Του Γιάννη Ιωάννου
Η επικεφαλής του EPPO (European Public Prosecutor’s Office) και πρώτη γενική εισαγγελέας της Ε.Ε., με αφορμή την παρουσία της στην Κύπρο και σε εκδήλωση του Τμήματος Νομικής Επιστήμης του Πανεπιστημίου Κύπρου, μιλάει στην «Κ» αναλύοντας όχι μόνο τον θεσμικό ρόλο του γραφείου που διευθύνει εδώ και τρία χρόνια και του πόσο έχει αλλάξει το διεθνές οργανωμένο οικονομικό έγκλημα, αλλά και πώς διασφαλίζεται η απονομή δικαιοσύνης όταν κυνηγάς τα… μαύρα χρήματα σε μια δύσκολη και γεμάτη προκλήσεις χρονική συγκυρία για την ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση.
–Με αφορμή την ομιλία σας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου θα θέλαμε τη γνώμη σας για το πώς τόσο στην Κύπρο όσο και στην Ε.Ε. θα βελτιωθεί η πάταξη του οικονομικού εγκλήματος.
–Πέραν της ομιλίας μου στο πανεπιστήμιο, είχα σήμερα την ευκαιρία να συναντηθώ με τη Γενική Εισαγγελία, ενώ θα έχω συναντήσεις και με την ηγεσία της Αστυνομίας. Με την Κύπρο υπάρχει εξαιρετική συνεργασία και έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος τα τελευταία χρόνια σε θέματα διαφθοράς και οικονομικού εγκλήματος, ωστόσο υπάρχει πάντα περιθώριο για περαιτέρω βήματα που θα βελτιώσουν την κατάσταση ιδίως σε θέματα φορολογίας τόσο με το υπουργείο Οικονομικών όσο και με την Ελεγκτική Υπηρεσία. Μετά από τρία χρόνια λειτουργίας του EPPO το μήνυμα είναι ξεκάθαρο, δεν υπάρχουν καθαρές χώρες. Και αναφέρομαι όχι μόνο σε θέματα οικονομικής απάτης ή ευρωπαϊκών κονδυλίων, αλλά και σε ζητήματα φορολογίας. Κοιτάζοντας ωστόσο πίσω από όλα αυτά, διακρίνουμε πως υπάρχει το οργανωμένο έγκλημα –με δομές που συναπαρτίζουν ομάδες οργανωμένου εγκλήματος που δρουν εντός της Ε.Ε. και λειτουργούν συστημικά. Τέλος, δεν είμαστε εδώ για να ανταγωνιστούμε κανένα. Αλλά για να βοηθήσουμε και να συνεργαστούμε καλύτερα και αποτελεσματικότερα.
–Αυτό το οργανωμένο έγκλημα πώς λειτουργεί εντός του ευρωπαϊκού συγκείμενου της Ένωσης;
–Για πολλά χρόνια το λεγόμενο έγκλημα λευκού κολλάρου ήταν αντικείμενο υποτίμησης. Εθεωρείτο πως βρίσκεται στις παρυφές της εγκληματικότητας με ποινικούς όρους. Πλέον, εδώ και τρία χρόνια, συνειδητοποιούμε πως, τουναντίον, βρίσκεται στον πυρήνα της έννοιας της εγκληματικότητας. Ας το δούμε πρακτικά π.χ. στο επίπεδο της φορολόγησης. Τι μας λέει η Interpol; Πως ετησίως η Ε.Ε. χάνει από εγκλήματα που συνδέονται με τη φορολογία, 50 δισεκατομμύρια ευρώ. Αν μελετήσουμε αυτά τα εγκληματικά δίκτυα παρατηρούμε πως δεν είναι απλοί εγκληματίες όπως νομίζαμε για δεκαετίες. Είναι καλά οργανωμένοι, ευέλικτοι και γνωρίζουν πολύ καλά τις αδυναμίες του κάθε κράτους-μέλους. Και παρατηρούμε πως ενισχύονται στο ζήτημα του οικονομικού εγκλήματος με στόχευση ξεκάθαρα στον προϋπολογισμό τόσο της Ε.Ε. όσο και των κρατών-μελών.
