Οι «πλούσιοι και φτωχοί» των νέων δήμων

Οι εκλογές της 9ης Ιουνίου ουσιαστικά είναι η τελευταία πράξη πριν από το ορόσημο της 1ης Ιουλίου 2024, γενέθλιας ημερομηνίας της νέας Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Το νέο περιβάλλον στο οποίο θα εισέλθουν οι τοπικές αρχές σηματοδοτεί μια τεράστια πρόσκληση πρώτο για την εκτελεστική εξουσία που εδώ και αρκετά χρόνια σχεδίασε το νέο νομοθετικό πλαίσιο, δεύτερο τη νομοθετική εξουσία που το ψήφισε και τρίτο τις τοπικές αρχές που θα κληθούν να εφαρμόσουν τη μεγαλύτερη, από ιδρύσεως της Δημοκρατίας, διοικητική μεταρρύθμιση. Οι προκλήσεις το επόμενο διάστημα θα είναι αρκετές με το οικονομικό σκέλος να αποτελεί το μεγάλο στοίχημα τόσο για τον κρατικό μηχανισμό, ο οποίος σε ετήσια βάση θα διαθέτει σημαντικούς πόρους για επιβίωση των οργανισμών αυτοδιοίκησης, όσο και για τα νέα τοπικά σχήματα που καλούνται να διαχειριστούν με ορθολογικό τρόπο τα οικονομικά τους προκειμένου να γίνει πράξη ο στόχος για «ισχυρότερες και βιώσιμες οντότητες με διοικητική αυτοτέλεια και οικονομική αυτονομία, δυνατότητα προσφοράς ποιοτικότερων υπηρεσιών, στο χαμηλότερο δυνατό κόστος, αποτελεσματικότεροι μηχανισμοί διαφάνειας και συμμετοχικότητα πολιτών».

Οι χορηγίες

Στο νέο ξεκίνημα της Τοπικής Αυτοδιοίκησης τα κρατικά ταμεία θα προικοδοτούν τους τοπικούς οργανισμούς ετησίως με ένα διόλου ευκαταφρόνητο κονδύλι, το οποίο, μαζί με τους οικονομικούς πόρους από δημοτικές υπηρεσίες, πιστεύεται, ότι θα συμβάλει τα μέγιστα στην οικονομική αυτοτέλεια των νέων δήμων. Όπως φαίνεται και στον σχετικό πίνακα, μέχρι και το 2026 οι δήμοι στις ελεύθερες περιοχές έχουν να λαμβάνουν συνολικά €328.522.500, οι κοινότητες €51.177.500 και οι κατεχόμενοι δήμοι €14.100.000. Η χορηγία θα παραχωρείται από την 1η Ιουλίου 2025, θεωρείται η σημαντικότερη πηγή εσόδων για την κάλυψη των λειτουργικών δαπανών και την ενίσχυση της οικονομικής σταθερότητας των δήμων, και θα κατανέμεται βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων που περιλαμβάνουν τον πληθυσμό, τις ανάγκες και τα χαρακτηριστικά του κάθε δήμου. Ετησίως η κρατική χορηγία στο σύνολό της για τους δήμους έχει καθορισθεί στα €117.000.000, για τις κοινότητες στα €18.000.000 και για τους κατεχόμενους οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης στα €4.700.000. Στις πηγές εσόδων θα πρέπει να προστεθούν ο φόρος ακίνητης περιουσίας, τα τέλη καθαριότητας, η χρήση δημόσιων χώρων, τέλη άδειας και επιθεωρήσεων, έσοδα από υπηρεσίες και δραστηριότητες, ευρωπαϊκά και διεθνή προγράμματα, δωρεές και χορηγίες, επενδύσεις και κεφαλαιουχικές αποδόσεις, εισοδήματα από περιουσιακά στοιχεία και εκμετάλλευση δημοτικών πόρων.

