Του Γιάννη Ιωάννου
Όταν ο Γάλλος Πρόεδρος Μακρόν κάθονταν στο μακρύ τραπέζι του Πούτιν η διεθνής ανάλυση συγκρατούσε ακόμη να πει, μετά βεβαιότητας, πως η Ρωσία θα επιτεθεί σε όλο το εύρος στην Ουκρανία. Ακριβώς γιατί τόσο η ουκρανική κρίση (2013-2015) όσο και ο πόλεμος στη Γεωργία, το 2008, είχαν συνηθίσει την ευρωπαϊκή διπλωματία στο να εμπλέκει τον Ρώσο Πρόεδρο, Βλαντίμιρ Πούτιν, σε συνομιλίες ή να αναπτύσσει –επιμέρους– συναλλακτικές σχέσεις με τη Μόσχα, μ’ έντονο το αποτύπωμα στην ενέργεια, στις επενδύσεις και στο απευθείας εμπόριο. Ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο πρώτος μεγάλης έκτασης επί ευρωπαϊκού εδάφους τις τελευταίες δεκαετίες, δείχνει να το αλλάζει άρδην αυτό. Μαζί του κουβαλάει συνέπειες και αφήνει προηγούμενα που δυνητικά εντάσσουν τη γηραιά ήπειρο, αλλά και το διεθνές σύστημα, σε μια νέα εποχή, το τέλος της οποίας, ως προς το πώς θα διαμορφωθούν οι παγκόσμιες και περιφερειακές δυναμικές ισχύος, μένει να το δούμε.
Ο τρόπος με τον οποίο ο Ρώσος Πρόεδρος ενέπλεξε τη Δύση σε συνομιλίες και τελικά αποφάσισε να εισβάλει στην Ουκρανία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ανορθολογικός, διότι πέραν του ανοίγματος των συνομιλιών με τη Δύση σε όλο το εύρος των ζητημάτων της μεγάλης γεωπολιτικής εικόνας (επέκταση ΝΑΤΟ, πυραυλικά συστήματα στη Δύση, εγγυήσεις ασφάλειας) και τα ισχυρά τετελεσμένα του 2013-2015 στην Ουκρανία (προσάρτηση Κριμαίας, ντε φάκτο κατάληψη ανατολικών επαρχιών Ντονέτσκ και Λουγκάνσκ) επέλεξε να επιτεθεί σε ολόκληρη τη χώρα. Πράγμα που στοιχειοθέτησε το βράδυ της Δευτέρας μ’ ένα έντονο, ιδεολογικά, διανθισμένο διάγγελμα, το οποίο πήγε πολύ πέραν της επανόδου του Ψυχρού Πολέμου στην Ευρώπη, σ’ ένα αναθεωρητικό ιδεολογικό όραμα σύνθεσης της τσαρικής Ρωσίας, της εμπειρίας του Ψυχρού Πολέμου και της μετάβασης στη σύγχρονη Ρωσία, μετά το 1991, το οποίο επιχειρεί να διαγράψει την ιστορία της Ουκρανίας ως μη γενόμενης. Αυτή η «μανιφεστοποιημένη» κατάθεση του Βλαντιμίρ Πούτιν δείχνει να μην υπόκειται σε όρους ορθολογισμού και αντανακλά το εσωτερικό της ίδιας της Ρωσίας:
● Με αντιπολεμικές διαδηλώσεις σε πάνω από 50 πόλεις στη Ρωσία και πληροφορίες για χιλιάδες συλλήψεις πολιτών, ο πόλεμος στην Ουκρανία έγινε πριν συμπληρώσει καν 24ωρο ο πλέον αντιδημοφιλής πόλεμος για τη Μόσχα. Δείχνοντας πως τα γεγονότα της Ουκρανίας την περίοδο 2013-2015 δεν συγκρίνονται, καν πλέον, με την Ουκρανία του 2022.
