Του Βασίλη Νέδου
Με τον κίνδυνο ενός ελληνοτουρκικού «θερμού επεισοδίου» να συζητείται ολοένα και πιο ανοιχτά σε Αθήνα, Λευκωσία αλλά –όπως φαίνεται τελευταία–και στην Ουάσιγκτον, η Αγκυρα προχωρά ολοταχώς προς την προσχεδιασμένη απόφασή της να δημιουργήσει τετελεσμένα στην Ανατολική Μεσόγειο. Η γεώτρηση του «Φατίχ» στην κυπριακή ΑΟΖ λειτουργεί ήδη εις βάρος των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Λευκωσίας, ωστόσο πλέον αναμένεται η άφιξη και του δεύτερου πλωτού γεωτρύπανου, ονόματι «Γιαβούζ», το οποίο –και επισήμως πλέον– θα δραστηριοποιηθεί στην περιοχή.
Παρά το γεγονός ότι οι Τούρκοι έχουν προαναγγείλει την αποστολή του «Γιαβούζ» εντός του Ιουλίου στην κυπριακή ΑΟΖ (εντός των αποκαλούμενων «αδειών» που έχει παραχωρήσει το ψευδοκράτος στην Αγκυρα), ουδείς στην Αθήνα μπορεί να αποκλείσει την επίσπευση. Οσο συμβαίνουν αυτά στην Ανατολική Μεσόγειο, η Αθήνα παρατηρεί με ψυχραιμία τις τουρκικές κινήσεις δυτικότερα, αναμένοντας να διαπιστώσει αν η Αγκυρα θα προχωρήσει σε συνολική προβολή των διεκδικήσεών της στην περιοχή, δηλαδή στα νότια του Καστελλόριζου, εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Καλά πληροφορημένες πηγές υπογραμμίζουν ότι στην Αθήνα δεν έχει ληφθεί απολύτως καμία απόφαση για την στάση που θα τηρηθεί σε περίπτωση που ερευνητικό πλοίο ή άλλου είδους σκάφος, επιχειρήσει να δραστηριοποιηθεί στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Ολα είναι ανοιχτά, παρά το γεγονός ότι η Αθήνα επιμένει στην ανάγκη διατήρησης ενός μετριοπαθούς διπλωματικού προφίλ, ανεξαρτήτως των τουρκικών προκλήσεων. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η απόφαση του υπουργού Εθνικής Αμυνας Ευάγγελου Αποστολάκη να επιμείνει στην κανονική διεξαγωγή του δεύτερου γύρου τεχνικών επαφών ανάμεσα σε Τούρκους και Ελληνες στρατιωτικούς στην Αγκυρα, που έχει προγραμματιστεί για το τριήμερο 19-22 Ιουνίου. Η παρουσία του κ. Αποστολάκη στις ΗΠΑ σχολιάστηκε θετικά από τους Αμερικανούς αξιωματούχους, καθώς αντιμετωπίστηκε ως ένδειξη ωριμότητας του ελληνικού πολιτικού συστήματος, χωρίς τη συνήθη και αναμενόμενη προεκλογική εσωστρέφεια.
Η τουρκική έξαρση της δραστηριοποίησης στην Ανατολική Μεσόγειο συμπίπτει χρονικά με το ναδίρ στο οποίο τείνουν, δίχως ωστόσο να έχουν φτάσει ακόμα, οι σχέσεις Ουάσιγκτον - Αγκυρας. Στο Αιγαίο τα πράγματα είναι αρκετά πιο ήρεμα, ωστόσο και εκεί η Αγκυρα ακολουθεί το δόγμα της ιδιότυπης αμοιβαιότητας που χαρακτηρίζει τη δράση της. Ενώ η εβδομάδα κύλησε σχετικά ήσυχα, η επίσκεψη του αρχηγού ΓΕΣ στο Ανατολικό Αιγαίο την περασμένη Τρίτη, οδήγησε την αμέσως επόμενη ημέρα σε μπαράζ παραβιάσεων και μια πτήση μαχητικού πάνω από το Αγαθονήσι, ενώ και τις επόμενες ημέρες καταγράφηκε μηδενική δραστηριότητα.
