Του Απόστολου Κουρουπάκη
Στο Παρίσι την Παρασκευή 26 Ιουλίου έγινε η τελετή έναρξης στον Σηκουάνα της 33ης Ολυμπιάδας και τα βλέμματα όλου του φίλαθλου κόσμου θα είναι στραμμένα στη γαλλική πρωτεύουσα, και σε 16 άλλες πόλεις της Γαλλίας, αλλά και στη γαλλική αποικία της Ταϊτής έως τις 11 Αυγούστου. Το αθάνατο αρχαίο πνεύμα του ολυμπισμού –καλώς εχόντων των πραγμάτων– θα έπρεπε να είχε περιβάλει όλα τα έθνη και τις ηγεσίες τους… Όπως και να ’χει και οι αθλητές από την Κύπρο σε αυτή τη γιορτή του αθλητισμού είχε τις δικές της συμμετοχές, λαμβάνοντας μέρος στους Αγώνες με τα χρώματα της της Ελλάδας, αυτοί της Ελληνικής Κοινότητας τουλάχιστον. Η Κυπριακή Ολυμπιακή Επιτροπή αναγνωρίστηκε επίσημα το 1979 και έκτοτε η Κυπριακή Δημοκρατία συμμετέχει ανελλιπώς σε όλες τους Αγώνες.
Είναι γνωστό πως ο πρώτος Κύπριος αθλητής που συμμετείχε στους Ολυμπιακούς Αγώνες, ήταν ο 19χρονος Αναστάσιος Ανδρέου από τη Λεμεσό. Ο Ανδρέου, εκ πατρός Γεωργίου, γιος του ο χημικός της ΚΕΟ Ανδρέας Α. Ανδρέου, γεννήθηκε στη Λεμεσό το 1877, παρακολούθησε μαθήματα έως την τετάρτη τάξη του Ελληνικού Σχολείου Λεμεσού, που διηύθυνε ο Ανδρέας Θεμιστοκλέους, ο οποίος μάλλον επέδρασε πολύ θετικά στον αθλητικό χαρακτήρα του Ανδρέου. Μάλιστα, η αθλητική κλίση του Ανδρέου φάνηκε ήδη από τα μαθητικά του χρόνια, στους μαθητικούς αγώνες του Σχολαρχείου, το 1893, στους οποίους ο Ανδρέου διέπρεψε, τους αγώνες είχε διοργανώσει ο Θεμιστοκλέους.
Πώς όμως ο Ανδρέου από τη Λεμεσό και τα γήπεδά της βρέθηκε στην Αθήνα, χειροκροτούμενος παρ’ απάντων; Το εισιτήριο για τη μετάβασή του στην ελληνική πρωτεύουσα το πήρε, με τη συμμετοχή του στους Πρώτους Παγκύπριους Αγώνες, που διοργανώθηκαν για πρώτη φορά στη Λεμεσό το διήμερο 8 και 9 Φεβρουαρίου 1896, στη λεγόμενη Χωράφα του Χρυσοστομίδη. Σε αυτή τη διοργάνωση πρωταθλητής στέφθηκε ο Γυμναστικός Σύλλογος «Ολύμπια» Λεμεσού, που είχε ιδρυθεί το 1892, με πρωτεργάτη, μεταξύ άλλων, και τον παλιό δάσκαλο του Ανδρέου, τον Θεμιστοκλέους. Στον Γ.Σ. «Ολύμπια» συμμετείχε και ο Αναστάσιος Ανδρέου. Στους Παγκύπριους Αγώνες του 1896 θα αποφασιζόταν ποιος αθλητής θα εκπροσωπούσε το νησί στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας… και αυτός ήταν ο Αναστάσιος Ανδρέου, ο οποίος νίκησε στον αγώνα δρόμου των 100 μ., και σε αυτόν των 400 μ. μετ’ εμποδίων, καθώς και στο άλμα εις μήκος. Στα 100 μέτρα ο Ανδρέου σημείωσε χρόνο 12 δευτερόλεπτα και 1/5 του δευτερολέπτου, με τον Νικόλαο Λανίτη (δημοσιογράφο, πολιτικός και ετών αθλητικό παράγοντα) να σχολιάζει: «Δεν ήτο δρόμος, ήτο πτήσις», περιγράφοντας τους αγώνες, στην εφημερίδα «Αλήθεια». Στο άλμα εις μήκος ή όπως ονομαζόταν τότε «άλμα εις εν μετά δρόμου» ο Ανδρέου σημείωσε