Του Γιάννη Ιωάννου
Oι εκλογές της Κυριακής στην λεγόμενη ΤΔΒΚ έρχονται σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συγκυρία τόσο αναφορικά με το Κυπριακό όσο και με τις κοινωνικές, πολιτικές και οικονομικές δυναμικές στην τουρκοκυπριακή κοινότητα. Στο πρώτο επίπεδο καθίσταται ξεκάθαρο πως η ανάδειξη του Ερσίν Τατάρ στην εξουσία της «ΤΔΒΚ» αλλά και τα όσα ακολούθησαν της κατάρρευσης των συνομιλιών στο Κυπριακό, το 2017, δεν ευνοούν, στην παρούσα φάση, επανέναρξη των διαπραγματεύσεων. Όπως και τα τετελεσμένα σε συνάρτηση με το Βαρώσι. Στο δεύτερο επίπεδο ωστόσο η τρέχουσα οικονομική κρίση στην Τουρκία, η υποχώρηση της αξίας της τουρκικής λίρας και η πάγια αντίληψη του Ερντογάν για πολιτικό, κοινωνικό και θρησκευτικό μετασχηματισμό του γεωγραφικού χώρου των Κατεχομένων, δείχνουν να πιέζουν –όσο ποτέ- την καθημερινότητα των Τουρκοκυπρίων ενώ, παράλληλα, να ασκούν κι έντονες πιέσεις ως προς την εκλογική συμπεριφορά των τελευταίων. Υπό το βάρος των ως άνω η πρώτη ανάγνωση –και η πιο έγκυρη εκ των πραγμάτων- είναι πως οι αυριανές εκλογές δεν είναι «οι πιο αδιάφορες» -όπως τις χαρακτήρισαν, ορθά, έγκριτοι Τουρκοκύπριοι επιστήμονες, αλλά καθίστανται εκλογές «επιλογής βιωσιμότητας» για την τουρκοκυπριακή κοινότητα. Τα δύο ποιοτικά χαρακτηριστικά συνεπώς που πρέπει να ληφθούν υπόψη είναι:
• Ότι οι Τ/κ, λόγω και του συστήματος της «ΤΔΒΚ» που δεν είναι προεδρικό, θα ψηφίσουν όχι με γνώμονα το Κυπριακό και την προοπτική του –που η έξωθεν τουρκική παρέμβαση στην διαδικασία για την ανάδειξη της ηγεσίας της κοινότητας που επέβαλε τον Ερσίν Τατάρ τον Οκτώβριο του 2020 απλά ενισχύει την απομάκρυνση από την ομοσπονδία- αλλά με γνώμονα την οικονομική τους επιβιωσιμότητα
• Ο κυνικός ρεαλισμός της τουρκοκυπριακής μεσαίας τάξης (εκπαιδευτικοί, δημόσιοι υπάλληλοι) που είδε υπό το βάρος της υποτίμησης της λίρας και την αύξηση του πληθωρισμού τα εισοδήματά της να συρρικνώνονται και που θα κληθεί να ψηφίσει για το αντίθετο αποτέλεσμα
Η διαδικασία της Κυριακής συνεπώς (203.183 εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι με την συμμετοχή να αναμένεται περίπου στο 66%-70%) δεν κρίνεται επουδενί στο Κυπριακό αλλά εδράζεται κι αφορά την οικονομική καθημερινότητα των Τ/κ.
