Του Γιάννη Ιωάννου
Το 2022 δεν προβλέπεται μια «εύκολη» χρονιά ως προς το επίπεδο των διεθνών συγκρούσεων, των δυναμικών που ήδη διαγράφονται σε ορισμένες εξ’ αυτών (που απλά για κάποιο λόγο έφυγαν από τα πρωτοσέλιδα των ΜΜΕ) αλλά κι ως προς την μεγάλη εικόνα του ανταγωνισμού ισχύος στο διεθνές πολιτικό σύστημα. Η πανδημία του Covid-19 επιτάχυνε επίσης πολλές και σημαντικές εξελίξεις όχι μόνο σε περιφερειακό και διεθνές, οικονομικό, επίπεδο αλλά κι αναφορικά με τον τρόπο που, παγκόσμια, μια ομάδα ανθρώπων εμμένει σταθερά σε θεωρίες συνομωσίας για τον ιό κι αρνείται να συμμορφωθεί με τα μέτρα των επιμέρους κυβερνήσεων και την προοπτική του εμβολιασμού. Οι περιώνυμες «λίστες» με τα γεγονότα που θα απασχολήσουν έντονα την διεθνή επικαιρότητα, για το 2022, πληθαίνουν και μια πρόχειρη αποτίμησή τους ως προς την προβολή τους σε επίπεδο διεθνών ΜΜΕ, ανάλυσης και δεξαμενών σκέψης καταδεικνύει πως η σύγκρουση στην ανατολική Ουκρανία και οι σχέσεις ΗΠΑ-Κίνας ξεχωρίζουν. Φυσικά δεν λείπουν το Σαχέλ, ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Υεμένη, η κατάσταση μεταξύ Αιθιοπίας και Τικγράι, το Αφγανιστάν αλλά και ο διάλογος Ιράν-Δύσης μετά την αποχώρηση Τραμπ από την συμφωνία JCPO για τα πυρηνικά. Συγκρούσεις που επανέρχονται ή επαναπροσδιορίζονται και που, σε κάθε περίπτωση, οι συνέπειές τους διαμορφώνουν τεράστιες συνέπειες και δυναμικές σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο.
Στη Κύπρο, η πρόσληψη, ανάλυση και αντίληψη επί των δυναμικών των συγκρούσεων –κι εν γένει των εξελίξεων- σε διεθνές επίπεδο είτε περνάει μέσα από την διαδικασία της «γεμωσιάς» στον αντίστοιχο χώρο των «διεθνών ειδήσεων» στα παραδοσιακά και ηλεκτρονικά Μέσα ή ενίοτε τυγχάνει τουλάχιστον ως προς τις περιφερειακές τους διαστάσεις (ΕΕ, ανατολική Μεσόγειος, Μέση Ανατολή) μιας διαχείρισης με ετεροπροσδιοριστικά ή αφελή ως προς τον δυϊσμό τους χαρακτηριστικά. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Τουρκία που παραδοσιακά πρωταγωνιστεί στα δελτία των ειδήσεων και τις αναλύσεις χωρίς ωστόσο να ξεφεύγει από τα όσα αφορούν στο Κυπριακό σε σχέση πχ με την στάση της στη σύγκρουση Δύσης-Ρωσίας, σε Ουκρανικό και Μαύρη Θάλασσα, ή την εμπλοκή της στον πόλεμο μεταξύ Αιθιοπίας κι αυτονομιστών του Τιγκράι. Στη Κύπρο βλέπουμε με ευκολία «μια συνομωσία του Κατάρ και της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, λόγω Τουρκίας, αν το δίκτυο al Jazeera προβεί σε αποκαλύψεις που μας αφορούν» αλλά την ίδια στιγμή πανηγυρίζουμε όταν σε επίπεδο ενεργειακών εξελίξεων μια εταιρεία από το Κατάρ και η Exxon, οι «εταιρείες-κολοσσοί» προβαίνουν σε γεώτρηση «που δεν θα ενοχλήσει η Τουρκία».