άλμα 5 μέτρα και 15 εκατοστά. Αυτές οι τρεις νίκες ήταν που τον κατέστησαν πολυνίκη. Ο Ανδρέου έλαβε μέρος και στο άλμα εις ύψος, καταλαμβάνοντας όμως τη δεύτερη θέση, την πρώτη έλαβε ο Ιωάννης Κολακίδης. Διαβάζουμε στη «Σάλπιγγα»: Ο κ. Αναστάσιος Ανδρέου, ο πλειοτέρους λαβών στεφάνους κατά τους αγώνας, θα σταλή υπό της Επιτροπής εις Αθήνας, όπως λάβη μέρος και εις τους Πανελληνίους και εις τους Ολυμπιακούς, εάν επιτύχη εις τους πρώτους, αναχωρεί δε διά του προσεχούς Ρωσσικού». Ο Ανδρέου έφυγε για την Ελλάδα ατμοπλοϊκώς στα τέλη Φεβρουαρίου. Βέβαια, καμία αποστολή ποτέ δεν ήταν ανέφελη… Όπως αναφέρεται στον Τύπο η ειδική επιτροπή στην Ελλάδα για την «παρασκευήν Ελλήνων αθλητών» παρακίνησε στην επιτροπή των Παγκυπρίων Αγώνων να στείλει στην Αθήνα και τον αθλητή Κολακίδη. Το δημοσίευμα συνεχίζει πως καλό θα ήταν αν στέλνονταν στην Αθήνα και οι εκ Λευκωσίας Ποδαρόπουλος και Νικολαΐδης. Ουδείς εκ των παραπάνω τριών δεν πήγε στην Αθήνα, ο καθένας για τους δικούς του λόγους…
Πίσω στον Ανδρέου, όμως. Οι νίκες του αυτές του επέτρεψαν να συμμετάσχει στους Α´ Πανελληνίους Αγώνες, που είχαν οριστεί για το διήμερο 9 και 10 Μαρτίου 1896. Για να συνεχίσει, ωστόσο, στους Ολυμπιακούς ο Ανδρέου έπρεπε να καταλάβει μία θέση ανάμεσα στους δύο πρώτους... και το κατάφερε, όταν αναδείχθηκε νικητής στα 110 μ. μετ’ εμποδίων –στα 100 μ. κατά τον τελικό προκριματικό έμεινε στην τρίτη θέση, λαμβάνοντας έτσι πανηγυρικά και το εισιτήριο για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, για να ξανατρέξει στο Παναθηναϊκό Στάδιο.
Στους Πανελλήνιους Αγώνες ο ανταποκριτής της «Σάλπιγγας» της Λεμεσού Όλυμπος Κέρκης (ψευδώνυμο του Ευγένιου Ζήνωνος) μάς πληροφορεί πως ο Ανδρέου ανεδείχθη νικητής στο αγώνισμα του δρόμου 100 μ. και στο στον δρόμο 110 μ. μετ’ εμποδίων: «νικητής ο ημέτερος κ. Ανδρέου καταφθάς πρώτος εις το τέρμα […] «Η νίκη του Κυπρίου αγωνιστού εγένετο ενθουσιωδώς δεκτή υπό του πλήθους του Σταδίου. Δεν έτρεχε, εφαίνετο πετών, μετεωριζόμενος· διήρχετο υπερπηδών τα εμπόδια μετά ασυλλήπτου ταχύτητος· ο ανθρώπινος ωκεανός εξέσπασεν εις ατελεύτητα χειροκροτήματα, ενθουσιάσθη, συνεκινήθη, εδάκρυσεν. Ουδενός άλλου εγένετο τόσον ασπαστή η νίκη όσον του αλκίμου Κυπρίου, διότι ήτο ο θεαματικώτερος αγών και διότι η Κύπρος κατέλαβεν από τινός λίαν δικαίως περιφανή θέσιν εν τη καρδία του Πανελληνίου». Ο ανταποκριτής κλείνοντας την πρώτη ημέρα της ανταπόκρισής του «δεν θέλει να παραλείψει και μία συγκινητικήν σκηνήν. Εκεί εις την πλατείαν του Κολωνακίου αθρόοι οι ενταύθα Κύπριοι φοιτηταί ενηγκαλίσθησαν δακρύοντες τον νικητήν Κύπριον [...]». Ο Ανδρέου εν μέσω χειροκροτημάτων του πλήθους διέτρεν «τον δρόμον εις 21 δευτερόλεπτα!».
