Του Γιάννη Ιωάννου
Με την Τουρκία (και την Ελλάδα, ακολούθως, στις 21 Μαΐου) να εισέρχεται στην πιο κρίσιμη εκλογική διαδικασία των τελευταίων χρόνων, σε λιγότερο από 15 ημέρες, η θέα του Κυπριακού και εν γένει της Ανατολικής Μεσογείου από τις μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι αυτή του όταν βλέπεις κάτι σε κατάσταση αναμονής: Η έκβαση των εκλογών στην Τουρκία μπορεί να μην κάνει την ειδοποιό διαφορά σε σχέση με το Κυπριακό αλλά σε κάθε περίπτωση η επόμενη ημέρα στη χώρα δείχνει να κρίνει μια σειρά μεγάλων θεμάτων όπως η ευρωτουρκική σχέση, η κατάσταση στην τουρκική οικονομία, οι βαθμοί εντάσεων στην Ανατολική Μεσόγειο και –στον βαθμό που έχει τη σημασία του υπό το βάρος του συνεχιζόμενου πολέμου στην Ουκρανία– την επόμενη ημέρα στο τρίγωνο Δύσης - Τουρκίας - Ρωσίας.
Η γενική αίσθηση που υπάρχει μεταξύ έμπειρων παρατηρητών της περιοχής είναι πως στο Κυπριακό δεν θα υπάρξει κινητικότητα πριν από τα μέσα του πρώτου εξαμήνου του 2024.
Η Τουρκία στη μεγάλη εικόνα της επόμενης ημέρας του Ουκρανικού για την αρχιτεκτονική της Δύσης δείχνει να έχει και ρόλο και λόγο –τόσο για το Βερολίνο, το Παρίσι και το Λονδίνο όσο και σε σχέση με τις δυναμικές στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Σε αυτό το πλέγμα ισχύος, το Κυπριακό δείχνει να παραμένει στον πάγο και να διαμορφώνονται, με σημασία για τη Λευκωσία, οι προσλαμβάνουσες της επόμενης ημέρας.
Ανεξαρτήτως σεναρίων
Για το Βερολίνο και το Παρίσι, τους σημαντικότερους δρώντες εντός της Ε.Ε., αυτό που φαίνεται να διαμορφώνεται την επόμενη ημέρα σε σχέση με το αποτέλεσμα των τουρκικών εκλογών δεν βασίζει την ανάλυσή του στο αποτέλεσμα ως προς την πολιτική επιβίωση του Ερντογάν ή την αλλαγή παραδείγματος, αλλά σε ένα παράδοξο: Στο αν την επόμενη ημέρα η Τουρκία θα μπορεί να διαπραγματευθεί εκ νέου όλα τα καυτά ζητήματα (την ευρωτουρκική της σχέση, τη συμφωνία για το μεταναστευτικό, την ένταση στην Ανατολική Μεσόγειο στην οποία εντάσσονται ελληνοτουρκικά και Κυπριακό) δεδομένου του κορεσμού που επήλθε σε πολλά εξ αυτών τα τελευταία χρόνια. Καλά ενημερωμένες ξένες διπλωματικές πηγές ανέφεραν στην «Κ» πως η παραδοξότητα εδράζεται στο γεγονός πως παρά τα προβλήματα με τον Ερντογάν τα τελευταία χρόνια υπήρξε (προφανώς λόγω εμπλεκομένων συμφερόντων) μια λειτουργική σχέση η οποία ωστόσο έδειξε και τα όρια της εξεύρεσης λύσεων σε ζητήματα στα οποία υπάρχει σοβαρή διάσταση απόψεων. Φυσικά, τόσο για το Βερολίνο όσο και για το Παρίσι το σενάριο επικράτησης του Κιλιτσντάρογλου μετά από δεκαετίες εξουσίας του Ερντογάν υπό το AKP δημιουργεί δύο σημαντικά παράθυρα ευκαιρίας:
- Toν επανακαθορισμό της ευρωτουρκικής σχέσης με μια φρέσκια νέα αρχή στο κομμάτι της υποψηφιότητας προς ένταξη της Τουρκίας –στο οποίο εντάσσονται μέσα από συμβολικά ζητήματα, όπως ο Οσμάν Καβαλά, μέχρι ουσιαστικά όπως η εφαρμογή του Κράτους Δικαίου και η βελτίωση του ζητήματος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Τουρκία και
- Την περαιτέρω ξεκάθαρη ένταξη της Τουρκίας στη νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας για την Ευρώπη, ζήτημα που αναπόφευκτα θα προκύψει μετά το πέρας του πολέμου στην Ουκρανία. Σε αυτό το επίπεδο τόσο το Βερολίνο όσο και το Παρίσι επιδιώκουν μια ξεκάθαρη στάση εκ μέρους της Τουρκίας σε σοβαρά άλυτα προβλήματα στα οποία άμεσα εμπλέκεται (ελληνοτουρκικά, Κυπριακό, Συρία, σχέσεις της με τη Μόσχα).
Τις επόμενες εβδομάδες η Λευκωσία θα εκτεθεί σε αυτόν τον τρόπο σκέψης των δύο σημαντικών ευρωπαϊκών πρωτευουσών, μιας και ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης θα βρεθεί τόσο στο Παρίσι όσο και στο Βερολίνο στο πλαίσιο όχι μόνο των διμερών σχέσεων της ΚΔ με τις δύο χώρες αλλά και αναφορικά με την πρόταση για αναμόχλευση του Κυπριακού μέσω της ευρωπαϊκής διαμεσολάβησης. Συνεπώς σε αυτό το επίπεδο θα διαφανεί και πρακτικά σε ποιο βαθμό κάτι τέτοιο μπορεί να καταστεί εφικτό τους επόμενους μήνες σε σχέση με την προσπάθεια της Λευκωσίας για επανεκκίνηση των διαπραγματεύσεων.