● Με τον ίδιο τον Ρώσο Πρόεδρο να μην είναι πλέον ο Πρόεδρος του 2008, όταν η Ρωσία εισέβαλε στη Γεωργία. Ένας πολιτικός, στα 70 του, με εκλογές το 2024 στο εσωτερικό που βαδίζει σε μια ενδιαφέρουσα, ως προς το μέλλον του ιδίου πολιτικά αλλά και της χώρας, πορεία που ίσως να σηματοδοτήσει, μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, και τη σταδιακή αλλαγή παραδείγματος.
Η Δύση και η Ε.Ε.
Η ιστορία της αντίδρασης της Δύσης (ΗΠΑ και Ευρωπαϊκή Ένωση) στη ρωσική επιθετικότητα είναι μια ιστορία που χαρακτηρίζεται από ρήγματα, γκρίζες ζώνες ως προς το αποτύπωμα της ρωσικής οικονομικής διείσδυσης, αλλά και της διαφθοράς εντός των ευρωπαϊκών πολιτικών και οικονομικών ελίτ και τη θεωρητική διαπάλη μεταξύ του Ευρωατλαντισμού και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης στους τομείς της εξωτερικής πολιτικής και άμυνας, μετά το 1991 και την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης. Στην τρέχουσα κρίση διαφάνηκε έντονα πως –ιδίως μετά το Brexit– το χάσμα εντός της Ε.Ε. αυξάνεται αναφορικά με τις κύριες δυναμικές μεταξύ:
● Της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης στο σύνολό της.
● Των διαφορετικών προσεγγίσεων μεταξύ των κρατών της ανατολικής Ευρώπης –υπέρμαχων μιας ευρωατλαντικής προσέγγισης έναντι άλλων κρατών-μελών που μιλούν για ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονόμηση.
● Της προσέγγισης στον γαλλογερμανικό άξονα και τον τρόπο που οι δύο χώρες ενέπλεξαν, στο πλαίσιο της «Νορμανδίας».
● Τα επιμέρους εμπλεκόμενα συμφέροντα, σε συνδυασμό με τη ρωσική πολιτική και οικονομική επιρροή.
Η όλη συζήτηση για την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία κατέδειξε όχι μόνον πως για την Ευρώπη θα πάρει αρκετά χρόνια προκειμένου να βρει μια κοινή γραμμή σε σχέση με τις εξωτερικές προκλήσεις ασφάλειας, αλλά και πως το προηγούμενο της ρωσικής επιθετικότητας περνάει μέσα από την έκβαση και τις συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία.
Κύπρος και στάση αρχών
Για την Κ.Δ. η τρέχουσα κρίση θα έχει, σε μακροπρόθεσμο επίπεδο, δυνητικά συνέπειες αναλόγως του πώς η κάρτα των κυρώσεων στη Ρωσία θα ξεδιπλωθεί. Η συζήτηση για τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και οι εικόνες του πολέμου ξύπνησαν αναπόφευκτα και τις μνήμες της τουρκικής εισβολής το 1974. Ξεκινώντας παράλληλα ένα ιδεολογικό debate για τη στάση αρχών της Λευκωσίας –τη στιγμή που η ίδια ζητεί κόστος στην Τουρκία για τις έκνομες ενέργειές της σε ΑΟΖ και Βαρώσι. Το αν η εξέλιξη των πραγμάτων εμβαθύνει το χάσμα της αξιοπιστίας της κυπριακής εξωτερικής πολιτικής ή δημιουργήσει ευκαιρίες για βελτίωση της δημόσιας εικόνας της Κύπρου –που επλήγη τα τελευταία χρόνια– μένει να διαφανεί. Το μόνο σίγουρο είναι πως η στάση αρχών, σε ηθικό επίπεδο, πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Γιατί η Ρωσία, όπως η Τουρκία το 1974, εισέβαλε στην Ουκρανία.
