Του Παναγιώτη Ρουγκάλα
Γράφεται άλλο ένα επεισόδιο που αμαυρώνει το όνομα της Κύπρου σε παγκόσμια κλίμακα. Αυτή τη φορά δεν έχει σχέση με το Πρόγραμμα των Πολιτογραφήσεων, «χρυσά διαβατήρια», αλλά επικεντρώνεται στις κυρώσεις (sanctions) που έχουν επιβληθεί σε Ρώσους ολιγάρχες και που έχουν μπει από τη στιγμή της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022. Εν πολλοίς τα στοιχεία που παρουσιάζονται στην πολυαναμενόμενη έρευνα «Cyprus Confidential» της Διεθνούς Κοινοπραξίας Ερευνητών Δημοσιογράφων (ICIJ), της Paper Trail Media και 67 συνεργαζόμενων μέσων ενημέρωσης είναι γνωστά από το παρελθόν, ωστόσο δεν θα πρέπει να υποβαθμιστούν. Δεν υπάρχουν επί της ουσίας μεγάλες αποκαλύψεις όπως έγιναν στο παρελθόν στα Cyprus Papers, στο ντοκιμαντέρ του Al Jazeera και άλλα τέτοια ρεπορτάζ που έπλητταν –δικαιολογημένα– το όνομα της Κύπρου, εντούτοις παρουσιάζεται πάλι στην Κύπρο «καπνός». Αυτή τη φορά υπάρχουν πολλές αναφορές στην PwC Κύπρου και συγκεκριμένα, στην έρευνα «Cyprus Confidential» οι δημοσιογράφοι της Κοινοπραξίας διαπιστώνουν ότι ο κολοσσός των επαγγελματικών υπηρεσιών στην Κύπρο συνεργάστηκε με τουλάχιστον 12 από τους 25 Ρώσους που υπόκεινται ήδη σε κυρώσεις από τις κυβερνήσεις της Δύσης ή την Ουκρανία μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία το 2014 και τον πόλεμο στο Ντονμπάς.
Στο ρεπορτάζ του Κονσόρτιουμ των δημοσιογράφων του ICIJ κύριος πρωταγωνιστής είναι η PwC Κύπρου, με τα δημοσιεύματα να την αφήνουν εκτεθειμένη.
Δεν γνωρίζουμε κατά πόσο θα υπάρξουν νέες αποκαλύψεις σε σχέση με την Κύπρο για εταιρείες, κυρώσεις και διαβατήρια, και γι’ αυτό δεν θα πρέπει να υποβαθμιστούν τα ρεπορτάζ, παρόλο που επαναλαμβάνουν γνωστές κατηγορίες. Εκείνο που θα πρέπει να κρατήσουμε είναι πως, η εικόνα της Κύπρου σίγουρα δεν έχει καθαρίσει παρόλες τις προσπάθειες που έχουν γίνει την τελευταία 10ετία και το κακό όνομα θα είναι μια «μελανιά» που όπως φαίνεται θα ακολουθεί την Κύπρο αν δεν ληφθούν πρόσθετα και αποτελεσματικά μέτρα. Οι στενές σχέσεις του παρελθόντος σε κοινωνικό και επιχειρηματικό επίπεδο έχουν δώσει «πατήματα χρόνων» για τέτοια ρεπορτάζ που μετατρέπονται σε μία ακόμα μαύρη σελίδα για το όνομα της Κύπρου. Στις τωρινές αποκαλύψεις –ρεπορτάζ του Κονσόρτιουμ των δημοσιογράφων της ICIJ κύριος– πρωταγωνιστής είναι η PwC Κύπρου, με τα δημοσιεύματα να την αφήνουν εκτεθειμένη.