Κύπρος το... κέντρο του κόσμου
Πέραν όμως του ευσεβοποθισμού και των επιμέρους «ομφαλοσκοπήσεων», η αλήθεια είναι πως σε επίπεδο ανάλυσης ελάχιστα μπορούν κάποιες εξελίξεις –και δη συγκρούσεις- σε διεθνές επίπεδο να επηρεάσουν άμεσα τη Κύπρο. Τι μπορούν ωστόσο να προσφέρουν;
- Ένα αναλυτικό εργαλείο κατανόησης της συμπεριφοράς των κρατών σε διεθνές διπλωματικό επίπεδο
- Ένα pattern ως προς την συμπεριφορά σειράς κρατών –και δη εταίρων μας εντός της ΕΕ- σε σχέση με την αλληλεγγύη, την πρόσληψη κι αντιμετώπιση των εξωτερικών απειλών
- Την εμπέδωση του διεθνούς και περιφερειακού ρόλου της Κύπρου, στο ευρύτερο υποσύστημα της ανατολικής Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, και σε σχέση με τα πραγματικά της μεγέθη (μικρό κράτος) και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της (κράτος που τελεί υπό κατοχή) και
- Την υπενθύμιση πως σε όλα τα άλυτα ζητήματα διεθνών σχέσεων η τρέχουσα ισορροπία ή το επιμέρους status quo μπορεί να αλλάξει δραματικά υπό το βάρος εξελίξεων, μετατοπίσεων ισχύος, διεθνούς συγκυρίας και αλλαγής στο πλέγμα συμφερόντων
Τι να προσέξουμε το 2022
Το 2022 θα είναι μάλλον μια μεταβατική χρονιά αναφορικά με το Κυπριακό με τις εξελίξεις επί τούτου να δείχνουν προς τον ορίζοντα του 2023 ως προς τις συνομιλίες και την προοπτική επανέναρξής τους. Μπορεί ωστόσο η σύγκρουση στην Αϊτή και στην Μιανμάρ να μην μας επηρεάζουν άμεσα, σε αυτή τη γωνιά του πλανήτη, ωστόσο μια σειρά εξελίξεων θα πρέπει να μας απασχολήσουν έντονα:
α. Η ενδεχόμενη σύγκρουση στην ανατολική Ουκρανία το πρώτο τρίμηνο του 2022 θα δοκιμάσει ιδιαίτερα τις σχέσεις Δύσης-ΕΕ-Ρωσίας. Και οφείλει να γίνει αντιληπτή υπό το πλέγμα πρόσληψης των εξωτερικών προσλήψεων ασφάλειας για την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά κι αναφορικά με τον προσδιορισμό της κατεύθυνσης της κυπριακής εξωτερικής πολιτικής –με την Κύπρο συχνά να γίνεται αντικείμενο δημοσιογραφικής έρευνας, αποκαλύψεων και κριτικής «σε σχέση με τους Ρώσους»
β. Η κατάσταση στο εσωτερικό της Τουρκίας που με ορίζοντα το 2023 αποκτάει ιδιαίτερα ξεχωριστό ενδιαφέρον. Σε αυτό το πλαίσιο η νέα κατάσταση που διαμορφώνεται στις ευρωτουρκικές σχέσεις στα πλαίσια του στρατηγικού διαλόγου ΕΕ-Άγκυρας («θετική ατζέντα») έχει άμεση σχέση με τις εξελίξεις στο Κυπριακό και την ανατολική Μεσόγειο αλλά και ως προς τις επιδιώξεις της Κύπρου για επιβολή κόστους στην Τουρκία. Τέλος δεν πρέπει να παραμείνει αδιάφορο το πως η κατάσταση στη τουρκική οικονομία επηρεάζει άμεσα και την τουρκοκυπριακή κοινότητα
γ. Το προσφυγικό, που εισήλθε στο δημόσιο διάλογο στη Κύπρο με τον πλέον λανθασμένο τρόπο, αποτελεί επίσης μια μεγάλη πρόκληση για το 2022. Και ένας χρυσός κανόνας διαχείρισης μεταξύ ανθρωπισμού και κοινής λογικής αναζητείται
δ. Οι περιφερειακές δυναμικές στην ανατολική Μεσόγειο και την Μέση Ανατολή ως προς το αφήγημα της ΚΔ για συνεργασία των κρατών στην περιοχή χωρίς να αποκλείουμε κανένα. Το πως εντός του 2022 θα κινηθούν οι διμερείς σχέσεις της Τουρκίας με τα κράτη της περιοχής στα οποία η Λευκωσία επένδυσε σημαντικό κεφάλαιο, αποτελούν μια τάση που πρέπει να ιδωθεί δυναμικά σε σχέση πχ με κράτη όπως η Αίγυπτος και το Ισραήλ.
