Του Παύλου Ξανθούλη
Οι προβολείς ήταν στραμμένοι –την εβδομάδα που πέρασε– στην εικόνα της πρώτης συμμετοχής υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας, μετά από πέντε ολόκληρα χρόνια, σε άτυπο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της Ε.Ε. (ΣΕΥ), με τυπική έγκριση και της Λευκωσίας, χωρίς καμιά ουσιαστική διασύνδεση με το Κυπριακό που συνεχίζει να βρίσκεται σε αδιέξοδο και με τις κυπρογενείς υποχρεώσεις τής Άγκυρας, οι οποίες συνεχίζουν να παραμένουν ανεκπλήρωτες. Την ίδια ώρα, στο παρασκήνιο, όπως είναι σε θέση να γνωρίζει η «Κ», οι Βρυξέλλες και η κυβέρνηση Ερντογάν επιχειρούν να εισέλθουν σε «βαθύτερα νερά» και έχουν ήδη κάνει το πρώτο βήμα για τη δρομολόγηση υλοποίησης της «κορωνίδας» των τουρκικών αιτημάτων, που αφορά στην αναβάθμιση της Τελωνειακής της Ένωσης, χωρίς καμιά μάλιστα νύξη στο κυπριακό πρόβλημα και στην επίλυσή του, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το αφήγημα της κυβέρνησης Χριστοδουλίδη περί «διασύνδεσης» των ευρωτουρκικών και του ζητήματος της Κύπρου.
Σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες της «Κ», η Κομισιόν και η Άγκυρα έχουν ήδη συζητήσει εν εκτάσει την αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης, σε τέσσερις τουλάχιστον περιπτώσεις: Η πρώτη με κάθε επισημότητα στις 8 Ιουλίου σε υψηλό πολιτικό επίπεδο, άλλες δύο ανεπίσημα, στα τέλη του ίδιου μήνα και στις αρχές Αυγούστου, ενώ πραγματοποιήθηκε και Επιχειρηματική Στρογγυλή Τράπεζα Ε.Ε.-Τουρκίας, στο επίκεντρο της οποίας βρισκόταν και πάλι η Τελωνειακή Ένωση.
Κοινοτική πηγή ανέφερε στην «Κ», ότι «πλατφόρμα για τη συζήτηση της αναβάθμισης της Τελωνειακής Ένωσης απετέλεσαν τα “εγκαίνια” του Υψηλού Πολιτικού Διαλόγου Ε.Ε.-Τουρκίας για θέματα Εμπορίου». Πολιτικός Διάλογος, ο οποίος πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά, καθώς μέχρι πρόσφατα ήταν επισήμως παγωμένος, λόγω και της άρνησης της Τουρκίας να ανοίξει τα λιμάνια της σε πλοία από την Κύπρο και στο κυπριακό εμπόριο, αρνούμενη να εφαρμόσει το «Πρόσθετο Πρωτόκολλο». Ο εν λόγω Υψηλός Πολιτικός Διάλογος ξεπάγωσε, όπως και όλοι οι Υψηλοί ευρωτουρκικοί Πολιτικοί Διάλογοι, με τη σύμφωνη γνώμη της Λευκωσίας, στο πλαίσιο απόφασης που λήφθηκε στη Σύνοδο Κορυφής, στις 17-18 Απριλίου.
Άλλωστε, τα Συμπεράσματα που προσυπέγραψε ο πρόεδρος Χριστοδουλίδης, στη Σύνοδο Κορυφής του περασμένου Απριλίου, προνοούν την «προώθηση της εργασίας», επί του εγγράφου Μπορέλ/Κομισιόν που εισηγείται και το ξεπάγωμα όλων των ευρωτουρκικών Υψηλών Πολιτικών Διαλόγων ως επίσης και τη δρομολόγηση αναβάθμισης της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας, όπως βεβαίως και τη συμμετοχή του Τούρκου ΥΠΕΞ στα άτυπα Συμβούλια Εξωτερικών Υποθέσεων της Ε.Ε., στο πλαίσιο ενός πακέτου δώρων προς την Άγκυρα που εκτείνεται συνολικά σε επτά πυλώνες.
