Δήμητρα Τριανταφύλλου
Οι πολυήμερες πυρκαγιές σε μεγάλα και δύσβατα υψόμετρα με πυκνά δάση δεν πλήττουν μόνο περιοχές όπως η Ισπανία, η Καλιφόρνια ή η Αυστραλία αλλά και την Ελλάδα. Μάλιστα η ολοένα και πιο συχνή εμφάνισή τους προβληματίζει έντονα τους ειδικούς (δασολόγους, πυρομετεωρολόγους, Πυροσβεστική).
Τέτοιου τύπου πυρκαγιά είναι αυτή που βρίσκεται σε εξέλιξη για 21ή συνεχόμενη μέρα στο Ορος Ορβηλος με το πυκνό δάσος με οξιές στις Σέρρες, όπως και οι πολυήμερες πυρκαγιές που προηγήθηκαν φέτος το καλοκαίρι στο όρος Πάικο, στο Φαλακρό της Δράμας αλλά και αυτή στα Πιέρια Ορη στις αρχές του περασμένου Απριλίου.
Σε ό,τι αφορά τη φωτιά στο Ορος Ορβηλος, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα δεδομένα που συνέλεξε η επιστημονική ομάδα του Climate Book από τον ευρωπαϊκό δορυφόρο Sentinel-2, ξέσπασε στα 1.400 μέτρα ύψος, από κεραυνό, επηρεάζοντας περίπου 11.000 στρέμματα (μέχρι και τις 03/08). Από αυτά, τα 8.800 στρέμματα εντοπίζονται στην ελληνική πλευρά και τα 2.200 στρέμματα στην πλευρά της Βουλγαρίας, όπου η φωτιά συνεχίζει να καίει ανεξέλεγκτα μεγάλη πευκόφυτη έκταση. Το περασμένο Σάββατο, η ψιλή βροχή που έπεσε κατά τη διάρκεια της νύχτας βοήθησε σημαντικά στο να αναχαιτιστεί το μέτωπο στην ελληνική πλευρά.
Από έρπουσες, επικόρυφες και επικίνδυνες
Μιλώντας στην «Κ», ο Θοδωρής Μ. Γιάνναρος, πυρομετεωρολόγος, μέλος της ομάδας The Flame Project του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, εξηγεί τους λόγους που οι πυρκαγιές σε υψηλά υψόμετρα εμφανίζονται συχνότερα στη χώρα μας.
«Θα πρέπει να αρχίσουμε να τις θεωρούμε σαν ένα σημείο καμπής για τις πυρκαγιές στην Ελλάδα. Φέτος, τις έχουμε δει να ξεσπούν πολύ περισσότερο σε σχέση με άλλες χρονιές. Λόγω της παρατεταμένης απουσίας βροχοπτώσεων και της συνεπακόλουθης ξηρασίας που πλήττει έντονα τις δασικές εκτάσεις, φαινόμενα όπως η έναρξη πυρκαγιάς έπειτα από κεραυνική δραστηριότητα ή ξηρή καταιγίδα, καθιστούν ολοένα και πιο “φιλικό” το περιβάλλον στα μεγάλα υψόμετρα για εκδήλωση πυρκαγιάς», λέει χαρακτηριστικά.
Από την πλευρά του ο Νίκος Γεωργιάδης, υπεύθυνος Χερσαίου Προγράμματος της WWF Ελλάς, εξηγεί ότι η ξηρασία που εντείνεται λόγω της κλιματικής κρίσης καθιστά αυτού του είδους τις πυρκαγιές ιδιαίτερα επικίνδυνες, καθώς τις μετατρέπει από έρπουσες σε επικόρυφες.
«Ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις αυτές οι πυρκαγιές είναι έρπουσες, οι κλιματικές συνθήκες οι οποίες αλλάζουν, αρχίζουν να τις “ανεβάζουν” στην κόμη των δέντρων (δηλαδή στις κορυφές). Φωτιές δηλαδή που τις είχαμε πάντα, τώρα καίνε περισσότερες εκτάσεις και γίνονται πιο δύσκολες, αφού συχνά καίνε ολόκληρα τα δέντρα και όχι μόνο τη χαμηλή βλάστηση», σημειώνει χαρακτηριστικά.
Συμπληρώνει μάλιστα ότι «οι έρπουσες πυρκαγιές στα μεγάλα υψόμετρα δεν ήταν πάντα επικίνδυνες, ούτε το οικολογικό τους αποτύπωμα ήταν σημαντικό. Σε πολλές μάλιστα περιπτώσεις ήταν και παραμένουν επωφελείς για τα οικοσυστήματα όπου εξελίσσονται, καθώς καίνε κατά βάση φύλλα σε αποσύνθεση στο έδαφος. Αυτό συχνά βοηθάει ένα πυκνό δάσος, αφού δίνει χώρο σε νέα δέντρα να γεννηθούν, καθαρίζοντας παράλληλα τον χώρο. Επίσης, τα παλιότερα χρόνια, αυτές τις φωτιές τις έβαζαν οι βοσκοί, αφού μετά το τέλος μιας τέτοιας πυρκαγιάς, φύεται βλάστηση κατάλληλη για βόσκηση».
