Του Βασίλη Νέδου
Η σημερινή άφιξη του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Αντονι Μπλίνκεν στην Αθήνα πραγματοποιείται σε μια καμπή «ανακωχής» στα ελληνοτουρκικά, η οποία οφείλεται σε παράγοντες ανεξέλεγκτους από το ανθρώπινο χέρι και μυαλό, τη φυσική καταστροφή που έχει ισοπεδώσει τη νότια Τουρκία.
Ο αρχικός σχεδιασμός της επίσκεψης Μπλίνκεν περιλάμβανε μια σειρά από παραινέσεις και συμβουλές προς την Αθήνα προκειμένου να αποφευχθεί η περαιτέρω κλιμάκωση στα ελληνοτουρκικά σε περίοδο προεκλογική, ενώ ταυτόχρονα ανάμεσα στην Άγκυρα και στην Ουάσιγκτον βρισκόταν σε εξέλιξη ένα σκληρό μπρα ντε φερ, καθώς ο πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν φαινόταν να επιμένει στη σκληρή «αντιαμερικανική» γραμμή που είναι τόσο δημοφιλής μεταξύ των συντηρητικών ψηφοφόρων του ΑΚΡ.
Οι καταστροφικοί σεισμοί λειτούργησαν λοιπόν ως ένα μακάβριο εργαλείο προσωρινής εκτόνωσης των ελληνοτουρκικών εντάσεων. Η επίσκεψη του υπουργού στην Τουρκία πραγματοποιείται ήδη, μάλιστα με πρώτη στάση την αμερικανική βάση του Ιντσιρλίκ προκειμένου ο κ. Μπλίνκεν να ενημερωθεί για τη βοήθεια που παρέχουν οι ΗΠΑ στους κατοίκους των κατεστραμμένων πόλεων της ευρύτερης περιοχής. Η μετάβαση στην Άγκυρα ακολουθεί σε δεύτερο χρόνο, κατά τον οποίο ο κ. Μπλίνκεν θα πρέπει να ξαναβρεί με τον ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου το νήμα επαφής και επικοινωνίας, καθώς, παρά τους σεισμούς, παραμένει η πιεστική εκκρεμότητα της ένταξης της Σουηδίας και της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ.
Η ουσιαστική απουσία, σε αυτή τη φάση, σαφούς χρονοδιαγράμματος διεξαγωγής εκλογών στην Τουρκία δημιουργεί προσκόμματα τόσο στις διαπραγματεύσεις για την ένταξη των δύο χωρών στο ΝΑΤΟ όσο βεβαίως και σε θέματα αμιγώς αμερικανικοτουρκικά, όπως η υπόθεση της πώλησης των F-16 που συναντά ισχυρές αντιστάσεις στο Κογκρέσο.
Αν και η ανάγκη του Ερντογάν να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που εγείρονται για τον ίδιο και το κόμμα του στο εσωτερικό φέρνει την εξωτερική πολιτική σε δεύτερη μοίρα, η ένταξη Σουηδίας και Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ είναι πρωταρχικής σημασίας ζήτημα και αναμένεται να βρεθεί στην κορυφή της ατζέντας.
Στην Ουάσιγκτον ήταν προετοιμασμένοι και πριν από την αποδιοργάνωση που επέφερε στην Άγκυρα ο σεισμός για καθυστερήσεις ακόμη και μέχρι την επόμενη σύνοδο του ΝΑΤΟ προκειμένου να «ξεκλειδώσει» η ένταξη και της Σουηδίας (η Φινλανδία μπορεί να εισέλθει και τώρα με βάση όλα όσα μεταδίδονται από την Άγκυρα, ωστόσο στο Ελσίνκι δεν επιθυμούν να ενταχθούν ξέχωρα από τη γείτονα στην άλλη πλευρά του Βοθνικού κόλπου), ωστόσο πλέον φαίνεται ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος.