Παρά την τουρκική κινητικότητα, φαίνεται ότι η Ουάσιγκτον έχει αποφασίσει όχι απλά να ενισχύσει τις σχέσεις της με την Ελλάδα σε διμερές επίπεδο, όπως φάνηκε από τις επαφές του υπουργού Εθνικής Αμυνας Ευάγγελου Αποστολάκη στην Ουάσιγκτον, αλλά να θέσει σε λειτουργία το σχήμα «3+1» στην Ανατολική Μεσόγειο. Η ευθυγράμμιση των ΗΠΑ με την τριμερή Ελλάδας, Κυπριακής Δημοκρατίας και Ισραήλ συνεχίζεται με πρακτικά βήματα.
Ενισχύεται το «3+1»
Την ερχόμενη εβδομάδα θα πραγματοποιηθεί στη Λευκωσία η πρώτη συνάντηση εκπροσώπων των τεσσάρων χωρών για θέματα αντιμετώπισης της τρομοκρατίας. Η Ουάσιγκτον επιθυμεί την περαιτέρω ενίσχυση του σχήματος «3+1» και τους επόμενους μήνες η συγκεκριμένη δομή αναμένεται να λάβει ακόμα πιο οριστική μορφή. Η καταπολέμηση της τρομοκρατίας βρίσκεται στην κορυφή της ατζέντας, ωστόσο ακολουθούν η άμυνα και η ενέργεια. Ο τομέας της άμυνας είναι ιδιαίτερα σημαντικός κυρίως για τη Λευκωσία, η οποία διαθέτει πενιχρά μέσα για να υπερασπιστεί αυτόνομα τα συμφέροντά της. Οι τελευταίες συζητήσεις με τους Γάλλους για τη δημιουργία υποδομών κατάπλου πολεμικών, αλλά και οι πρόσφατες επαφές με σειρά Αμερικανών αξιωματούχων για την άρση της απαγόρευσης πώλησης όπλων προς την Κυπριακή Δημοκρατία, σε συνδυασμό με τα προσδοκώμενα κέρδη από το φυσικό αέριο, συνθέτουν ένα πλαίσιο μελλοντικής ενίσχυσης της αποτρεπτικής ικανότητας της.
Οπως φάνηκε και από την πρόσφατη δημοσιοποίηση ενός χάρτη που η αμερικανική διπλωματία χρησιμοποίησε στις επαφές της κατά τη διετία 2015-2017, η δημιουργία ενός ενεργειακού κονσόρτσιουμ από τις χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, με σκοπό επίλυση εκκρεμοτήτων, όπως το Κυπριακό, το σχέδιο για δημιουργία μιας μόνιμης δομής στην περιοχή δεν είναι νέο. Ο τότε ειδικός απεσταλμένος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ για τα ενεργειακά Εϊμος Χοκστάιν μετακινείτο ανάμεσα σε Αθήνα, Αγκυρα, Λευκωσία, Βηρυτό και Ιερουσαλήμ και πρακτικά αναζητούσε τρόπους προώθησης ενός σχεδίου που θα καθιστούσε την περιοχή –ανταγωνιστικό προς τη Ρωσία– κόμβο εξαγωγής φυσικού αερίου. Την ίδια περίοδο Αθήνα και Λευκωσία έγιναν κοινωνοί διαφόρων ιδεών για την επίλυση του Κυπριακού, ανάμεσα στις οποίες και η δημιουργία μιας τουρκικής βάσης στην Κύπρο, ώστε να ικανοποιηθούν οι κόκκινες γραμμές της Αγκυρας. Εκτοτε, έχουν αλλάξει πολλά, όμως η πολιτική των ΗΠΑ για δημιουργία σταθερών δομών για την περιοχή παραμένει στην ίδια κατεύθυνση, δίχως, ωστόσο, την Τουρκία, η οποία φαίνεται να επιλέγει κάποιον άλλο, μάλλον ασαφή και στον ίδιο τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, δρόμο.