Γρίφος η αντιμετώπισή τους
Μάλιστα και η αντιμετώπισή τους αποτελεί πολλές φορές «γρίφο» για τις πυροσβεστικές δυνάμεις, με αποτέλεσμα να καίγονται πολύ μεγάλες δασικές εκτάσεις, αφού μαίνονται επί πολλές μέρες.
Ο επικεφαλής του γραφείου Τύπου της Πυροσβεστικής, αντιπύραρχος Βασίλης Βαθρακογιάννης, σημειώνει πως οι εν λόγω πυρκαγιές «τρέχουν» σε εδάφη δυσκολοπρόσιτα για τις επίγειες δυνάμεις, όχι μόνο επειδή δεν υπάρχει οδικό δίκτυο αλλά και γιατί τα πεζοπόρα τμήματα δεν μπορούν να φτάσουν σε χαράδρες και γκρεμούς.
«Σε αυτές τις περιπτώσεις, κινητοποιείται άμεσα ένα εναέριο μέσο για να φτάσει γρήγορα στην πυρκαγιά και να μας δώσει την εικόνα και το μέγεθός της. Αν είναι μικρή πυρκαγιά και μπορεί ο χειριστής του εναέριου μέσου να κάνει βολή, θα την κάνει. Στις πιο πολλές όμως περιπτώσεις δεν μπορούν να επιχειρήσουν ούτε τα εναέρια», εξηγεί ο κ. Βαθρακογιάννης.
Ο ίδιος μάλιστα σημειώνει πως στην πυρκαγιά στον Ορβηλο, η ύπαρξη οβίδων από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μέσα στο δάσος κάνει απαγορευτική την είσοδο των πυροσβεστών στο μέτωπο.
Στο ίδιο μήκος κύματος, ο δήμαρχος Σιντικής τονίζει πως «αν δεν ρίξει μια καλή, μια δυνατή βροχή, δεν θα σβήσει η φωτιά. Αυτό που μας απασχολεί σε αυτή τη φάση είναι να μην “επιστρέψει” λόγω καιρού από τη Βουλγαρία, πίσω προς τα εμάς».
Ο κ. Γεωργιάδης συμπληρώνει ότι «η κατάσβεση από αέρος είναι δύσκολη γιατί τα δάση είναι πυκνά και το νερό δεν προλαβαίνει να φτάσει στο έδαφος».
Δάση που χρειάζονται πολλά χρόνια για να αναγεννηθούν
Οσο για το οικολογικό αποτύπωμα των πυρκαγιών αυτών, ο Γαβριήλ Ξανθόπουλος, δασολόγος, ειδικός στις δασικές πυρκαγιές και διευθυντής του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, λέει στην «Κ» πως τα δασικά είδη που «χτυπούν» οι πυρκαγιές στα αποκαλούμενα «μεγάλα υψόμετρα» –τα οποία και στην Ελλάδα ξεκινούν από τα 800-1.000 μέτρα– είναι συνήθως δρύες, οξιές, ελάτη, σημύδες, μαύρη αλλά και δασική πεύκη και αναγεννώνται πολύ δύσκολα και αργόσυρτα ύστερα από μια μεγάλη πυρκαγιά.
«Μιλάμε για οικοσυστήματα, τα οποία τις πιο βροχερές χρονιές δεν καίγονται σχεδόν καθόλου. Κατά τη διάρκεια ενός έτους με έντονη ξηρασία όμως, όπως είναι το φετινό, γίνονται πολύ ευάλωτα. Ετσι, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα σε μια πολυήμερη πυρκαγιά να χάσουμε πολύτιμη βλάστηση. Παράλληλα, το γεγονός πως η πυρκαγιά εξελίσσεται σε μεγάλο υψόμετρο δεν σημαίνει πως απουσιάζουν οι κίνδυνοι για τα ζώα, τους κατοίκους, τα χωριά κ.ο.κ.»
Η πυρκαγιά στο όρος Ορβηλος είναι μια τέτοια περίπτωση. Στις 30 Ιουλίου, οι ισχυροί νοτιάδες έστρεψαν την πυρκαγιά προς το Αχλαδοχώρι. Εκδόθηκε 112 και έγινε εκκένωση του χωριού.
Ο κ. Γεωργιάδης κλείνει λέγοντας πως τα δάση στα μεγάλα υψόμετρα δεν έχουν ανεπτυγμένους μηχανισμούς αναγέννησης, όπως έχει για παράδειγμα η χαλέπιος πεύκη την οποία συναντά κανείς σε χαμηλότερα ύψη. «Το αποτέλεσμα είναι, όταν αυτές οι πυρκαγιές ξεφεύγουν, να γίνονται τύπου megafires, προκαλώντας σημαντική οικολογική καταστροφή».