–Άρα θεωρείτε πως ενίοτε αυτό που συνήθως αποκαλούμε «ευρωπαϊκά κονδύλια», είναι ενίοτε χρήματα της Ε.Ε. που απλώς μέσω μια μαύρης τρύπας καταλήγουν στα χέρια οργανωμένων εγκληματικών δικτύων;
–Φυσικά και τα νούμερα στην ετήσια έκθεσή μας είναι ανησυχητικά. Πολλές χρηματοδοτήσεις της Ε.Ε. –κυρίως «επί του εδάφους»– καταλήγουν όπως περιγράφετε. Αυτά είναι τα κακά νέα. Τα καλά νέα είναι πως μέσο του EPPO έχουμε δημιουργήσει μια ζώνη 22 κρατών-μελών με 40 αντιπροσωπείες, και μπορούμε με όλα τα εργαλεία μας (εισαγγελείς, ερευνητές, προσβάσεις σε βάσεις δεδομένων, εξειδικευμένους αναλυτές κ.λπ.) να ερευνούμε υποθέσεις, να συνεργαζόμαστε διακρατικά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα». Θέλω να επιστήσω την προσοχή στο ότι δεν είμαστε ένας ξένος οργανισμός. Συνεργαζόμαστε με τις εθνικές αρχές, ακολουθώντας τις νενομισμένες διαδικασίες που απορρέουν από τα εθνικά νομοθετικά πλαίσια, και κάθε πολίτης της Ε.Ε. έχει άμεση πρόσβαση στο EPPO π.χ. για δώσει πληροφορίες που αφορούν σε μια υπόθεση που τελεί υπό διερεύνηση. Γι’ αυτό σημασία, π.χ. για την Κύπρο, έχει για εμάς και η ενδυνάμωση της συνεργασίας σε κάθε στάδιο. Θα ήθελα τέλος να τονίσω τη βαρύτητα αυτών των οργανωμένων δικτύων.
–Μια μεγάλη συζήτηση τόσο στην Ε.Ε όσο και στα εθνικά κράτη –και κυρίως στην Κύπρο– έχει να κάνει με το σύστημα απονομής Δικαιοσύνης, τη θεσμική μεταρρύθμισή του και σημαντικότερα τον χρόνο που διαρκεί η λήψη μιας απόφασης από δικαστήρια, που όχι μόνο θα κλείσει μια υπόθεση αλλά θα βάλει και τους υπεύθυνους στη φυλακή. Ποιες οι σκέψεις σας;
–Αρχικά θεωρώ πως πρέπει να υπάρχει εξειδίκευση. Εισαγγελείς με εξειδικευμένη αποστολή καθώς και εξειδικευμένα δικαστήρια, που δεν υφίστανται μεταξύ όλων των κρατών-μελών της Ε.Ε. Επιπλέον χρειάζεται ισχυρό νομικό πλαίσιο. Το ζήτημα του χρόνου είναι πολύ πιο πολύπλοκο. Ενώπιόν μου έχω 22 διαφορετικά εθνικά νομικά συστήματα, με πολλές διαφορετικές προσεγγίσεις. Δεν μπορείς επίσης να αποφύγεις τυποποιημένες διαδικασίες που εξ ορισμού παίρνουν χρόνο (ακροάσεις, υπεράσπιση, κ.ά.) καθώς και εθνικές έννομες τάξεις με δύο ή και τρία επίπεδα δικαστικής λειτουργίας που κάποιος μπορεί να εφεσιβάλει μια πρωτόδικη απόφαση. Ωστόσο αυτό που θέλω να τονίσω είναι πως ως EPPO είμαστε ουσιαστικά μια υπηρεσία για 22 χώρες, συνεπώς μπορούμε μεν να είμαστε πιο αργοί π.χ. ως προς ένα αίτημα για μια υπόθεση διασυνοριακού εγκλήματος που εξ ορισμού δεν ξέρεις ποιος ακριβώς παραλαμβάνει το εν λόγω αίτημά σου. Ωστόσο, αυτό αλλάζει. Πλέον υπάρχει μια κοινή ζώνη 22 κρατών όπου όλα γίνονται αρκετά πιο γρήγορα και κυριότερα η πρόσβαση στις πληροφορίες είναι άμεση. Σε μια υπόθεση της Ιταλίας όπου εμπλέκονταν δρώντες στη Ρουμανία, κατορθώσαμε όχι μόνο να τους εντοπίσουμε σε τρεις μόνο ώρες αλλά και να ανακτήσουμε, εντός αυτού του χρόνου, τα χρήματα. Αυτό δεν συνέβαινε παλιότερα. Σε μια άλλη περίπτωση, στη Σουηδία, πρόσωπα που τελούσαν υπό καθεστώς καταζητούμενου για χρόνια το EPPO κατόρθωσε άμεσα να εντοπίσει.
–Ποιο είναι το ζητούμενο, στρατηγικά;
–Να επανορθώσουμε τη ζημιά που το οργανωμένο οικονομικό έγκλημα, κάθε φορά, προκαλεί. Αν δεν κατορθώσουμε να εντοπίσουμε το μαύρο χρήμα και να το ανακτήσουμε, τότε δεν έχουμε πετύχει στην αποστολή μας, στο να κάνουμε τη διαφορά.
Αν δεν εντοπίσουμε το μαύρο χρήμα, τότε δεν έχουμε πετύχει στην αποστολή μας
«Πρέπει να επανακτήσουμε την εμπιστοσύνη των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ενωσης» λέει στην «Κ» η Λάουρα Κοβέσι.
