Του Απόστολου Τομαρά
Ετεροχρονισμένα η ειδική έκθεση του Γενικού Ελεγκτή της Δημοκρατίας για το Υπουργείο Μεταφορών έχει φουντώσει τη δημόσια αντιπαράθεση για το κομμάτι της, που αφορά τα δυο αεροδρόμια, Λάρνακας και Πάφου. Ωστόσο αυτό που έδωσε νέα τροπή στο όλο θέμα ήταν η αντίδραση των Υπουργείων Οικονομικών και Μεταφορών με την οποία δόθηκε πολιτική χροιά προσαρμοσμένη στο κλίμα της προεκλογικής περιόδου για της προεδρικές εκλογές. Το καταληκτικό σημείο της κοινής ανακοίνωσης των δυο Υπουργών ήταν αυτό που άναψε φωτιές, φέρνοντας το όλο θέμα και πάλι στην επιφάνεια. Οι δυο Υπουργοί ανακοίνωσαν πως με αφορμή τα όσα λέγονται για την 2η φάση ανάπτυξης των δυο αεροδρομίων αλλά και το νέο σχέδιο κινήτρων προς τις αεροπορικές εταιρείες για αύξηση της επιβατικής κίνησης, παγώνουν τις σχετικές διαδικασίες που ήταν σε εξέλιξη με τον διαχειριστή των αεροδρομίων, παραπέμποντας δυο σημαντικά θέματα για την οικονομία του τόπου ενδεχομένως για μετά τις προεδρικές εκλογές.
Πολιτική χροιά
Όπως προκύπτει από την ανακοίνωση των δυο Υπουργών αυτό το οποίο έχει ενοχλήσει είναι οι επικρίσεις που διατυπώνονται οι οποίες όπως εκλαμβάνονται παραπέμπουν σε ικανοποίηση των απαιτήσεων της εταιρείας Hermes από την κυβέρνηση. Μια άλλη παράμετρος της αντίδρασης των δυο Υπουργών φαίνεται να αγγίζει τον ίδιο τον Γενικό Ελεγκτή της Δημοκρατίας, ανεβάζοντας εκ νέου τους τόνους μεταξύ κυβέρνησης και Οδυσσέα Μιχαηλίδη. Ωστόσο αυτό το οποίο έχει σημασία και επισημαίνεται είναι το αποτύπωμα της απόφασης να παγώσουν οι διαδικασίες για δυο θέματα που αφορούν ένα σημαντικό κομμάτι της οικονομίας.
Ερωτηματικά
Πέτρα του σκανδάλου φαίνεται να είναι η στάση της εταιρείας Hermes, διαχειριστή των δυο αεροδρομίων στην ανάπτυξη της 2ης φάσης των αεροδρομίων, συμβατική υποχρέωση από τη συμφωνία παραχώρησης και στο νέο σχέδιο κινήτρων έως το 2030. Ειδικά στο πρώτο θέμα όπως προκύπτει και από την έκθεση του Γενικού Ελεγκτή, υπάρχουν σημάδια που δικαιολογούν τις απόψεις που εκφράζονται για κωλυσιεργία της εταιρείας στην ανάπτυξη της 2ης φάσης των αεροδρομίων. Συγκεκριμένα στην έκθεσή του ο Γενικός Ελεγκτής αναφέρει. «Στις 18/1/2021, η εταιρεία παρέπεμψε σε Διαδικασία Ταχείας Επίλυσης Διαφορών (ΔΤΕΔ) το θέμα της τροποποίησης συγκεκριμένης παραμέτρου στη φόρμουλα υπολογισμού του περιθωρίου χωρητικότητας του αερολιμένα Λάρνακας, με σκοπό την επ’ αόριστον αναστολή της έναρξης των εργασιών της δεύτερης φάσης υποδομών». Στις 17/6/2021 το όργανο που επιλήφθηκε να λύσει την διαφορά αποφάσισε «ότι η εταιρεία δεν έχει δικαίωμα για αναστολή των εργασιών της δεύτερης φάσης υποδομών, δικαιώνοντας τις θέσεις του Υπουργείου Μεταφορών». Η εταιρεία, με επιστολή της, ημερ. 4/8/2021, αμφισβήτησε την απόφαση αυτή, θεωρώντας ότι μέλη του οργάνου δεν συμμορφώνονταν με τις απαιτήσεις των κριτηρίων αμεροληψίας που είχαν τεθεί στη Συμφωνία Παραχώρησης. Στη συνέχεια όπως προκύπτει από αλληλογραφία με το Υπουργείο Μεταφορών, η Hermes ενημερώνει ότι καταβάλλει εύλογες προσπάθειες για εξασφάλιση χρηματοδότησης ενώ στη συνέχεια επανέρχεται ενημερώνοντας «για τη μη δυνατότητα εξασφάλισης χρηματοδότησης («Phase 2 Non Funding Notice») των εργασιών για τη δεύτερη φάση υποδομών».