Σε στάση αναμονής
Αυτό που γίνεται εύκολα αντιληπτό είναι πως το Κυπριακό, για τους επόμενους μήνες, μπαίνει σε στάση αναμονής που δεν διαφοροποιείται, ουσιαστικά, από το μεγάλο κενό που έχει επέλθει την περίοδο 2017-2023 μετά την κατάρρευση των συνομιλιών στο Κραν Μοντανά. Ωστόσο, το αποτέλεσμα των εκλογών και το πολιτικό σκηνικό της επόμενης ημέρας στην Τουρκία αναπόφευκτα θα δείξει και την κατεύθυνση σε σχέση με την προοπτική επανέναρξης του διαλόγου. Σημασία εδώ έχουν δύο στοιχεία ανεξαρτήτως αν την επόμενη ημέρα στο τιμόνι της τουρκικής προεδρίας βρίσκεται ο Ερντογάν ή οι Κεμαλιστές: Το αν θα επανέλθει η ρητορική ή και η πολιτική πρακτική της περιόδου 2018-2020 (σταθερή προσήλωση στη λύση δύο κρατών, εντάσεις με έκνομες γεωτρήσεις στην ΑΟΖ και τετελεσμένα στο Βαρώσι) και αν η επόμενη ημέρα στις σχέσεις Ε.Ε. – Τουρκίας αφήνει περιθώριο να ανοίξουν εκ νέου τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό, με την προοπτική στο πρώτο να εξαρτάται και από την επόμενη ημέρα στο πολιτικό σκηνικό της Ελλάδας, δεδομένου πως δεν κρίνεται εύκολα η αυτοδυναμία και ίσως η χώρα πάει σε εκλογές και τρίτου γύρου.
Φυσικά το αν ο επόμενος Πρόεδρος της Τουρκίας είναι ο Κιλισντάρογλου ή ο Ερντογάν παίζει κι αυτό τον ρόλο του, όπως αναφέρουν χαρακτηριστικά στην «Κ» ξένες ανώτερες διπλωματικές πηγές, μιας και αναλόγως της περίπτωσης υπάρχουν ξεχωριστά ποιοτικά χαρακτηριστικά στο τρίγωνο Ελλάδα - Τουρκία - Κύπρος. Η γενική αίσθηση πάντως που υπάρχει μεταξύ έμπειρων παρατηρητών της περιοχής είναι πως στο Κυπριακό δεν θα υπάρξει κινητικότητα πριν από τα μέσα του πρώτου εξαμήνου του 2024 με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τον πολιτικό και διπλωματικό μετασχηματισμό τόσο της ανατολικής Μεσογείου όσο και σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο -σε μια χρονική συγκυρία που ο πόλεμος στην Ουκρανία επιταχύνει διάφορες εξελίξεις και δυναμικές.
Απαραίτητη η αξιοπιστία
Η προσπάθεια για επανεκκίνηση του Κυπριακού μέσω της ευρωπαϊκής διαμεσολάβησης δεν αποτελεί μόνο μια δύσκολη διπλωματική εξίσωση που επηρεάζεται από εξωγενείς παράγοντες όπως οι εκλογές στη Τουρκία ή τις σχέσεις Ε.Ε. - Άγκυρας. Εδράζεται, σε μεγάλο βαθμό, και στην αξιοπιστία της Κυπριακής Δημοκρατίας σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο. Το σκεπτικό της Λευκωσίας ότι άλυτα ζητήματα όπως το Κυπριακό ευνοούνται από τη διεθνή συγκυρία λόγω της ρωσικής εισβολής, μετά τις 24 Φεβρουαρίου του 2022 στην Ουκρανία δεν είναι επί της αρχής λανθασμένη. Ο σχεδιασμός της αρχιτεκτονικής της Ευρώπης της επόμενης ημέρας μετά το Ουκρανικό θα επιχειρήσει να βρει λύσεις σε χρόνια προβλήματα, στο πλαίσιο των οποίων εντάσσεται και το Κυπριακό. Ωστόσο η αξιοπιστία σε αυτό το επίπεδο κρίνεται ως πτυχή με κρίσιμες προεκτάσεις, ιδίως υπό το βάρος της περιόδου 2018-2023 όταν η Κύπρος βρέθηκε στο επίκεντρο υποθέσεων που αφορούν τη Ρωσία (τον εισβολέα δηλαδή) που κατέστησαν το κύρος της και το brand hexagon της χώρας, τρωτό. Η πρόσφατη συμπερίληψη Κύπριων σε κυρώσεις από το Η.Β. και τις ΗΠΑ πρέπει να ιδωθεί ως ένα ιδιαίτερο πεδίο σε σχέση τόσο με την ανάγνωση του διεθνούς περιβάλλοντος όσο και αναφορικά με την προσπάθεια για αναμόχλευση του Κυπριακού. Και σε αυτό το επίπεδο η απόσταση μεταξύ της αποτελεσματικότητας και πολύ δυσάρεστων εξελίξεων που περαιτέρω θα βλάψουν την κυπριακή αξιοπιστία είναι μικρή. Τουλάχιστον αυτήν την αντίληψη αποκομίζει κανείς πως προσλαμβάνουν πολλές πρωτεύουσες σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