Το μισθολόγιο

Με βάση το νομοθετικό πλαίσιο, η κρατική παρέμβαση στα νέα διοικητικά σχήματα θα περιορίζεται στην έγκριση των ετήσιων προϋπολογισμών που θα ετοιμάζουν και θα υποβάλλουν οι δήμοι. Από τώρα το μισθολόγιο των νέων δήμων είναι ένα θέμα που παρακολουθείται με ζωηρό ενδιαφέρον. Όπως προνοεί ο νόμος, το μισθολόγιο των δήμων δεν πρέπει να ξεπερνά το 40% του προϋπολογισμού τους. Ποσοστό το οποίο πιστεύεται ότι δεν επαρκεί για τις υφιστάμενες ανάγκες όπως αναφέρει στην «Κ» ο πρόεδρος της Ένωσης Δήμων, δήμαρχος Λάρνακας, Ανδρέας Βύρας. «Η κρατική χορηγία που προνοείται θα είναι ανάσα για τους οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης αλλά με τις αυξήσεις σε ΑΤΑ και πληθωρισμό αυξήθηκε ο προϋπολογισμός των δήμων κατά 25%, χωρίς να αυξηθούν τα έσοδα των δήμων. Στην ουσία η όποια ανάσα έδιναν οι νέες χορηγίες εξανεμίστηκε». Με βάση εκτιμήσεις τοπικών παραγόντων, το μισθολογικό κόστος των δήμων κυμαίνεται από 40% έως 50%, πάνω δηλαδή από τις πρόνοιες της νομοθεσίας.

Οι αντιμισθίες

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον στο κομμάτι των οικονομικών παρουσιάζουν και οι αντιμισθίες των τοπικών ηγεσιών, δημάρχων, αντιδημάρχων και δημοτικών συμβούλων χωρίς να υπολογίζονται οι κοινοτάρχες. Με βάση επίσημα στοιχεία που έχει στην διάθεσή της η «Κ», το συνολικό κόστος ανέρχεται στα €5.953.258 και αφορά 20 δημάρχους, 93 αντιδημάρχους και 349 δημοτικούς συμβούλους. Σύμφωνα με τον πίνακα 7 του Περί Δήμων Νόμου του 2022, κάποιοι δήμαρχοι λαμβάνουν αντιμισθία βουλευτή και κάποιοι άλλοι μικρότερη. Ενδιαφέρον έχει και το σκέλος της αντιμισθίας που αφορά τον ιδιαίτερα μεγάλο αριθμό αντιδημάρχων, 93 στο σύνολο, που αν και είναι κάτι παραπάνω της μισής του δημάρχου, ετησίως μαζί με την αντιμισθία των δημοτικών συμβούλων απορροφούν τα 3/4 της συνολικής δαπάνης για τις αντιμισθίες των αιρετών.

Οι δήμαρχοι

Οι ετήσιες αντιμισθίες για του 20 δημάρχους ανέρχονται στο €1.335.693,75. Από τους 20, οχτώ δήμαρχοι λαμβάνουν αντιμισθία βουλευτή που ανέρχεται ετησίως στις €77.656,61, ποσό στο οποίο περιλαμβάνονται και €24.989,28 ως επίδομα παραστάσεως. Η πρώτη κατηγορία αντιμισθίας αφορά τους δημάρχους: Λευκωσίας, Λακατάμειας, Στροβόλου, Λεμεσού, Ανατολικής Λεμεσού, Λάρνακας, Πάφου και Παραλιμνίου-Δερύνειας. Στην δεύτερη κατηγορία βρίσκονται εννέα δήμαρχοι με ετήσια αντιμισθία €62.125,29, στην οποία περιλαμβάνονται και €19.991,42 ως επίδομα παραστάσεως. Η δεύτερη κατηγορία καλύπτει του δημάρχους: Λατσιών-Γερίου, Νότιας Λευκωσίας-Ιδαλίου, Πολεμιδιών, Δυτικής Λεμεσού, Αραδίππου, Δρομολαξιάς-Μενεού, Ανατολικής Πάφου, Πόλης Χρυσοχούς, Αγίας Νάπας. Στην τρίτη κατηγορίας αντιμισθίας περιλαμβάνονται οι δήμαρχοι της Αθηένου και Ακάμα με ετήσια αντιμισθία €54.359,63 από τις οποίες €17.492,50 ως επίδομα παραστάσεως. Υπάρχει και μια τέταρτη κατηγορία, αυτή του δημάρχου Λευκάρων με ετήσια αντιμισθία €46.593,97, από τις οποίες οι €14.993,57 ως επίδομα παραστάσεως.