Φαβορί η Δεξιά
Η διαδικασία της Κυριακής ευνοεί εξ’ ορισμού τα κόμματα της τουρκοκυπριακής Δεξιάς και δη το μεγαλύτερο, το UBP («Κόμμα Εθνικής Ενότητας»), από το οποίο προέρχεται και ο Τ/κ ηγέτης, Ερσίν Τατάρ. Παρά τα πρόσφατα σκάνδαλα, με ροζ προεκτάσεις που έπληξαν το UBP το εν λόγω κόμμα παραμένει φαβορί για την επικράτηση την Κυριακή για λόγους που συνδέονται τόσο με το εκτενές πελατειακό του δίκτυο όσο και με την σχέση που διατηρεί με την Άγκυρα –η επίσκεψη του Φαΐζ Σουτζιούογλου προ ημερών στην Άγκυρα όπου και συναντήθηκε με τον Τούρκο αντιπρόεδρο, Φουάτ Οκτάι εντάσσεται στα πλαίσια της τουρκικής έξωθεν παρέμβασης στα τουρκοκυπριακά δρώμενα. Επειδή εξ’ ορισμού το UBP δεν θα πάρει αυτοδυναμία ο προσανατολισμός, ιδίως μετά την κατάρρευση της τελευταίας «κυβέρνησης» στην «ΤΔΒΚ», για μια συγκυβέρνηση μέχρι τριών κομμάτων είναι το κυρίαρχο σενάριο της επόμενης ημέρας. Παρά την συντηρητική γραμμή –στα πλαίσια των ιστορικών προσεγγίσεων Ντενκτάς και Έρογλου- στο Κυπριακό, το UBP παραμένει ένας ορθολογιστικός δρώντας που θα μεριμνήσει ώστε τα οικομομικά πρωτόκολλα με την Άγκυρα να εφαρμόζονται ομαλά και να υπάρχει περιορισμός των επιπτώσεων της τουρκικής οικονομικής κρίσης στην καθημερινότητα της κοινότητας. Δυναμική που αναπόφευκτα θα αντλήσει ψήφους κι εκτός Δεξιάς. Εκτός απροόπτου δε, μια συγκυβέρνηση με την συμμετοχή του DP («Δημοκρατικό Κόμμα») και του HP («Κόμμα του Λαού» του Κουντρέτ Οζερσάι) είναι εφικτή την επόμενη ημέρα. Με την πιθανή ενίσχυση του από το YDP («Κόμμα Αναγέννησης» του Ερχάν Αρικλί, που παραδοσιακά προσελκύει την ψήφο των εποίκων). Εξάλλου η απόδοση του κόμματος Οζερσάι –που ξεφούσκωσε πολιτικά παρά την ισχυρή του παρουσία, ως κόμμα νέας εισόδου, στις περασμένες «βουλευτικές», θα κρίνει και το τρικομματικό ή τετρακομματικό της νέας σύνθεσης. Η παρέμβαση της Άγκυρας και της πρεσβείας της Τουρκίας στα Κατεχόμενα θεωρείται, από έμπειρους παρατηρητές που μίλησαν στην «Κ», ως δεδομένη και σε αυτή την εκλογική αναμέτρηση.
Σε κρίση η Αριστερά
Η ψήφος στο μεγάλο κόμμα της τουρκοκυπριακής Αριστεράς, το CTP («Ρεπουμπλικανικό Τουρκικό Κόμμα»), δεν ευνοείται σε περιόδους που το Κυπριακό βρίσκεται σε τέλμα. Συνδέεται όμως και με την ευρύτερη κρίση που περνάει η Τ/κ Αριστερά, ιδίως μετά το 2015, τόσο σε θέμα ηγεσίας όσο και σε σχέση με τα όρια της αντίστασης της Τουρκίας στις πιέσεις της Άγκυρας για κοινωνικό μετασχηματισμό. Στις αυριανές εκλογές στην «ΤΔΒΚ» το CTP δεν αναμένεται να κάνει την έκπληξη ωστόσο δεν θα πρέπει να θεωρείται κι ως δεδομένη μια εκλογική του καταβαράθρωση. Το ίδιο ισχύει και για το TDP (το «Κόμμα Κοινοτικής Δημοκρατίας» από το οποίο προέρχεται ο Μουσταφά Ακιντζί) το οποίο ναι μεν θα συγκρατήσει τα ποσοστά του, ωστόσο η απευθείας ανάμιξη στην προεκλογική του δημάρχου της κατεχόμενης Λευκωσίας, Μεχμέτ Χαρμαντζί, προσέθεσε πολιτική υπεραξία καθιστώντας τον τελευταίο μια φιγούρα της Σοσιαλδημοκρατίας στα Κατεχόμενα που θα μπορούσε μελλοντικά να συσπειρώσει ευρύτερες προοδευτικές δυνάμεις εντός των Τ/κ προκειμένου να εκθρονίσει από την ηγεσία της κοινότητας τον Ερσίν Τατάρ.
