Του Παύλου Ξανθούλη
Συμπεράσματα με δανεισμένο λεκτικό από τη Σύνοδο Κορυφής της 17ης-18ης Απριλίου, υιοθέτησε χθες το Συμβούλιο Γενικών Υποθέσεων της Ε.Ε., αναφορικά με τις ευρωτουρκικές σχέσεις και το Κυπριακό, τοποθετώντας τα δύο ζητήματα στην ίδια παράγραφο, στο πλαίσιο μιας «φραστικής συνύπαρξης», η οποία ωστόσο δεν συνιστά «ουσιαστική διασύνδεση» καθώς δεν καθιστά την επίλυση του Κυπριακού ως προϋπόθεση ή προαπαιτούμενο για την προώθηση των ευρωτουρκικών ντοσιέ. Άλλωστε, το κείμενο των Συμπερασμάτων «σημειώνει με θετικό πρόσημο τα συγκεκριμένα βήματα» για ξεπάγωμα των ευρωτουρκικών Υψηλών Πολιτικών Διαλόγων που έχουν ήδη υλοποιηθεί, ως επίσης και την επαναδραστηριοποίηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων στην Τουρκία, που βρίσκεται σε τροχιά υλοποίησης. Κι όλα αυτά χωρίς ίχνος μετακίνησης της Άγκυρας στο Κυπριακό, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την ούτω καλούμενη «ουσιαστική διασύνδεση» Κυπριακού και ευρωτουρκικών σχέσεων. Την οποία, όπως αποκάλυψε η «Κ», επιχείρησε να εξασφαλίσει η Λευκωσία, υποβάλλοντας σε διπλωματικό επίπεδο δική της πρόταση επί των Συμπερασμάτων, κάτι που απορρίφθηκε από τη Γερμανία, την Ολλανδία, την Ιταλία και τη Σουηδία, που έκριναν ότι θα οδηγούσε σε «ανατροπή ισορροπιών» στο κείμενο των Συμπερασμάτων.
Στο εν λόγω επίμαχο ζήτημα, το κείμενο που υιοθετήθηκε τελικά από τους «27» αποτελεί πιστό αντίγραφο των Συμπερασμάτων του περασμένου Απριλίου. Όπως και τότε, έτσι και τώρα, αναφέρει ότι «η εποικοδομητική δέσμευση της ίδιας της Τουρκίας, θα είναι καθοριστική για την προώθηση των διάφορων τομέων συνεργασίας» με την Ε.Ε. Και συνεχίζει προσθέτοντας ότι «εν προκειμένω, η Ε.Ε. αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην επανέναρξη και την πρόοδο των συνομιλιών για τη διευθέτηση του ζητήματος της Κύπρου, για την περαιτέρω ενίσχυση της συνεργασίας Ε.Ε.-Τουρκίας».
Όπως συνάγεται ευθέως, η «ιδιαίτερη σημασία που αποδίδει» η Ε.Ε. στο Κυπριακό είναι μεν θετική, αλλά δεν καθιστά την επίλυση του Κυπριακού ως προϋπόθεση για την πορεία των ευρωτουρκικών σχέσεων και κατ’ επέκταση των ευρωτουρκικών ντοσιέ. Κατά συνέπεια, δεν συνιστά «ουσιαστική διασύνδεση» των δύο ζητημάτων.
Για την ιστορία, η γραπτή εισήγηση που είχε βάλει στο τραπέζι η Λευκωσία, προσβλέποντας σε «ουσιαστική διασύνδεση», αλλά απορρίφθηκε, ανέφερε τα εξής: «Η εποικοδομητική δέσμευση της ίδιας της Τουρκίας, σε όλο το φάσμα των σχέσεων Ε.Ε.-Τουρκίας, περιλαμβανομένων σε σχέση με την επανάληψη και την πρόοδο των συνομιλιών για λύση του Κυπριακού, εντός του πλαισίου του ΟΗΕ, θα είναι καθοριστική για την προώθηση των διάφορων τομέων συνεργασίας».