Σε ένα από τα σημεία που εστιάζουν στην έρευνά τους οι δημοσιογράφοι του ICIJ, αναφέρουν ότι, καθώς η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία το 2022, ο κολοσσός στον τομέα παροχής υπηρεσιών PwC Κύπρου βοήθησε Ρώσους ολιγάρχες να μεταφέρουν-διαχειριστούν τα πλούτη τους και να «υπονομεύσουν» τις κυρώσεις που επιβλήθηκαν από τη Δύση που είχαν σκοπό να κόψουν τη χρηματοδότηση που υποβοηθά τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία. «Η PwC βοήθησε τον Alexey Mordashov, έναν από τους πλουσιότερους βιομήχανους της Ρωσίας, να μεταφέρει μια επένδυση 1,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων από το όνομά του για να αποφύγει τις κυρώσεις της Ε.Ε. Περίπου την ίδια περίοδο, η PwC Κύπρου βοήθησε στη μεταφορά άλλων 100 εκατομμυρίων δολαρίων για ένα ζευγάρι Ρώσων ολιγαρχών τους οποίους το Ηνωμένο Βασίλειο θα ανακήρυσσε σύντομα ως μέρος της επιλεγμένης ελίτ που θα βοηθούσε τον Πούτιν να διεξάγει τον πόλεμό του στην Ουκρανία», σημειώνουν στο ρεπορτάζ τους οι δημοσιογράφοι του ICIJ. Σημειώνεται, πως, το κυπριακό υπουργείο Οικονομικών είναι ενήμερο για τη μεταφορά μεριδίου μετοχών και ότι σύμφωνα με αξιωματούχο από την Κύπρο που μίλησε τον Νοέμβριο στο δίκτυο ICIJ, σχετική έρευνα βρίσκεται σε εξέλιξη.
Κυρώσεις στις 12 η ώρα
Σε σχέση με την προσπάθεια μεταφοράς της επένδυσης του Alexey Mordashov, η οποία τελικά δεν επιτεύχθηκε, αναφέρεται το δημοσιογραφικό δίκτυο του Organized Crime and Corruption Reporting Project (OCCRP). Διατυπώνεται ο ισχυρισμός ότι η PwC Κύπρου μπορεί ακόμη και να παραβίασε τις κυρώσεις της Ε.Ε. δουλεύοντας για την πώληση μετοχών του στις 28 Φεβρουαρίου 2022. Αξιωματούχοι της Ε.Ε. είπαν στους συνεργάτες του OCCRP, της Paper Trail Media και του Guardian ότι οι κυρώσεις τίθενται σε ισχύ «στην αρχή της πρώτης ώρας της ημέρας δημοσίευσης» από τη στιγμή που θα ανακοινωθούν οι κυρώσεις στην Επίσημη Εφημερίδα. Σύμφωνα με το OCCRP, αυτό σημαίνει ότι ο Mordashov ήταν τεχνικά υπό κυρώσεις καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας στις 28 Φεβρουαρίου 2022, αν και είναι πιθανό ούτε ο ίδιος ούτε η PwC να γνώριζαν τη μαύρη λίστα μέχρι να ανακοινωθεί το βράδυ.
Σε ρεπορτάζ του Guardian, δε, σημειώνεται πως ο Mordashov και η PwC είπαν ότι δεν γνώριζαν για σχετική έρευνα και ότι ο Guardian δεν έχει δει κανένα στοιχείο για πρόθεση παραβίασης κανόνων.
