτάσουμε στο σημείο του διορισμού και επανέναρξη μιας διαδικασίας συνομιλιών για τις ουσιαστικές πτυχές του Κυπριακού».
Ελληνοτουρκικά
Κληθείς να σχολιάσει την πρόσφατη λεκτική τουλάχιστον αλλαγή από πλευράς Τουρκίας έναντι της Ελλάδας και τις εκτιμήσεις στην τ/κ πλευρά ότι ενδεχομένως η Τουρκία ν’ αλλάξει την πολιτική της στην Κύπρο μετά τις εκλογές κι αν βλέπει όντως προοπτική για επανέναρξη των συνομιλιών μετά από τις εκλογές σε Τουρκία και Ελλάδα, ο κ. Μενελάου είπε ότι «υπάρχει αυτή η προσδοκία». Σημείωσε όμως ότι υπάρχουν και απαισιόδοξες εκτιμήσεις.
«Η δική μας προσπάθεια είναι, στο βαθμό που εξαρτάται από εμάς, να υποβοηθήσουμε τα πράγματα, ώστε να βρεθούμε αντιμέτωποι με το θετικό σενάριο. Αντιμετωπίζουμε όμως την κατάσταση με πραγματισμό». Υπάρχουν, είπε, κάποια βήματα όσον αφορά το κλίμα μετά τους σεισμούς στην Τουρκία στις σχέσεις της με την Ελλάδα αλλά κι ευρύτερες κινήσεις στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Υπάρχει, συνέχισε, η εκτίμηση ότι το γενικότερο γεωπολιτικό περιβάλλον στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου – καθώς και γενικότερα - θα μπορούσε να θέσει επί τάπητος στο επόμενο διάστημα, «την αναζήτηση με απτό τρόπο για να ξεπεράσουμε προβλήματα που συνεχίζουν ν’ αποτελούν πηγή αβεβαιότητας όπως και το Κυπριακό».
«Ενδεχομένως να βρεθούμε αντιμέτωποι το επόμενο διάστημα με εξελίξεις, οι οποίες να επιτρέψουν να τεθεί πιο ρεαλιστικά επί τάπητος, το ενδεχόμενο μιας αναζωογονημένης προσπάθειας που θα περιλαμβάνει και το Κυπριακό. Αυτή τη στιγμή οι ενδείξεις που έχουμε από τις επαφές με την τ/κ κοινότητα δεν είναι ενθαρρυντικές προς αύτη την κατεύθυνσή». Εάν υπάρξει ανταπόκριση κυρίως από πλευράς Τουρκίας, αυτή θα είναι καλοδεχούμενη, ανέφερε.
Η τ/κ κοινότητα
Στην παρατήρηση ότι η τ/κ κοινότητα αντιμετωπίζει οικονομικά προβλήματα και πολιτικές και κοινωνικές πιέσεις από την Τουρκία κι αν ο ίδιος το εισπράττει αυτό από τη θέση που βρίσκεται και αν εκτιμά ότι υπάρχει κίνδυνος προσάρτησης των κατεχομένων στην Τουρκία, ο κ. Μενελάου απάντησε: «ναι υπάρχει αυτός ο κίνδυνος. Είναι ένα από τα θέματα που είμαστε αντιμέτωποι αυτή την περίοδο κι όσο δυσκολευόμαστε να προχωρήσουμε στην επόμενη φάση για προοπτική επανέναρξης των συνομιλιών ο κίνδυνος αυτός είναι υπαρκτός, όπως και ο κίνδυνος αφομοίωσης κι ενσωμάτωσης των Τ/κ».
Απέναντι σε αυτούς τους κινδύνους, συνέχισε, όσες περισσότερες πρωτοβουλίες αναλαμβάνεις για να δίνεις το μήνυμα ότι ο δρόμος προς τα εμπρός για όλους τους Κυπρίους είναι μέσω της επανένωσης και του κοινού τους μέλλοντος στην ΕΕ και τη διεθνή κοινότητα γενικότερα, τόσο περισσότερες προϋποθέσεις δημιουργείς για ανάσχεση και αντιμετώπισης αυτών των κινδύνων και θετικής προοπτικής.
Στην ερώτηση ‘προσάρτηση ή αναγνώριση του ψευδοκράτους’, με παράδειγμα την πρόσφατη απόφαση στον Οργανισμό Τουρκικών Κρατών, ο κ. Μενελάου είπε ότι κι αυτός είναι ένας κίνδυνος επίσης. Γίνονται όλες οι αναγκαίες κινήσεις για να αποτραπούν αυτές οι προσπάθειες, συμπλήρωσε λέγοντας ότι «θα συνεχίσουμε να είμαστε αντιμέτωποι με αυτόν τον κίνδυνο, ολοένα και με πιο έντονο τρόπο, όσο συνεχίζουμε να βρισκόμαστε στη φάση μη διαπραγματεύσεων».
Ερωτηθείς εάν είναι αισιόδοξος, απαισιόδοξος ή εν αναμονή, ο Μενέλαος Μενελάου είπε ότι είναι πραγματιστής. «Ξέρουμε τί θέλουμε, έχουμε καθαρή αντίληψη για τους στόχους μας και συνεχίζουμε την προσπάθεια με στοχοπροσήλωση, με δέσμευση, με βούληση να κάνουμε εκείνα που πρέπει για να ωθήσουμε τα πράγματα προς τη σωστή κατεύθυνση, πάντα στο βαθμό που εξαρτάται από εμάς», κατέληξε.