Κατά τη διάρκεια του αγώνα του Ανδρέου των 100 μ. μετ’ εμποδίων το κοινό ενεθάρρυνε τον Ανδρέου φωνάζοντάς του, όταν διαγωνιζόταν στήθος με στήθος με τον Άγγλο αθλητή Γκούλδιγκ (Grantley Goulding): «Εμπρός Ανδρέου! Τρέχα Ανδρέου και τον πήρες!».
Στους Ολυμπιακούς
Ο Κύπριος αθλητής αγωνίστηκε τη δεύτερη ημέρα των Ολυμπιακών Αγώνων, την Τρίτη 26 Μαρτίου, στο αγώνισμα των 110 μ. με εμπόδια, μαζί με ακόμη πέντε αθλητές, σε δύο σειρές. Στη σειρά του Ανδρέου έτρεξαν δύο Αμερικάνοι, με νικητή τον Θωμά Κούρτη, όπως τον αναφέρουν τα δελτία της εποχής, του Αθλητικού Συλλόγου Βοστώνης, τον Thomas Pelham Curtis.
Το αγώνισμα στο οποίο έλαβε μέρος ο Ανδρέου περιγράφεται ως εξής: «Επί του στίβου εισί τοποθετημένα ξύλινα ικρία κατά πυκνάς αποστάσεις, τα οποία οφείλουσι να υπερβώσιν οι δρομείς διά να φθάσωσιν εις το τέρμα. Διαγωνίζονται οκτώ, διαιρούμενοι εις δύο τάξεις. Πρώτη τάξις. Εις ταύτην ανήκει και ο εκ Κύπρου Έλλην Ανδρέου, διακριθείς εις τους Πανελληνίους αγώνας. Δοθέντος του συνθήματος εις την αφετηρίαν ορμώσιν όλοι. Το θέαμα είνε περιεργότατον και φαιδρυντικόν. Κατά τη διάρκεια του αγώνα του Ανδρέου των 100 μ. μετ’ εμποδίων το κοινό ενεθάρρυνε τον Ανδρέου φωνάζοντάς του, όταν διαγωνιζόταν στήθος με στήθος με τον Άγγλο αθλητή Γκούλδιγκ (Grantley Goulding): «Εμπρός Ανδρέου! Τρέχα Ανδρέου και τον πήρες! Έλα και τον κέρδησες!».Τελικά, ο Ανδρέου δεν τα κατάφερε και όπως αναφέρεται στον Τύπο της εποχής: «Όταν παρετήρησαν εις τον Ανδρέου ότι αδίκως έχασε το αγώνισμα, αυτός εδικαιολογήθη δεικνύων την ανειμένην περισκελίδα του: - τι να σας κάμω! Δεν βλέπετε που κόντεψε να μου πέση το παντελόνι». Το αγώνισμα των 110 μ. μετ’ εμποδίων είναι δοκιμαστικό όπως γράφουν οι αθηναϊκές εφημερίδες: «Δηλαδή ο νικητής δεν θ’ αναδειχθή Ολυμπιονίκης, αλλά πρόκειται εκ των διαγωνισθησομένων να προκριθώσιν εκείνοι, ούτινες θα λάβωσι μέρος μεθαύριον ότε ο αγών θα είναι τελικός. Αυτό όμως ο κόσμος δεν το γνωρίζει, επειδή δε βλέπει εις το πρόγραμμα ότι πρόκειται να διαγωνισθωσιν οι Έλληνες Α. Ανδρέου εκ Κύπρου και Σκαλτσογιάννης [...] αναμένει μετά παλμών καρδίας την έκβασιν» και παρακάτω: «Ο Ανδρέου πηδά λαμπρά τα εμπόδια και έρχεται μέχρι τινός πρώτος, αλλά τον καταφθάνει ο Τ. Curtis. Οι πόδες του Κυπρίου αθλητού δυστυχώς εμπλέκονται εις εν εμπόδιον και πίπτει χαμαί».
Σκίτσο του Αναστάσιου Ανδρέου σε εφημερίδα εποχής.