Προχωρούν τα ευρωτουρκικά…
Την ίδια ώρα, τα Συμπεράσματα που εκδόθηκαν, «σημειώνουν με θετικό πρόσημο τα συγκεκριμένα βήματα που έχουν γίνει σε αυτό το πλαίσιο (σ.σ. κοινού ενδιαφέροντος Ε.Ε.-Τουρκίας), όπως η διεξαγωγή του πρώτου διαλόγου Υψηλού Επιπέδου για το Εμπόριο, η επαναφορά του διαλόγου Υψηλού Επιπέδου για την Οικονομία και η πρόσκληση προς την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων να εξετάσει τις συνθήκες για σταδιακή επαναδραστηριοποίηση σε τομείς προτεραιότητας, με έμφαση στον ιδιωτικό τομέα. Το Συμβούλιο σημειώνει επίσης με θετικό πρόσημο τη συνέχιση των διαλόγων για την εξωτερική πολιτική και περιφερειακά ζητήματα, καθώς και των διαλόγων Υψηλού Επιπέδου μεταξύ της Ε.Ε. και της Τουρκίας σε τομεακά θέματα κοινού ενδιαφέροντος, όπως ορίζονται σε προηγούμενα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου».
Το πλέον σημαντικό, είναι ότι όλα τα πιο πάνω, έγιναν ή/και δρομολογούνται τους τελευταίους οκτώ μήνες, από τον περασμένο Απρίλιο, χωρίς εξάρτηση από το Κυπριακό. Αλλά, με τη φραστική επίκληση της «ιδιαίτερης σημασίας» που αποδίδει η Ε.Ε. στην επίλυση του Κυπριακού, η οποία όπως προαναφέραμε υπήρχε από τον περασμένο Απρίλιο και επαναλαμβάνεται και στα υφιστάμενα Συμπεράσματα διεύρυνσης, ως ένας «αδύναμος αστερίσκος» που δεν ανατρέπει την ουσία και την προώθηση της εργασίας επί των ευρωτουρκικών ντοσιέ.
Κάτι που αποδεικνύεται και εκ του αποτελέσματος, καθώς πέραν των πιο πάνω ευρωτουρκικών διαλόγων που μνημονεύονται στα Συμπεράσματα, ως επίσης και της επαναδραστηριοποίησης της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων στην Τουρκία, η Ε.Ε. έχει προσκαλέσει σε άτυπο Συμβούλιο τον ΥΠΕΞ της χώρας και έχει ήδη εμπλακεί σε συζητήσεις για την αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης.
«Κλασικά» στο Κυπριακό
Η παράγραφος για το Κυπριακό, κινείται στη λογική αναπαραγωγής του ευρωπαϊκού «συμφωνημένου λεκτικού», που υπάρχει εδώ και πολλά χρόνια, επαναλαμβάνοντας τη θέση για λύση στη βάση του συμφωνημένου πλαισίου, χωρίς όμως να επιχειρεί να πειθαναγκάσει την Άγκυρα να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση, μέσω διασύνδεσης με την πορεία υλοποίησης των ευρωτουρκικών ντοσιέ.
Ειδικότερα, η παράγραφος για την Κύπρο αναφέρει: «Το Συμβούλιο επαναλαμβάνει τη δέσμευση της Ε.Ε. σε μια περιεκτική λύση του κυπριακού προβλήματος, εντός του συμφωνημένου πλαισίου των Η.Ε., σύμφωνα με όλα τα σχετικά ψηφίσματα του Σ.Α. ΟΗΕ και στη βάση των αρχών επί των οποίων εδράζεται η Ε.Ε. και το κεκτημένο. Παραμένει κρίσιμο όπως η Τουρκία δεσμευθεί και συμβάλει ενεργώς σε μια τέτοια ειρηνική διευθέτηση, περιλαμβανομένων των εξωτερικών της πτυχών. Καλωσορίζοντας τα πρόσφατα βήματα που έγιναν από τον γ.γ. ΟΗΕ προς την κατεύθυνση επανέναρξης των συνομιλιών, η Ε.Ε. παραμένει έτοιμη να διαδραματίσει έναν ενεργό ρόλο, στηρίζοντας σε όλα τα στάδια τη διαδικασία υπό τα Ηνωμένα Έθνη, θέτοντας όλα τα κατάλληλα μέσα στη διάθεσή τους. Το Συμβούλιο επαναλαμβάνει τη σημασία του καθεστώτος της περίκλειστης Αμμοχώστου, καταδικάζει όλες τις μονομερείς ενέργειες της Τουρκίας που κινούνται αντίθετα από τα ψηφίσματα του Σ.Α. ΟΗΕ και επαναλαμβάνει την έκκλησή του για άμεση αναστροφή (σ.σ. των τουρκικών ενεργειών). Το Συμβούλιο καλεί την Τουρκία να σεβαστεί όλα τα σχετικά ψηφίσματα του Σ.Α. ΟΗΕ και κυρίως τα ψηφίσματα 541, 550, 789 και 1251», καταλήγει η περί Κύπρου παράγραφος των Συμπερασμάτων.