Αντιδήμαρχοι - δημοτικοί σύμβουλοι

Κλιμακωτές είναι και οι αντιμισθίες για τους 93 αντιδημάρχους των 20 νέων δήμων. Με βάση τον σχετικό πίνακα που έχει στην διάθεσή της η «Κ», η συντριπτική πλειοψηφία των αντιδημάρχων των δήμων: Λευκωσίας Λακατάμειας, Στροβόλου, Λεμεσού, Ανατολικής Λεμεσού, Λάρνακας, Πάφου και Παραλιμνίου-Δερύνειας θα λαμβάνουν ετησίως €38.828,31. Από εκεί και πέρα άλλος αριθμός αντιδημάρχων θα λαμβάνει αντιμισθία από €9.318,79 (2 αντιδήμαρχοι του Δήμου Λευκάρων) έως €31.062,65. Από τους συνολικά 349 δημοτικούς συμβούλους των 20 δήμων οι 195 θα λαμβάνουν ετήσιες απολαβές €7.360,53, άλλοι 131 €5.888,42 και οι υπόλοιποι €4.416,32 τον χρόνο.

Η νέα αυτοδιοίκηση

Από την 1η Ιουλίου 2024 θα λειτουργήσουν πέντε νέοι Επαρχιακοί Οργανισμοί Αυτοδιοίκησης, ένας σε κάθε επαρχία της ελεύθερης Κύπρου, με σκοπό την ενοποίηση παρεχόμενων υπηρεσιών προς τους πολίτες. Δημιουργούνται συνολικά 20 δήμοι, εκ των οποίων οι 18 προκύπτουν από τη συνένωση 28 δήμων και 63 κοινοτήτων και οι άλλοι δύο παραμένουν με την υφιστάμενη σύνθεσή τους (δήμοι: Στροβόλου και Πάφου). Οι 20 δήμοι αποτελούνται από συνολικά 93 δημοτικά διαμερίσματα. Οι 286 ελεύθερες κοινότητες δημιουργούν 30 Συμπλέγματα Παροχής Υπηρεσιών. Παραμένουν επίσης οι εννέα κατεχόμενοι δήμοι και οι 138 κατεχόμενες κοινότητες.

Οι αντιδήμαρχοι

Προτού ξεκινήσει η νέα Τοπική Αυτοδιοίκηση, ένα από τα θέματα που εμφανίσθηκαν και συζητήθηκαν ήταν ο μεγάλος αριθμός αντιδημάρχων, που φτάνουν τους 93, και το κατά πόσο θα είναι δημιουργικός ο ρόλος τους στα Δημοτικά Συμβούλια αλλά και αν θα επιβαρύνουν τα οικονομικά των δήμων. Στην Ένωση Δήμων θεωρούν πως ο διάλογος που ξέσπασε ήταν αχρείαστος και πως για τα επόμενα πέντε χρόνια δεν τίθεται θέμα κατάργησης δημοτικών διαμερισμάτων και κατά συνέπεια αντιδημάρχων. Ωστόσο, αφήνεται μια πιθανότητα να γίνουν αλλαγές, αλλά αυτές τοποθετούνται στη μεθεπόμενη πενταετία και αν οι πραγματικότητες το επιτρέψουν. Σημαντικό εργαλείο στο κομμάτι βιωσιμότητας αλλά και παροχής υψηλού επιπέδου υπηρεσιών στους πολίτες είναι και η άντληση ευρωπαϊκών κονδυλίων. Στο πνεύμα αυτό το κεφάλαιο «Ενδυναμώνοντας τη Μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στην Κύπρο» είναι ενταγμένο στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας διάρκειας 30 μηνών (1.1.2023 – 30.6.2025) με προϋπολογισμό €0,9 εκατ. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα στηρίζει έργα τα οποία βρίσκονται σε ώριμη φάση, δηλαδή έχουν εκπονηθεί μελέτες και σχέδια.