Όχι πολιτικά πρόσωπα
Εκείνο που προκαλεί εντύπωση είναι ότι στις νέες αποκαλύψεις-ρεπορτάζ του Κονσόρτιουμ των δημοσιογράφων του ICIJ δεν γίνονται αναφορές σε νέα πολιτικά πρόσωπα, όπως γινόταν για παράδειγμα σε προηγούμενα ρεπορτάζ διεθνών μέσων ενημέρωσης. Ο πρώην πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας, ο κ. Νίκος Αναστασιάδης, «φιγουράρει» ξανά σε ρεπορτάζ τέτοιου τύπου και παρουσιάζεται από το ICIJ ως το κύριο πρόσωπο για την εξυπηρέτηση ρωσικών συμφερόντων τον καιρό που εφαρμόζονται κυρώσεις της Δύσης. Όπως αναφέρουν οι δημοσιογράφοι του ICIJ, κατά την ανάληψη των καθηκόντων του ως πρόεδρος το 2013, ο Αναστασιάδης αποχώρησε από το γραφείο του, παραχωρώντας το στις δύο κόρες του και άλλους συνεργάτες, και ταξίδεψε στη Μόσχα, όπου συναντήθηκε με τον Πούτιν και εξασφάλισε συμφωνίες για την προώθηση στενότερων οικονομικών και χρηματοοικονομικών σχέσεων. Όπως αναφέρει το ρεπορτάζ που παρουσιάζει παλαιότερα στοιχεία, τα έγγραφα δεν περιείχαν συγκεκριμένα στοιχεία που να δείχνουν ότι η εταιρεία ή οι υπάλληλοί της παραβίασαν τους νόμους ή διέπραξαν εγκλήματα. Σε δήλωση προς το ICIJ, η εταιρεία δήλωσε: «Θέλουμε κατηγορηματικά να δηλώσουμε ότι κανένα από τα μέλη του δικηγορικού μας γραφείου δεν έχει κατηγορηθεί για καμία παρανομία. Αυτές οι κατηγορίες είναι εντελώς αβάσιμες και απουσιάζει οποιοδήποτε θεμελιώδες επιχείρημα. Η υπηρεσία κατά του ξεπλύματος χρήματος της Κύπρου πραγματοποίησε μια εκτεταμένη έρευνα, που αθωώνει πλήρως την εταιρεία μας και επιβεβαιώνει ότι δεν υπήρχαν ενδείξεις καμίας συμμετοχής σε παράνομες ή ύποπτες δραστηριότητες».
Στιβαρό το πλαίσιο
Απαντώντας σε ερωτήσεις του ICIJ, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος της Κύπρου κ. Κωνσταντίνος Λετυμπιώτης είπε ότι από το 2013, η Κύπρος έχει καταβάλει επίμονες προσπάθειες και κατάφερε να σταθεροποιήσει τον τραπεζικό της τομέα και να γίνει κορυφαία δικαιοδοσία τόσο για την καταπολέμηση του ξεπλύματος χρήματος όσο και για την επιβολή κυρώσεων. Είπε ότι η χώρα έχει σήμερα «ένα ισχυρό και στιβαρό πλαίσιο και ο τραπεζικός μας τομέας εφαρμόζει ένα από τα αυστηρότερα ρυθμιστικά πλαίσια διεθνώς». Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος είπε επίσης ότι η Κύπρος κατατάσσεται πλέον στο κορυφαίο 25% της διεθνούς κατάταξης για την καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, ενώ το τραπεζικό σύστημα «απομόχλευσε σημαντικά» μειώνοντας την έκθεση στις ρωσικές καταθέσεις, οι οποίες ανήλθαν μόνο στο 4% περίπου των συνολικών καταθέσεων στο τέλος του 2021.
Τα «leak-αρισμένα» αρχεία
Σχετικά με τα κυπριακά εμπιστευτικά αρχεία που διέρρευσαν, οι δημοσιογράφοι του ICIJ αναφέρουν πως είναι συνολικά 3,6 εκατομμύρια στον αριθμό και προέρχονται από έξι παρόχους χρηματοοικονομικών υπηρεσιών και μια εταιρεία ιστοσελίδων. Οι πάροχοι είναι: ConnectedSky, Cypcodirect, DJC Accountants, Kallias & Associates, MeritKapital και MeritServus στην Κύπρο. Τα αρχεία MeritServus και MeritKapital αναφέρουν ότι αποκτήθηκαν από το Distributed Denial of Secrets και τα αρχεία που διέρρευσαν από τις Cypcodirect, ConnectedSky και i-Cyprus αποκτήθηκαν από την Paper Trail Media. Στην περίπτωση της Kallias & Associates, τα έγγραφα ελήφθησαν από το Distributed Denial of Secrets, το οποίο τα κοινοποίησε με την Paper Trail Media και του ICIJ. Τα αρχεία των λογιστών της DJC ελήφθησαν από το Distributed Denial of Secrets και κοινοποιήθηκαν από το Σχέδιο Αναφοράς Οργανωμένου Εγκλήματος και Διαφθοράς. Πρόσθετα αρχεία προήλθαν από την Dataset SIA με έδρα τη Λετονία, η οποία διατηρεί τον ιστότοπο i-Cyprus, μέσω του οποίου πουλά πληροφορίες για κυπριακές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων των κυπριακών εγγράφων εταιρικού μητρώου.
