Του Απόστολου Τομαρά
Η επίσημη παραδοχή από πλευράς κυβέρνησης για αστοχίες που αφορούν τη μεγαλύτερη διοικητική μεταρρύθμιση από ιδρύσεως της Κυπριακής Δημοκρατίας, τέσσερις μήνες πριν την επίσημη πρώτη, αποκαλύπτει τη φιλοσοφία που κυριάρχησε μέχρι να κλειδώσει στη Βουλή το νομοθετικό πλαίσιο για τη νέα τοπική αυτοδιοίκηση. Οι διαπιστώσεις για αποφάσεις που απείχαν από τα τεχνοοικονομικά δεδομένων των διάφορων μελετών που πραγματοποιήθηκαν από τους εμπειρογνώμονες και τους τεχνοκράτες του Υπουργείου Εσωτερικών, δημιουργούν ένα ζοφερό μέλλον για τη νέα τοπική αυτοδιοίκηση προτού καλά-καλά μπει σε εφαρμογή. Ωστόσο το πλέον ανησυχητικό είναι πως ουδείς (κυβέρνηση ή Βουλή) είναι διατεθειμένος να πάρει τολμηρές αποφάσεις προκειμένου το νέο διοικητικό σχήμα να ξεκινήσει με τους καλύτερους οιωνούς. Οι διαπιστώσεις της κυβέρνησης για αστοχίες παραμένουν απλές διαπιστώσεις υπό το φόβο πρόκλησης κομματικών τριγμών σε ένα πλαίσιο το οποίο όπως γίνεται παραδεκτό θα διαταράξει τις λεπτές ισορροπίες που οδήγησαν στη ψήφισή του από τη Βουλή. Ωστόσο η κυβέρνηση ενδεχομένως να κληθεί να θέσει τον δάκτυλο επί των τύπων των ήλων μετά την εφαρμογή των αλλαγών με πιο σοβαρή τον συνολικό αριθμό των νέων δημοτικών οντοτήτων. Μέχρι τότε το Υπουργείο Εσωτερικών θα πρέπει να έχει ρυθμίσει μια σειρά επί μέρους ζητημάτων προκειμένου το διοικητικό μοντέλο να μπορεί να λειτουργήσει από την πρώτη μέρα εφαρμογή του. Κατηγορηματικά από το ΥΠΕΣ οι αλλαγές πριν την εφαρμογή θα περιοριστούν σε λειτουργικά ζητήματα των νέων οντοτήτων ενώ οι σοβαρότερες θα αφεθούν για μετά.
«Καποδίστριας» άλλα κυπριακά
Το τελικό πλέγμα της νέας τοπικής αυτοδιοίκησης αναμφίβολα είχε ως κύριο συστατικό το έντονο και πιεστικό αποτύπωμα των κομμάτων τα οποία ενέδωσαν με τη σειρά τους στις πιέσεις τοπικών κοινωνιών. Ο αριθμός των νέων δήμων από μονοψήφιος που ήταν (5) όταν ξεκίνησαν οι διαβουλεύσεις μετατράπηκε σε διψήφιος (20). Και δεν ήταν μόνο ο μεγάλος αριθμός. Νομοθετική και εκτελεστική εξουσία που κλείδωσαν τη μεταρρύθμιση νομοθετικά αγνόησαν βασικές παραμέτρους μελετών που ετοιμάσθηκαν, όπως την αρχική πολιτική τοποθέτηση ότι «κανείς δεν μένει μόνος». Ως εκ τούτου δήμοι όπως η Πάφος και ο Στρόβολος προχωρούν μόνοι τους στο νέο τοπίο. Επίσης, μικροί σε μέγεθος δήμοι, Ιδαλίου, Στροβόλου, Ύψωνα, Κάτω Πολεμιδιών, Αθηένου, Αραδίππου, Παραλιμνίου, Αγίας Νάπας, Γεροσκήπου και Πέγειας, λόγω των αντιδράσεών συνενώνονται με μικρό αριθμό κοινοτήτων. Και το κερασάκι στην τούρτα ήταν οι αλλαγές που έγιναν στην Ολομέλεια της Βουλής μετά από προτάσεις νόμου που κατέθεσαν βουλευτές κομμάτων με αποτέλεσμα τη διεύρυνση των Δήμων Πέγειας και Πόλεως Χρυσοχούς με μεγάλο αριθμό μικρών κοινοτήτων της περιοχής Ακάμα.