Πηγή της Ε.Ε. ανέφερε στην «Κ» ότι «ήδη έχει γίνει ένα πρώτο βήμα, με ουσιαστικές συζητήσεις προς την κατεύθυνση της δρομολόγησης για αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας», παραπέμποντας μάλιστα και σε «γραπτή κοινή ανακοίνωση», των Βρυξελλών και της Άγκυρας, «μετά την πραγματοποίηση του πρώτου Υψηλού Πολιτικού Διαλόγου Ε.Ε.-Τουρκίας», για το Εμπόριο. Στην κοινή γραπτή ανακοίνωση Ε.Ε.-Τουρκίας, η οποία είναι αρκούντως αποκαλυπτική, αναφέρεται χαρακτηριστικά: «Η συνάντηση του Υψηλού Πολιτικού Διαλόγου για το Εμπόριο είναι ένα σημαντικό ορόσημο (milestone) για τη αντιμετώπιση των υφιστάμενων εμποδίων σε σχέση με την Τελωνειακή Ένωση και τον εκμοντερνισμό (σ.σ. αναβάθμισή) της».
Σημειώνεται ότι στην εν λόγω γραπτή ανακοίνωση δεν υπάρχει ούτε μια λέξη για το Κυπριακό και την επίλυσή του, κάτι που αφήνει εκτεθειμένη, αν μη τι άλλο, τη Λευκωσία. Αντίθετα, υπάρχει μια άλλη αναφορά, που υποστηρίζει ότι στη συνάντηση δόθηκε και «πολιτική καθοδήγηση» (political steer), μεταξύ άλλων και «για την ενίσχυση της λειτουργίας της Τελωνειακής Ένωσης».
Με άλλα λόγια, συνεπεία των Συμπερασμάτων της 17ης και 18ης Απριλίου, τα οποία προσυπέγραψαν οι ηγέτες των «27», περιλαμβανομένου του προέδρου Χριστοδουλίδη, οι Βρυξέλλες και η Άγκυρα άρχισαν ήδη την «προώθηση της εργασίας» επί του εγγράφου Μπορέλ/Κομισιόν και των εισηγήσεών του. Και δεν περιορίστηκαν μόνο στην εικόνα της συμμετοχής του Τούρκου ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν στο άτυπο ΣΕΥ, που όπως επανειλημμένα δημοσίευσε η «Κ», «είναι μόνο η αρχή». Αλλά, εγκαινίασαν Υψηλούς Πολιτικούς Διαλόγους που δεν είχαν γίνει ποτέ στο παρελθόν λόγω των ανεκπλήρωτων υποχρεώσεων της Τουρκίας, κάνοντας μάλιστα ένα πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση δρομολόγησης της αναβάθμισης της Τελωνειακής Ένωσης. Και όλα αυτά χωρίς καμιά διασύνδεση με το Κυπριακό, το οποίο ως γνωστό παραμένει σε τέλμα και χωρίς καμιά ένδειξη ή πρόθεση για εκπλήρωση των υποχρεώσεων της Άγκυρας, κυπρογενών και γενικότερων, έναντι της Ε.Ε.
Θα πρέπει πάντως να διευκρινίσουμε, για μια ακόμη φορά, ότι η δρομολόγηση της αναβάθμισης της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας, δεν είναι μια διαδικασία που θα ολοκληρωθεί σύντομα. Θα απαιτηθεί χρόνος, τόσο για προετοιμασία, όσο και για διαβούλευση και συντονισμό και σε τεχνικό/διπλωματικό επίπεδο, ανεξαρτήτως ενδεχομένων πολιτικών εμποδίων.
Σε κάθε πάντως περίπτωση, η τάση είναι τουλάχιστον προφανής, όπως και ο στόχος για δρομολόγηση αναβάθμισης της Τελωνειακής Ένωσης, απαλλαγμένης από κάθε σκέψη για διασύνδεση με το Κυπριακό, όπως προκύπτει τόσο από το έγγραφο Μπορέλ/Κομισιόν όσο και από τα Συμπεράσματα του περασμένου Απριλίου των ηγετών όλων των κρατών-μελών, αλλά και από τη θέση της Ε.Ε., όπως αποτυπώνεται στην κοινή δήλωση με την Τουρκία, στο πλαίσιο του πρώτου Υψηλού Πολιτικού Διαλόγου για το Εμπόριο.