Σημειώνεται ότι στην ακριβώς προηγούμενη παράγραφο, τα Συμπεράσματα παραπέμπουν στην «Αντιδήλωση» της 21ης Σεπτεμβρίου 2005, επαναλαμβάνοντας τις υποχρεώσεις της Τουρκίας να εφαρμόσει το Πρωτόκολλο επέκτασης της τελωνειακής ένωσης σε όλα τα κράτη-μέλη, προσθέτοντας ότι «η αναγνώριση όλων των κρατών-μελών είναι ουσιώδης». Η Ε.Ε. καλεί επίσης την Τουρκία να εξομαλύνει τις σχέσεις της με την Κυπριακή Δημοκρατία, να σεβαστεί την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα όλων των κρατών-μελών, σύμφωνα με το ευρωπαϊκό δίκαιο, το διεθνές δίκαιο και την UNCLOS.
Στην παράγραφο που αφορά τη Δήλωση Ε.Ε.-Τουρκίας, δηλαδή τη συμφωνία στο προσφυγικό/ μεταναστευτικό, τα Συμπεράσματα καλούν την Άγκυρα να εφαρμόσει την εν λόγω ευρωτουρκική συμφωνία και έναντι στην Κυπριακή Δημοκρατία. Τόσο για τις επιστροφές, όσο και για την αποτροπή της παράτυπης μετανάστευσης, καθώς και για την εφαρμογή της συμφωνίας επανεισδοχής. Επίσης, ζητείται από την Τουρκία να συνεργαστεί στον τομέα της δικαιοσύνης και των εσωτερικών υποθέσεων, με όλα τα κράτη-μέλη.
Αναφερόμενη στην Τουρκία, η υφυπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Μαριλένα Ραουνά επισήμανε ότι υπάρχουν θεμελιώδεις υποχρεώσεις της ως υποψήφια προς ένταξη χώρα, οι οποίες καταγράφονται στα Συμπεράσματα και οι οποίες δεν τηρούνται έναντι της Κύπρου. Παρέπεμψε στις αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Απριλίου, σημειώνοντας μεταξύ άλλων ότι προνοούν την αναθέρμανση των ευρωτουρκικών σχέσεων με σταδιακό, αναλογικό και αναστρέψιμο τρόπο.
Άνοιγμα Ούρσουλας προς Ερντογάν
Ενώ τα 27 κράτη-μέλη υιοθετούσαν τα Συμπεράσματα για την Τουρκία στις Βρυξέλλες, στο πλαίσιο των Συμπερασμάτων διεύρυνσης, η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν βρισκόταν στην Άγκυρα. Έγινε δεκτή από τον Ταγίπ Ερντογάν, και σε ανάρτησή της στην πλατφόρμα X, είπε ότι «η ευρωτουρκική σχέση είναι σημαντική» και ότι «οι οικονομικοί δεσμοί καθίστανται ισχυρότεροι κάθε χρόνο», ενώ φρόντισε να εξαγγείλει την παραχώρηση «επιπλέον ενός δισεκατομμυρίου ευρώ» προς την Τουρκία, για τη φιλοξενία Σύρων προσφύγων. Με τη σημείωση, ότι «η Τουρκία παραμένει εταίρος κλειδί στο μεταναστευτικό».
Κοινοτική πηγή ανέφερε στην «Κ» ότι «η Τουρκία ανεβάζει τις μετοχές της και καθίσταται εξαιρετικά πολύτιμη για την Ε.Ε., υπό το φως των εξελίξεων στη Συρία». Κάτι που, όπως είπε, «τυγχάνει ήδη αξιοποίησης από τον Ταγίπ Ερντογάν».
