Του Απόστολου Κουρουπάκη
Στις 15 Νοεμβρίου 1983 η τ/κ πλευρά ανακήρυξε μονομερώς τα Κατεχόμενα ως «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου». Αυτή η απόφαση του Ραούφ Ντενκτάς δεν έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία στην Κύπρο και έμελλε να καταστεί σημαντική παράμετρος του κυπριακού προβλήματος. Το 2024, 50 χρόνια μετά το πραξικόπημα και την εισβολή και 41 μετά τη δημιουργία της ΤΔΒΚ, που μόνο η Τουρκία έχει αναγνωρίσει, ακόμα η Κυπριακή Δημοκρατία είναι κολοβωμένη και τα ψηφίσματα του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών παραμένουν κενό γράμμα, όπως και η έκκληση του προέδρου Σπύρου Κυπριανού την ημέρα της ανακήρυξης: «[...] η ελευθερία ολόκληρης της Κύπρου πρέπει να αποκατασταθεί και η λύση πρέπει να είναι τέτοια που να εξασφαλίζει την πλήρη κυριαρχία, εδαφική ακεραιότητα, ενότητα και το αδέσμευτο του κυπριακού κράτους καθώς και την αποκατάσταση των δικαίων του λαού μας».
Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Σπύρος Κυπριανού, το πρωί της ανακήρυξης του ψευδοκράτους, σε διάγγελμά του προς τον κυπριακό λαό, είπε ότι η Δημοκρατία προέβη σε διαβήματα προς όλες τις κατευθύνσεις, σε όλες τις χώρες και όλους τους διεθνείς οργανισμούς. Όπως σημειώνεται στο διάγγελμα του προέδρου Κυπριανού ακόμα δεν είναι βέβαιο ότι η Τουρκία έχει αναγνωρίσει το νέο κράτος και αυτό συμπεραίνεται μόνο από δημοσιογραφικές πληροφορίες. Ωστόσο, τονίζεται ότι ο κ. Ντενκτάς και οι συνεργάτες του δεν θα μπορούσαν να προβούν σε αυτή την ενέργεια, την ανακήρυξη, αν δεν υπήρχε κατοχικός στρατός. Ο Σπύρος Κυπριανού καλεί τη διεθνή κοινότητα να αποδείξει ότι δεν δέχεται τον νόμο της ζούγκλας.
Στιγμιότυπα από τις διαμαρτυρίες των Ελληνοκυπρίων στις 15 Νοεμβρίου 1983, στο Λήδρα Πάλας
Το Συμβούλιο Ασφαλείας συνεδρίασε στις 18 Νοεμβρίου σε μία φορτισμένη ατμόσφαιρα. Ο Γιώργος Ιάκωβου, υπουργός Εξωτερικών τότε –ο Νίκος Ρολάνδης είχε παραιτηθεί τον Σεπτέμβριο του 1983–, ο οποίος αναχώρησε για τη Νέα Υόρκη τη 15η Νοεμβρίου στην ομιλία του στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών είπε: «Η Τουρκία είναι η μόνη υπεύθυνη για αυτή την υποτιθέμενη ανακήρυξη της ανεξαρτησίας, η οποία θα ήταν αδύνατη αν η Τουρκία δεν κατείχε αυτή την περιοχή της Κ.Δ. [σ.σ. τα Κατεχόμενα].Δεδομένου του στρατιωτικού και πολιτικού ελέγχου που η Τουρκία ασκεί στα Κατεχόμενα, που, υπό τας περιστάσεις, δεν είναι ανεξάρτητα από την Τουρκία φτάνουμε στο συμπέρασμα ότι η πολιτική, ηθική και στρατιωτική ευθύνη για τα γεγονότα στις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου εναπόκειται στην τουρκική κυβέρνηση έως ότου η δημοκρατία αποκατασταθεί σε όλη την Κύπρο».
Σχετικά με το ξαφνικό ή όχι της απόφασης του Τ/κ ηγέτη Ραούφ Ντενκτάς να ανακηρύξει μονομερώς τη δημιουργία ενός τ/κ κράτους, όπως είχε πει σε συνέντευξή του στην «Κ» ο Νίκος Ρολάνδης, υπουργός Εξωτερικών την περίοδο 1978-1983, ο ίδιος είχε αναφέρει στον πρόεδρο της Δημοκρατίας Σπύρο Κυπριανού ότι οι Τούρκοι προχωρούσαν για να ανακηρύξουν το λεγόμενο κράτος, όπως του είχαν αναφέρει διπλωματικοί κύκλοι: «Ο Σπύρος Κυπριανού μού είπε ότι είχε μιλήσει με τον πρόεδρο τότε της Ρουμανίας, Νικολάι Τσαουσέσκου, ο οποίος τον διαβεβαίωσε ότι δεν υπήρχε τέτοιο ζήτημα». Ο κ. Ρολάνδης ανέφερε στον πρόεδρο Κυπριανού ότι οι Τούρκοι θα χρησιμοποιούσαν ως επιχείρημα υπέρ τους την απόρριψη από την πλευρά μας των Δεικτών Ντε Κουεγιάρ, για να αποδείξουν ότι ήμασταν απορριπτικοί: «Δεν λέω ότι το επιχείρημα αυτό ήταν πολύ ισχυρό, αφού η διεθνής κοινότητα μάς υποστήριξε. Πάντως, δεν νομίζω ότι είχαμε προετοιμαστεί αρκετά. Ωστόσο, μετά κινηθήκαμε επιτυχώς προς το Συμβούλιο Ασφαλείας, αλλά δυστυχώς τέτοιες καταστάσεις, όπως η εισβολή και η ανακήρυξη, πρέπει να τα προλαμβάνεις και όχι να τρέχεις από πίσω τους. Όλα τα άλλα καταλήγουν να γίνονται κουβέντες».