Σημειώνεται ότι πέραν της πολιτικής συζήτησης για αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης στο πλαίσιο του Υψηλού Πολιτικού Διαλόγου Ε.Ε.-Τουρκίας, συζητήσεις για το ίδιο θέμα βρίσκονται σε εξέλιξη και σε τεχνικό/διπλωματικό επίπεδο, όπου επίσης συζητούνται η παροχή διευκολύνσεων για ευρωπαϊκές θεωρήσεις διαβατηρίων προς την Τουρκία, όπως και η πλήρης επανενεργοποίηση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων στη χώρα.
206 δισ. ευρώ επί δύο…
«Τα χρήματα είναι πολλά» και η αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης της Τουρκίας καθίσταται στόχος για τη συντριπτική πλειοψηφία των κρατών-μελών της Ε.Ε. Σύμφωνα με την προαναφερθείσα κοινή δήλωση Ε.Ε.-Τουρκίας, στο πλαίσιο του πρώτου ευρωτουρκικού Υψηλού Πολιτικού Διαλόγου για θέματα Εμπορίου, ο όγκος ευρωτουρκικών εμπορικών συναλλαγών το 2023 ανήλθε σε 206 δισεκατομμύρια ευρώ, ενώ όπως μας ανέφερε κοινοτική πηγή, «εκτιμάται ότι η (σ.σ. ενδεχόμενη) αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης της Άγκυρας, θα οδηγήσει σε υπερδιπλασιασμό των ποσών και κατ’ επέκταση και των κερδών, προσεγγίζοντας ποσά που αναμένεται να κυμαίνονται πέριξ των 400 δισ. ευρώ ετησίως». Με τον μεγάλο όγκο των κερδών να ανήκει στην Τουρκία, η οποία θεωρεί ότι η αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης με την Ε.Ε. θα αποτελέσει μια σημαντική ένεση για την οικονομία της.
Στην «πρώτη επίσημη» του Υψηλού Πολιτικού Διαλόγου Ε.Ε.-Τουρκίας που όπως προαναφέραμε έλαβε χώρα στις 8 Ιουλίου, συμμετείχαν από πλευράς της Κομισιόν, ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος και επίτροπος Εμπορίου Valdis Dombrovskis και από πλευράς της Άγκυρας ο υπουργός Εμπορίου Omer Bolat. Όπως αναφέρεται στη γραπτή ανακοίνωση, ο πρώτος Υψηλός Πολιτικός Διάλογος για το Εμπόριο έδωσε, μεταξύ άλλων, πολιτική καθοδήγηση στις εργασίες για την αντιμετώπιση εναπομεινάντων διμερών προβλημάτων και επέτρεψε τη συζήτηση σε διάφορους τομείς συνεργασίας που θα ενίσχυαν τη λειτουργία της Τελωνειακής Ένωσης.
Σημειώνεται ότι του Υψηλού Πολιτικού Διαλόγου προηγήθηκε η Επιχειρηματική Στρογγυλή Τράπεζα Ε.Ε.-Τουρκίας, στο πλαίσιο της οποίας, εκπρόσωποι μεγάλων επιχειρηματικών ενώσεων της Τουρκίας και της Ε.Ε. «συζήτησαν την τρέχουσα κατάσταση στην εφαρμογή της Τελωνειακής Ένωσης και τις προοπτικές για την ενίσχυση των εμπορικών και οικονομικών σχέσεων Τουρκίας-Ε.Ε.».
Κέρδη και απώλειες αφότου έσβησαν οι προβολείς του ΣΕΥ
Σύμφωνα με τρεις διαφορετικές πηγές, που μίλησαν στην «Κ», στο άτυπο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της Ε.Ε. (ΣΕΥ), ενώπιον του Τούρκου ΥΠΕΞ Χακάν Φιντάν, υπήρξε κατά γενική ομολογία μια «υποδεικτική τάση» έναντι της Άγκυρας για την επίλυση του Κυπριακού. Η Λευκωσία φέρεται μάλιστα να θεωρεί ως θετική έκπληξη τη στάση της Γερμανίας, η οποία έθεσε επί τάπητος την ανάγκη λύσης του Κυπριακού, παραπέμποντας και στο πλαίσιο του ΟΗΕ.