–Θα ήθελα να σας ρωτήσω για μια πτυχή με ιδιαίτερη σημασία για τη δίωξη του διεθνούς οργανωμένου εγκλήματος που αφορά άμεσα και την Κύπρο, δεδομένου ότι η Κ.Δ. δεν είναι μέρος του Χώρου Σένγκεν, στον πυρήνα της πολιτικής και οικονομικής ενοποίησης που περιλαμβάνεται στο όραμα της Ε.Ε. Ποια είναι η γνώμη σας;
–Αν και το θέμα που επισημαίνετε είναι πολύ σημαντικό αλλά πολιτικό, μιας και κατάγομαι από τη Ρουμανία που αντιμετωπίζει το ίδιο θέμα ακριβώς με την Κύπρο, θα τολμούσα να πω πως από τη στιγμή που η Κύπρος είναι μέλος του EPPO, όπως και η Ρουμανία, δεν υπάρχει κανένα απολύτως πρόβλημα σε ζητήματα συνεργασίας και εντοπισμού ασχέτως των περιορισμών που προκύπτουν από τη ζώνη Σένγκεν. Ως EPPO έχουμε εξάλλου τη «ματιά ελικοπτέρου» σε ζητήματα που θα δημιουργούσαν θέματα ή δυσκολίες. Σε μια περίπτωση εταιρείας στην Πορτογαλία κατορθώσαμε μέσω αυτής της «ματιάς» για μια υπόθεση που δεν προχωρούσε σε τοπικό επίπεδο λόγω περιορισμών μετά από ενάμιση χρόνο, αυτόνομα, να τη συνδέσουμε με παράνομα έσοδα δύο δισεκατομμυρίων, 600 φυσικά πρόσωπα και ένα τεράστιο δίκτυο εταιρειών σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. και 10 τρίτες χώρες.
–Θα ήθελα και το σχόλιό σας για το πώς πρέπει, σε μια κρίσιμη συγκυρία για την Ε.Ε. και το μέλλον της, να προσλαμβάνει ο μέσος πολίτης της Ε.Ε. το οικονομικό έγκλημα.
–Θα ήθελα να επισημάνω ότι ο μέσος πολίτης της Ευρώπης πρέπει να μην υποτιμά το οργανωμένο οικονομικό έγκλημα και να το αντιλαμβάνεται διαφορετικά από ό,τι συνήθως. Κοιτάξτε. Αν κάποιος σου κλέψει το πορτοφόλι, αισθάνεσαι το κενό στην τσέπη σου μόλις το συνειδητοποιείς. Κι αν κάποιος σε χαστουκίσει, πονάς. Αν κάποιος όμως παίρνει μίζες ή κλέβει τα χρήματα της Ε.Ε., κανείς δεν το αισθάνεται και ίσως, επιπλέον, να μην ενδιαφέρεται. Κάτι τέτοιο όμως έχει συνέπειες. Η απάτη και η διαφθορά μπορούν να σκοτώσουν, και το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η υπόθεση των Τεμπών με το τραγικό δυστύχημα που όπως ερευνήσαμε την υπόθεση θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί αν ένα έργο παραδιδόταν στην ώρα του. Όλοι πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως η διαφθορά σκοτώνει.
–Στις προσεχείς ευρωεκλογές υπάρχει η συζήτηση για την εξωτερική κακόβουλη επιρροή τρίτων χωρών που επηρεάζει τις αξίες και τη Δημοκρατία μας. Γνωρίζετε και γνωρίζουμε πως αυτή η επιρροή περιλαμβάνει πάντα και χρήματα, πτυχές δηλαδή οικονομικής απάτης και εγκλήματος. Πώς το σχολιάζετε;
–Παραμένω εισαγγελέας, ωστόσο θα σας απαντήσω τεχνικά. Στην Ε.Ε. υπάρχει όλη αυτή η οργανωμένη παραπληροφόρηση η οποία αποτελεί πρόκληση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως όλα αυτά τα οργανωμένα δίκτυα συνδέονται και μεταξύ τους αλλά και με τις τρίτες χώρες, και έχουμε δει αρκετά συχνά πολιτικούς που εμπλέκονται σε ένα άλλο επίπεδο, όχι γιατί είναι πολιτικοί, αλλά διότι πάντα σε υποθέσεις απάτης, νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, φοροαποφυγή, αυτές οι τρίτες χώρες είναι παρούσες. Υπάρχει πολύ μεγάλη κακόβουλη επιρροή και εταιρείες σε κατάλογο κυρώσεων που εμπλέκονται. Για εμάς η πρόκληση παραμένει και να είμαστε αποτελεσματικοί στην αντιμετώπιση όλων αυτών των προκλήσεων αλλά, κυριότερα, να επανακτήσουμε την εμπιστοσύνη των πολιτών.