Στην Αθήνα θεωρείται θετικό ότι ο κ. Μπλίνκεν θα φθάσει αφού θα έχει ολοκληρώσει το πρόγραμμά του στην Άγκυρα. Το αν ο κ. Μπλίνκεν θα αποκτήσει κάποια αντίληψη για τον εκλογικό προσανατολισμό του κ. Ερντογάν και, βεβαίως, αν θα επιλέξει να τη μοιραστεί με τον πρωθυπουργό, τον οποίο θα συναντήσει το απόγευμα στο Μέγαρο Μαξίμου, λίγο πριν από το δείπνο που θα παρατεθεί προς τιμήν του παρουσία των υπουργών Εξωτερικών Νίκου Δένδια και Εθνικής Άμυνας Νίκου Παναγιωτόπουλου, θα φανεί σήμερα. Στο τετ α τετ του Κυριάκου Μητσοτάκη με τον κ. Μπλίνκεν πριν από το δείπνο, όπου η σύνθεση είναι διευρυμένη, θα γίνει εκ των πραγμάτων η πιο ουσιαστική συζήτηση.
Από την πλευρά της Αθήνας η προσοχή πέφτει στα ελληνοτουρκικά και στις πολλαπλές πτυχές των άριστων σχέσεων ανάμεσα στην Ελλάδα και στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια, ωστόσο η προτεραιότητα της αμερικανικής διπλωματίας αυτή την περίοδο παραμένει ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ο κ. Μπλίνκεν αναμένεται να μιλήσει δημόσια με αρκετά έντονο τρόπο για την ανάγκη συνέχισης της υποστήριξης στην Ουκρανία μέχρι την τελική νίκη κατά της Ρωσίας. Σε γενικές γραμμές δεν υπάρχει πίεση προς την Ελλάδα για περαιτέρω υποστήριξη σε οπλικά συστήματα πέρα από όσα έχουν ήδη παραχωρηθεί στην Ουκρανία και εξακολουθούν να αποστέλλονται (κυρίως πυρομαχικά), τουλάχιστον σε αυτή τη φάση. Μετά τις εθνικές εκλογές, δεδομένου ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν φαίνεται να τελειώνει, δεν θα πρέπει να αποκλείεται οι πιέσεις να επανέλθουν. Έως τώρα οι Σύμμαχοι έχουν αποδεχθεί ότι δεν μπορεί να αφαιρεθεί δύναμη πυρός από την αμυντική διάταξη της χώρας, ιδιαίτερα υπό το καθεστώς των –προ της 6ης Φεβρουαρίου– τουρκικών απειλών. Αντιθέτως, από την αμερικανική πλευρά αναμένεται να συζητηθεί το θέμα των κυρώσεων κατά της Ρωσίας και κατά πόσον αυτές εφαρμόζονται από την Ελλάδα.
Κεντρικό στοιχείο της επίσκεψης Μπλίνκεν είναι η έναρξη του 4ου στρατηγικού διαλόγου το πρωί της Τρίτης με τον κ. Δένδια και, βεβαίως, η συζήτηση για το επικαιροποιημένο πρωτόκολλο της Συμφωνίας Αμοιβαίας Αμυντικής Συνεργασίας (MDCA), το οποίο έχει επιτρέψει στις ΗΠΑ και στο ΝΑΤΟ να κρατήσουν μέσω της Αλεξανδρούπολης ανοιχτή την υποστήριξη της Ανατολικής Πτέρυγας του ΝΑΤΟ, χωρίς το άγχος που δημιουργεί η αδυναμία αποστολής στρατιωτικού υλικού και προσωπικού μέσω των Στενών. Η προοπτική περαιτέρω ενίσχυσης των αμυντικών σχέσεων (F-35) ούτως ή άλλως καθιστά την MDCA χρήσιμο εργαλείο που μπορεί να οδηγήσει σε επιπλέον επενδύσεις, όπως αυτές που έχουν ήδη γίνει στις αεροπορικές βάσεις της Λάρισας και της Σούδας, στον ναύσταθμο της Σούδας και στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης.
Αβεβαιότητα
Ως προς τα ελληνοτουρκικά, ο δρόμος επιστροφής σε κάποια λειτουργική επικοινωνία ανάμεσα στις δύο πλευρές είναι δυνατός μέσα από συγκεκριμένες διαδικασίες, πρώτα τα στρατιωτικά μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης (ΜΟΕ), μετά οι διερευνητικές επαφές και ίσως κάποια στιγμή ο πολιτικός διάλογος. Ολα αυτά, βεβαίως, τα γνωρίζει η αμερικανική πλευρά. Εκείνο που δεν γνωρίζει κανένας αυτή τη στιγμή είναι ποιος θα βρίσκεται σε λίγους μήνες στο τιμόνι της Τουρκίας και αν στην επόμενη φάση αυτές οι συζητήσεις θα έχουν ουσιαστικό χαρακτήρα.