Νέος «Καποδίστριας»;
Το μέγα ερώτημα για τη κυβέρνηση είναι πως θα κινηθεί εάν και εφόσον επιβεβαιωθούν οι αξιολογήσεις του Υπουργείου Εσωτερικών περί δημιουργίας «μη βιώσιμων Δήμων, αφού σε αρκετές περιπτώσεις δεν δημιουργείται η κρίσιμη πληθυσμιακή μάζα που απαιτείται, ούτε και τα οικονομικά οφέλη από τις συνενώσεις». Με βάση το νόμο η κρατική χορηγία προς τους Δήμους εντάσσεται πλέον μέσα στο νόμο ως σταθερό ποσό συνολικού ύψους €117 εκ. κατ’ έτος, το οποίο είναι αυξημένο κατά €45 εκ. (ποσοστό 62%) από το ποσό που χορηγείτο κατά τα τελευταία χρόνια στους Δήμους από το κράτος (€72 εκ.). Η κατανομή δε της κρατικής χορηγίας θα στηρίζεται πλέον σε πιο διευρυμένα κριτήρια (δημογραφικά, οικονομικά, κοινωνικά, διοικητικά και περιβαλλοντικά) και θα αποφασίζεται κατόπιν διαβούλευσης με την Ένωση Δήμων. Λαμβάνοντας υπόψη μόνο το οικονομικό σκέλος η κυβέρνηση ενδεχομένως να βρεθεί αντιμέτωπη με πιεστικές καταστάσεις και την ανάγκη δραστικών αποφάσεων όπως είναι η μερική αναδιάταξη του νέου χάρτη της τοπικής αυτοδιοίκησης. Πηγές με τις οποίες μίλησε η «Κ» δεν θέλησαν ούτε καν να συζητήσουν το συγκεκριμένο θέμα πριν την 1 Ιουλίου 2024. Ωστόσο δεν έπραξαν το ίδιο στο υποθετικό ερώτημα που προκύψει ανάγκη μετά την εφαρμογή της μεταρρύθμισης.
Οι άλλες αστοχίες
Το κομμάτι βιωσιμότητας των νέων οντοτήτων, όπως έχει διαπιστωθεί από το Υπουργείο Εσωτερικών, επηρεάζει και ο μεγάλος αριθμός αντιδημάρχων οι οποίοι σε κάποιους νέους δήμους πιστεύεται πως θα προκαλέσει στρεβλώσεις. Οι αρμοδιότητες των Επαρχιακών Οργανισμών Αυτοδιοίκησης (ΕΟΑ) πιστεύεται πως θα δημιουργήσουν, ενδεχομένως, πέντε βραδυκίνητους οργανισμούς. Η συμπερίληψη των Συμβουλίων Αποχετεύσεων των Κοινοτήτων, αλλά κι η ύδρευση των Κοινοτήτων σε όλη την επικράτεια της Επαρχίας θα επιφέρει αρχικά τουλάχιστον σημαντικά προβλήματα στον νέο Οργανισμό. Το τέταρτο ζήτημα με τις αστοχίες που έχει εντοπιστεί αφορά τον πρόεδρο των ΕΟΑ. Η Βουλή κατά πλειοψηφία απέρριψε την εισήγηση να μην είναι αιρετός, απόφαση που ενδεχομένως να δημιουργήσει στρεβλώσεις και τριβές σε σχέση με τις αρμοδιότητες του Προέδρου του ΕΟΑ και του Γενικού Διευθυντή.
Οι αλλαγές
Αλλαγές με την αυστηρή έννοια του όρου δεν προβλέπονται να γίνουν πριν την εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων υπό τον φόβο ανεπιθύμητων παρενεργειών στο παρά πέντε. Ωστόσο υπάρχουν κάποια ζητήματα που ενδεχομένως να τύχουν παρεμβάσεων όπως το θέμα του αριθμού των δημοτικών συμβούλων στο νέο δήμο Αγίας Νάπας. Σημαντικό για την εφαρμογή της νέας τοπικής αυτοδιοίκησης θεωρείται και η λειτουργία της ψηφιακής πλατφόρμας «Ευαγόρας». Από εκεί και πέρα τα ζητήματα στα οποία εστιάζει η κυβέρνηση και συζητήθηκαν στη σύσκεψη στο Προεδρικό αφορούσαν λειτουργικές εκκρεμότητες κυρίως για τις δημόσιες υπηρεσίες οι οποίες θα ενταχθούν στους πέντε ΕΟΑ.