Ρεπορτάζ για την Κύπρο και τις τράπεζες
Μέσα στις έρευνες του ICIJ δημιουργείται και ένα ρεπορτάζ που αφορά τις τράπεζες και εξηγεί πώς η Κύπρος έγινε η καρδιά του σκιώδους χρηματοπιστωτικού συστήματος του καθεστώτος Πούτιν. Η έκθεση, που ελήφθη από το Οργανωμένο Έργο Αναφοράς για το Οργανωμένο Έγκλημα και Διαφθορά (OCCRP), κάνει αναφορά μεταξύ άλλων στο πρόγραμμα διαβατηρίων, το οποίο χορήγησε την υπηκοότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε 2.869 Ρώσους υπηκόους και τελικά απέφερε περίπου 7 δισεκατομμύρια δολάρια στην Κύπρο, διογκώνοντας τις καταθέσεις της RCB Bank και άλλων μεγάλων κυπριακών τραπεζών προτού μετατραπεί –όπως αναφέρει– σε ένα μεγάλο ευρωπαϊκό σκάνδαλο.
Εξηγούν στο ρεπορτάζ πως, η RCB Bank, οι διευθυντές και οι μέτοχοί της είχαν μακροχρόνιους δεσμούς με το Κρεμλίνο. Συμπληρώνει πως, πράγματι, ο ίδιος ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν κάποτε –κατά λάθος– αναφέρθηκε στην RCB ως «θυγατρική» της ελεγχόμενης από το Κρεμλίνο Vneshtorgbank, γνωστής ως VTB, η οποία εκείνη την εποχή ήταν απλώς βασικός μέτοχος. «Για την Κύπρο, αυτές οι διασυνδέσεις δεν ήταν καθόλου ασυνήθιστες», τονίζει και συμπληρώνει. «Ένας Ρώσος ολιγάρχης ήταν από καιρό βασικός μέτοχος της κορυφαίας τράπεζας της χώρας, της Τράπεζας Κύπρου, και από το 2013 έως το 2015 ο αντιπρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της ήταν ένας από τους πρώην συναδέλφους του Λένινγκραντ της KGB του Πούτιν. Τρεις από τις τέσσερις κορυφαίες τράπεζες επρόκειτο σύντομα να εμπλακούν σε σκάνδαλα ξεπλύματος βρώμικου χρήματος που συνδέονται με το Κρεμλίνο».
Ωστόσο όπως αναφέρει το ρεπορτάζ, οι μεγάλες τράπεζες είχαν ένα ακόμη πιο σημαντικό διαπιστευτήριο, το οποίο τις έφερε απευθείας στον δυτικό χρηματοπιστωτικό κόσμο: ήταν όλες αδειοδοτημένες —και εποπτεύονταν άμεσα— από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, την ισχυρή τραπεζική αρχή με έδρα τη Φρανκφούρτη της Γερμανίας, η οποία ελέγχει τις τράπεζες στην Ευρωζώνη.
Σημειώνεται πως, τον Φεβρουάριο του 2022 η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία και ένα μήνα αργότερα, η Διεύθυνση Τραπεζικής Εποπτείας της ΕΚΤ ανακοίνωσε «αποφάσεις» για να βοηθήσει στην απελευθέρωση της RCB, η οποία, παρά την «άφθονη» ρευστότητα και κεφάλαια, της υπέδειξαν να βγει από τις τραπεζικές εργασίες. «Αλλά η RCB ήταν μόνο ένα γρανάζι σε αυτό που έγινε γνωστό ως Κυπριακό μοντέλο, μια γιγάντια ταινία μεταφοράς για τον ρωσικό πλούτο στη Δύση που βρίσκεται σε ένα κράτος-μέλος της Ε.Ε. και το τραπεζικό της σύστημα εποπτεύεται από την ΕΚΤ», συμπληρώνουν οι δημοσιογράφοι του ICIJ.