Για την τουρκοκυπριακή ευρύτερη Αριστερά (εξωκοινοβουλευτική ή κινηματική σε σχέση με τον δικοινοτισμό, πχ το κόμμα «Νέα Κύπρος» ή το κίνημα «Ομόσπονδη Κύπρος») μια προσπάθεια μποϋκοτάζ της αυριανής διαδικασίας ως «κίβδηλης» λόγω της τουρκικής απευθείας εμπλοκής όσο και της στήριξης του «Προεδρικού» υπέρ του UBP δεν αναμένεται να παράξει θεαματικά αποτελέσματα υπέρ της αποχής. Κυρίως λόγω της επιμέρους κινητοποίησης των μεγάλων πελατειακών δικτύων του UBP.
Tι να αναμένουμε
Όπως προκύπτει από μια ψυχρή αποτίμηση των πολιτικών εξελίξεων στα Κατεχόμενα οι εκλογές αύριο δεν θα αλλάξουν άρδην τα όσα σκληρά δεδομένα τείνουν να διαμορφωθούν σε σχέση με το αφήγημα των δύο κρατών που προτάσσει ο Τ/κ ηγέτης, Ερσίν Τατάρ. Η «κυβέρνηση» ωστόσο που θα προκύψει δεν θα ασχοληθεί με το Κυπριακό όσο με την ομαλοποίηση της οικονομίας στον κατεχόμενο Βορρά και στην αναζήτηση μιας φόρμουλας συννενόησης με την Άγκυρα ως προς την οικονομική ευρωστία της τουρκοκυπριακής κοινότητας. Και σε αυτό ακριβώς το επίπεδο λόγω της συγκυρίας στο Κυπριακό, της κρίσιμης πορείας στην οποία έχει εισέλθει η τουρκική πολιτική σκηνή με ορίζοντα το 2023 και την παραδοσιακή –καθολικά- τάση των Τουρκοκυπρίων να μην εναρμονίζονται πλήρως με τις επιταγές της Άγκυρας μένει να διαφανούν ορισμένα σημαντικά στοιχεία:
• αν έχει αποτύχει, τόσο σε επίπεδο τουρκοκυπριακής Δεξιάς όσο και Αριστεράς, η κοινή τάση για χάραξη ανεξάρτητης πορείας σε σχέση με την Άγκυρα ή αν η οικονομική κατάσταση ευνοεί ένα σενάριο μελλοντικής προσάρτησης/ενσωμάτωσης των Κατεχομένων στην Τουρκία (τάση στην οποία αντιτίθεται τόσο το UBP όσο και το CTP). Μια άσκηση για τα όρια της τουρκοκυπριακής αντίστασης στην πολιτική και θρησκευτική αφομοίωση του AKP τα επόμενα χρόνια και των σχέσεων Τ/κ και «μητέρας-πατρίδας»
• αν η επόμενη ημέρα στην «ΤΔΒΚ» θα έχει πολιτική σταθερότητα ως προς τον συνασπισμό που θα προκύψει ή αν όλο το φάσμα των πολιτικών εξελίξεων παρατείνει την αστάθεια
• αν ιδέες όπως αυτή της Αριστεράς για υιοθέτηση, πχ, του ευρώ θα οδηγήσουν σε συντήρηση, εντός της κοινότητας, της προοπτικής επανέναρξης του διαλόγου στο Κυπριακό ή της ευρωπαϊκής προοπτικής της κοινότητας μέσω πχ μιας φόρμουλας ΜΟΕ ή θα παγιώσουν, με ή χωρίς την συναίνεση της ΕΕ και της Κυπριακής Δημοκρατίας, τον διαχωρισμό και εντέλει την διχοτόμηση και τέλος
• στο πως θα μετασχηματιστούν, την επόμενη ημέρα, τόσο η τουρκοκυπριακή Δεξιά όσο και η Αριστερά σε σχέση με τα όρια της ιστορικής αντοχής των κομμάτων τους, του κατακερματισμού τους των τελευταίων χρόνων και της ταραχώδους σχέσης με την Τουρκία του Ερντογάν