Και στα Ανάκτορα
Όπως αναφέρεται στον Τύπο, ίσως με κάποια δόση υπερβολής, ο Ανδρέου προσεκλήθη στα ανάκτορα από τον αυλάρχη του βασιλιά Γεωργίου Α´ σε πρόγευμα την 31η Μαρτίου 1896 «λόγω ταχύτητος». Ο πρίγκιπας Γεώργιος, τον αποκάλεσε, όπως μαρτυράνε οι δημοσιεύσεις της εποχής «τσακάλι»... «πηδά σαν τσακάλι» λέγεται πως είπε ο Γεώργιος... με το παρατσούκλι που επικράτησε όμως για τον Ανδρέου να είναι το «ελάφι». Στο πρόγευμα που παρέθεσε ο βασιλιάς Γεώργιος «παρεκάθισε [σ.σ. ο Ανδρέου] μετά και των άλλων υπερδιακοσίων αθλητών εις πρόγευμα μετά του Βασιλέως και των Πριγκήπων. Ο Διάδοχος τον ηρώτησεν αν ήλθεν επίτηδες διά τους αγώνας. Και διέκρινε μεταξύ των διακοσίων εξήκοντα προσκεκλημένων τον Κύπριον αθλητήν και τον επλησίασεν».
Γενικώς η παρουσία του Ανδρέου στην Αθήνα, η νίκη του στους Πανελλήνιους Αγώνες, η πολύ καλή συμμετοχή του στους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες ήταν έντονη και γεμάτη συναίσθημα. Κατά κάποιον τρόπο ενισχύονταν και οι εθνικοί δεσμοί του νησιού με την Ελλάδα. Διαβάζουμε στον τύπο: «Ο Ανδρέου ο αθλητής μας είνε το χαϊδεμένο παιδί του αθλητικού κόσμου. Όλα τα γυμναστήρια ετέθησαν αμέσως εις την διάθεσίν του· τού εζητήθησαν αι φωτογραφίαι του και τον περιέβαλον εδώ με όλας τας συμπαθείας των». Ο ανταποκριτής γράφει: «Και μα την αλήθειαν και εγώ βαθύτατα συνεκινήθην όταν εις τα προγράμματα των Ολυμπιακών αγώνων κοντά, εις τα μεγαλείτερα του κόσμου αθλητικά σωματεία, της Νέας Υόρκης, της Βοστώνης, της Αυστραλίας, και παραπλεύρως των αθλητικών σωματείων των Αθηνών και των Πατρών, ανεγίνωσκα και τας λέξεις “Α. Ανδρέου σύλλογος «Ολυμπίων» Κύπρου”».
Από τα τερέν στα πεδία του πολέμου
Ο Αναστάσιος Ανδρέου μετά την εμπειρία του στην Αθήνα και τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες, επέστρεψε στην Ελλάδα, αυτή τη φορά για να λάβει μέρος όχι σε αθλητικούς αγώνες, αλλά σε πολεμικούς. Κατετάγη ως εθελοντής στον ελληνικό στρατό και πολέμησε στον Ατυχή Πόλεμο, λαμβάνοντας μέρος στις μάχες Βελεστίνου, Δομοκού, Δερβέν Φούρκας και Φαρσάλων, ανήκοντας στο Σώμα Τερτίπη.
Από τις τελευταίες φορές που ο Ανδρέου συμμετέχει ή προτίθετο να συμμετάσχει ήταν το 1903 στα ΣΤ΄ Κύπρια. Πέθανε στη γενέτειρά του Λεμεσό, στις 14 Νοεμβρίου 1947 και όπως διαβάζουμε στη νεκρολογία τους: «[...] ο μεταστάς υπήρξε υπόδειγμα καλού συζύγου και φιλόστοργου πατρός. Ήτο εκ των ιδρυτών και πρωταθλητών του Γ.Σ.Ο. Ανεδείχθη ως πρωταθλητής του εν λόγω Συλλόγου εις τα άλματα και τους δρόμους. Συμμετέσχε ως αθλητής του Γ.Σ.Ο στους ΙΙανελληνίους εις Αθήνας αγώνες, και επέτυχε πρώτες νίκες. Ο αείμνηστος Ανάστασης δεν υπήρξε μόνον αθλητής στον στίβον του κλασσικού αθλητισμού, άλλα και ένθερμος πατριώτης, ο όποιος προσέφερε τας εθελοντικάς του υπηρεσίας, ως στρατιώτης στον Ελληνοτουρκικόν πόλεμον του 1897».
Ευχαριστώ τον αρχιτέκτονα κ. Τάσο Ανδρέου, εγγονό του Αναστάσιου Ανδρέου, για τη βοήθειά του και την παραχώρηση των φωτογραφιών από το προσωπικό του αρχείο.