Στιγμιότυπο από τους πανηγυρισμούς των Τουρκοκυπρίων στην πλατεία Σεραγίου στην κατεχόμενη Λευκωσία, στις 21 Νοεμβρίου του 1983
Πάντως, σε συνέντευξη Τύπου που παρέθεσε ο Σπύρος Κυπριανού τον Οκτώβριο του 1983 σημείωνε πως δεν μπορεί να ξέρει αν ο Ραούφ Ντενκτάς προτίθεται να ανακηρύξει ανεξάρτητο κράτος. Αυτές τις φήμες τις θεωρεί απειλές όποτε υπάρχει κάποια εξέλιξη στο Κυπριακό. «Όποτε υπάρχει μια εξέλιξις, είτε μια απόφασις της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, είτε οποιαδήποτε άλλη εξέλιξη, ακολουθείται κατά κανόνα από την απειλή για ανακήρυξη ανεξαρτήτου κράτους». Τελικά, ο Τ/κ ηγέτης το πρωί της 15ης Νοεμβρίου 1983 ανακήρυξε την Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου ως ανεξάρτητο κράτος, με την Κυπριακή Δημοκρατία να προσφεύγει στα Ηνωμένα Έθνη για να αναχαιτίσει διπλωματικά τους κινδύνους που ενέχει για το εθνικό ζήτημα αυτή η πράξη.
«Τι περιμένατε να κάνουμε;»: Η απορία Ραούφ Ντενκτάς
Ο Τ/κ ηγέτης Ραούφ Ντενκτάς στη δική του παρέμβαση είπε: «Έτσι ελπίζουμε ότι το πρόβλημα θα λυθεί [με την ανακήρυξη], διότι όσο νομίζουν [σ.σ. οι Ε/κ] ότι μπορούν να ξεφύγουν από αυτή τη δολοφονία, τη δολοφονία της ταυτότητας του τ/κ λαού, τη δολοφονία της κοινοτικής μας ύπαρξης και των δικαιωμάτων μας και να ξεχάσουν την ιδέα ότι η Κύπρος είναι ε/κ γη στην οποία υπάρχει μία μειονότητα, το κυπριακό πρόβλημα δεν θα λυθεί και το μέλλον της κοινότητάς μου διατρέχει μεγάλο κίνδυνο. Αυτά είναι τα γεγονότα, που καθορίσαν την απόφαση της 15ης Νοεμβρίου. […] Όταν αποφασίσαμε να κάνουμε το βήμα ολόκληρος ο κόσμος έπεσε πάνω μας. Γιατί; Τι κάναμε; Τι περιμένατε να κάνουμε; Να γίνουμε υποτελείς ως αποικία στους Ε/κ; να εγκαταλείψουμε τα δικαιώματά μας και να τους υποκλιθούμε; Αυτό είναι το ζήτημα ενώπιον αυτού του Συμβουλίου, αυτό είναι το καίριο ζήτημα!». Ο δε Ανδρέας Μουσιούττας, μόνιμος αντιπρόσωπος της Κύπρου στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών σημείωσε: «Το πρόβλημα ενώπιον του Συμβουλίου είναι η όξυνση εναντίον της Κ.Δ. και η υποτιθέμενη δημιουργία ενός ανεξάρτητου κράτους σε περιοχές της Κύπρου, που ακόμα κατέχονται από ξένες δυνάμεις που είναι αποτέλεσμα επίθεσης. Αυτή η ενέργεια [σ.σ. η ανακήρυξη]δεν θα μπορούσε και δεν έγινε πράξη χωρίς την καθοδήγηση, την έγκριση, τη βοήθεια και τώρα την υποστήριξη της Τουρκίας».