«Γενικά, το ζήτημα της λύσης του Κυπριακού έθεσε μεγάλος αριθμός κρατών-μελών, ίσως 14-15, κυρίως υπό μορφή παρότρυνσης και χωρίς ιδιαίτερες λεπτομέρειες για τη βάση στην οποία θα επιδιωχθεί μια ενδεχόμενη διευθέτηση», μας ανέφερε κοινοτική πηγή. Κάτι που προφανώς αποτυπώνεται και στην προσεκτική τοποθέτηση του υπάτου εκπροσώπου της Ε.Ε., Γιοσέπ Μπορέλ, ο οποίος στη συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε λειτούργησε μάλλον σαν Πόντιος Πιλάτος. Συνοψίζοντας όσα έγιναν εντός αίθουσας, ο κ. Μπορέλ ανέφερε χαρακτηριστικά ότι η Ε.Ε. εξέφρασε «βούληση για εξεύρεση λύσης, μέσω πολιτικού διαλόγου», αποφεύγοντας κάθε αναφορά στη βάση λύσης του Κυπριακού. Όταν μάλιστα ο κ. Μπορέλ ρωτήθηκε κατά πόσον «οι παράμετροι Γκουτέρες εξακολουθούν να ισχύουν», αρκέστηκε να αναφέρει ότι «δεν εισήλθαμε σε τέτοιες λεπτομέρειες», επαναλαμβάνοντας ότι η πλειοψηφία των Ευρωπαίων ΥΠΕΞ έθεσε το ζήτημα της λύσης του Κυπριακού, αποφεύγοντας σε κάθε περίπτωση να προσδιορίσει τον τρόπο με τον οποίο θα διευθετηθεί το πρόβλημα και παραπέμποντας απλώς σε έναν «πολιτικό διάλογο». Κατά συνέπεια, η Λευκωσία έχει εξασφαλίσει μια γενική υποδεικτική τάση προς την Άγκυρα για λύση του Κυπριακού. Ωστόσο, αυτή η υποδεικτική τάση της Ε.Ε. χαρακτηρίζεται από μια «χαλαρότητα», όπως προκύπτει και από τις τοποθετήσεις Μπορέλ, αλλά και από ξένους διπλωμάτες που, μιλώντας στην «Κ», απέφυγαν να προσδιορίσουν τη μορφή της λύσης, παραπέμποντας στις δύο πλευρές και στη διαδικασία που επιδιώκεται να επαναρχίσει στο πλαίσιο του ΟΗΕ.
O ΥΠΕΞ Κωνσταντίνος Κόμπος απάντησε στον Τούρκο αξιωματούχο ότι είναι ο μόνος στην αίθουσα που αξιώνει «κυριαρχική ισότητα», ενώ για το ζήτημα της απομόνωσης υπενθύμισε την εισβολή και κατοχή της Κύπρου
Την ίδια ώρα, η Άγκυρα, μπορεί να εισέπραξε γενικές υποδεικτικές αναφορές για λύση του Κυπριακού, αλλά ο Χακάν Φιντάν είχε την ευκαιρία να θέσει επί τάπητος θέμα «κυριαρχικής ισότητας δύο οντοτήτων», ως επίσης και τον τερματισμό της λεγόμενης «απομόνωσης» των Τουρκοκυπρίων. Όπως πάντως πληροφορούμαστε, ο ΥΠΕΞ Κωνσταντίνος Κόμπος σήκωσε το γάντι και απάντησε στον Τούρκο αξιωματούχο ότι είναι ο μόνος στην αίθουσα που αξιώνει «κυριαρχική ισότητα», ενώ για το ζήτημα της απομόνωσης υπενθύμισε την εισβολή και κατοχή της Κύπρου.
Κοινοτική πηγή με άριστη γνώση των διαμειφθέντων, εντός αιθούσης, ανέφερε στην «Κ»: «Η μεγάλη εικόνα του ΣΕΥ δεν ήταν ούτε οι μονόλογοι των διαφόρων πλευρών, ούτε οι φραστικές υποδείξεις, ούτε η ήπια σε κάθε περίπτωση φραστική αντιπαράθεση Τουρκίας-Κύπρου. Η μεγάλη εικόνα ήταν η συμμετοχή Τούρκου ΥΠΕΞ για πρώτη φορά μετά από πέντε χρόνια σε άτυπο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων της Ε.Ε., η οποία σηματοδοτεί την ενεργοποίηση του κοινού εγγράφου Μπορέλ/Κομισιόν και των αποφάσεων τής Συνόδου Κορυφής του Απριλίου για την οικοδόμηση μιας νέας μακρόπνοης ευρωτουρκικής σχέσης. Αυτό είναι το μόνο που μας μένει, αφότου έσβησαν οι προβολείς του άτυπου ΣΕΥ», σημείωσε η ίδια κοινοτική πηγή.