Η «συμφωνία»
Τον περασμένο Απρίλιο μετά από δημοσιογραφικές πληροφορίες το Υπουργείο Μεταφορών επιβεβαίωσε πως οι διαπραγματεύσεις κυβέρνησης και Hermes έχουν καταλήξει σε προκαταρκτική συμφωνία με κύριο χαρακτηριστικό την επέκταση της συμφωνίας διαχείρισης των δυο αεροδρομίων κατά 5,5 χρόνια. Η συγκεκριμένη πρόνοια της προκαταρκτικής συμφωνίας καθώς και οι νουθεσίες του Γενικού Ελεγκτή προς την κυβέρνηση «να λειτουργεί με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον, το οποίο στην προκειμένη περίπτωση δεν φαίνεται να διασφαλίζεται» παρουσιάζεται ως η σπίθα που άναψε την πολιτική φωτιά και που οδήγησε τους Υπουργούς Οικονομικών και Μεταφορών να τερματίσουν, άγνωστο μέχρι πότε, τις διαβουλεύσεις για την ανάπτυξη της 2ης φάσης των αεροδρομίων.
Τα κίνητρα
Το άλλο θέμα αγκάθι είναι το νέο σχέδιο κινήτρων προς αεροπορικές εταιρείες μια πρακτική που ακολουθείται από το 2012 και εντεύθεν. Εδώ, όπως είχε γράψει εγκαίρως η «Κ» τόσο η έκθεση του Γενικού Ελεγκτή όσο και η Έφορος Ελέγχου Κρατικών Ενισχύσεων εκφράζουν έντονες ανησυχίες να εγερθούν ζητήματα κρατικών ενισχύσεων ενώπιον της διεύθυνσης Ανταγωνισμού της Κομισιόν. Συγκεκριμένα αναφέρεται στην έκθεση. «Σύμφωνα με την πρόταση της εταιρείας, το σχέδιο όγκου διακίνησης σε υφιστάμενα και νέα δρομολόγια και το σχέδιο υποστήριξης marketing θα καλύπτεται 100% από την ίδια, ενώ το κόστος χρηματοδότησης του σχεδίου που αφορά στα νέα δρομολόγια και πρόγραμμα για πρόσθετες συχνότητες σε υφιστάμενα δρομολόγια, θα κατανεμηθεί κατά 75% στη Δημοκρατία και 25% στην εταιρεία». Η συγκεκριμένη πρόταση κατά τον Γενικό Ελεγκτή συνιστά διαφοροποίηση με το τι ίσχυε με τα άλλα τρία Σχέδια Κινήτρων που έχουν εφαρμοσθεί από το 2012. Η δε Έφορος μεταξύ άλλων θεωρεί πως ο «κίνδυνος καταγγελιών στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι ιδιαίτερα αυξημένος λόγω του εντονότατου ανταγωνισμού μεταξύ των αεροπορικών εταιρειών σε ευρωπαϊκό επίσης. Την τελευταία δεκαετία, έχει απασχολήσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα Δικαστήρια της ΕΕ πλήθος υποθέσεων συμφωνιών μεταξύ αεροδρομίων και αεροπορικών εταιρειών, πολλές εκ των οποίων έχουν καταλήξει στο Γενικό Δικαστήριο και το Δικαστήριο της ΕΕ».
Η κυβέρνηση
Για το σχέδιο κινήτρων η κυβέρνηση επικεντρώνεται στη συμβολή τους στον τουρισμό και την οικονομία. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι η επιβατική κίνηση αυξήθηκε, πέραν του 65%, από 6,9 εκ. επιβάτες σε 11,3 εκ. επιβάτες κατά την περίοδο 2012-2019 κατά την οποία εφαρμόστηκαν κίνητρα επιβατών ενώ, την ίδια περίοδο, η συνδεσιμότητα της Κύπρου έχει αυξηθεί κατακόρυφα, με την προσθήκη πέραν των 110 νέων δρομολογίων. Για τη 2η φάση ανάπτυξης των αεροδρομίων η κυβέρνησης κατηγορηματικά διαψεύδει πως υπάρχει συμφωνία για τη χρονική επέκταση της σύμβασης. Όπως τονίζεται εφόσον οι μελέτες δείξουν ότι η αξία των απαιτήσεων που προτίθεται να αποποιηθεί η Hermes είναι τουλάχιστον ίση με την αξία της χρονικής επέκτασης της σύμβασης, θα υπογραφεί συμφωνία κατανόησης η οποία θα προωθηθεί στην Κεντρική Επιτροπή Αλλαγών και Απαιτήσεων, ακολούθως στο Υπουργικό Συμβούλιο και στη συνέχεια στη Γενική Διεύθυνση Ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Επιτροπής η οποία εφαρμόζει ιδιαίτερα αυστηρά κριτήρια για την τελική έγκριση. «Με αυτή τη διαδικασία διασφαλίζεται το δημόσιο συμφέρον. Προαπαιτούμενο οποιασδήποτε συμφωνίας συμβιβασμού αποτελεί η κατάληξη σε αξίες τόσο για την ενδεχόμενη επέκταση της σύμβασης παραχώρησης όσο και για τις απαιτήσεις της Hermes».