Στιγμιότυπα από τις διαμαρτυρίες των Ελληνοκυπρίων στις 15 Νοεμβρίου 1983, στο Λήδρα Πάλας
Το ψήφισμα 541
Τελικά, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ στις 18 Νοεμβρίου 1983 υιοθέτησε το ψήφισµα 541και καταδίκασε ως παράνομη την ανακήρυξη της «Τ∆ΒΚ» και κάλεσε όλα τα κράτη - µέλη του Οργανισμού να µην αναγνωρίσουν άλλη Δημοκρατία εκτός από την Κυπριακή. Το ψήφισμα υιοθετήθηκε από 13 μέλη του Σ.Α. με μία αρνητική ψήφο, αυτή του Πακιστάν και με την αποχή της Ιορδανίας. Το 1984 το Σ.Α. εξέδωσε το ψήφισμα 550 που επαναλαμβάνει όσα ειπώθηκαν στο ψήφισμα 541 και αναφέρει ότι η μόνη νόμιμη κυβέρνηση του νησιού είναι αυτή της Κυπριακής Δημοκρατίας. Σε αυτό το ψήφισμα, σημειώνεται και το έξης: «Ανησυχώντας βαθιά για τις πρόσφατες απειλές εγκατάστασης στα Βαρώσια προσώπων άλλων από τους κατοίκους τους» […] «Θεωρεί κάθε προσπάθεια εγκατάστασης σε οποιαδήποτε περιοχή των Βαρωσίων άλλων πέραν των κατοίκων τους ως απαράδεκτο και ζητεί τη μεταφορά αυτής της περιοχής στη διοίκηση των Η.Ε.».
Τα επίσημα ανακοινωθέντα
Το πρωτοσέλιδο της τ/κ εφημερίδας Isci Postasi της 24ης Νοεμβρίου 1983, με τίτλο: «Δεν υπάρχει επιστροφή».
Όπως αναμενόταν η Προεδρία της Δημοκρατίας εξέδωσε την Τρίτη 15 Νοεμβρίου σχετικό ανακοινωθέν, το υπ. αρ. 6, του προέδρου της Δημοκρατίας Σπύρου Κυπριανού, το οποίο ξεκινούσε ως εξής: «Απευθύνομαι απόψε προς τον Κυπριακό λαό για να τον ενημερώσω αναφορικά με τις προσπάθειες και τις ενέργειές μας κατόπιν της γνωστής ενεργείας του κ. Ντενκτάς περί ανακηρύξεως δήθεν ανεξάρτητου κράτους».
Ο κ. Κυπριανού ενημερώνει πως η κυβέρνησή του έχει προβεί σε διαβήματα προς όλες τις κατευθύνσεις, σε όλες τις χώρες και όλους τους διεθνείς οργανισμούς. Ενημερώνει επίσης πως ο υπουργός Εξωτερικών (σ.σ. Νίκος Ρολάνδης) έχει αναχωρήσει για τη Νέα Υόρκη και πως ο κ. Κυπριανού έχει μιλήσει με τους πρωθυπουργούς της Ελλάδας Ανδρέα Παπανδρέου, Μάργαρετ Θάτσερ, με τον γ.γ. του ΟΗΕ Πέρεζ ντε Κουεγιάρ, τον γ.γ. της Κοινοπολιτείας κ. Ράμφαλ και άλλους.
Στο εν λόγω ανακοινωθέν γίνεται κάλεσμα και προς τους Τ/κ, τους οποίους ο κ. Κυπριανού καλεί να βρουν τρόπο να αντιδράσουν σε αυτές τις ενέργειες «που μόνο σε περιπλοκές και περιπέτειες οδηγούν και σε εξελίξεις που θα είναι σε βάρος της Κύπρου και ολόκληρου του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων των ιδίων των Τουρκοκυπρίων».
Κλείνοντας ο κ. Κυπριανού καλεί τη διεθνή κοινότητα να ασκήσει την επιρροή της πάνω στην Τουρκία «για να εγκαταλείψει αυτά τα σχέδια, να ακυρώσει αυτές τις παράνομες ενέργειες του κ. Ντενκτάς και της ιδίας και να αντικρίσει η διεθνής κοινότητα το Κυπριακό με άλλο πνεύμα, σύμφωνα με τον διεθνή νόμο». «Τονίζοντας πως πρέπει η διεθνής κοινότητα να αποδείξει ότι δεν δέχεται το νόμο της ζούγκλας».
Ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Ανδρέας Παπανδρέου σε δηλώσεις του, όπως αναφέρονται στο ανακοινωθέν του Γραφείου Τύπου και Πληροφοριών ανέφερε πως η παράνομη ανακήρυξη του «κράτους» του Ντενκτάς και ηάμεση αναγνώριση από την Τουρκική Κυβέρνηση αποτελεί κατάφωρη παραβίαση όλων των συμφωνιών και των αποφάσεων των Ηνωμένων Εθνών. Ο κ. Παπανδρέου συνεχίζοντας τη δήλωσή του λέει πως η Ελλάδα ως εγγυήτρια δύναμη παίρνει όλα τα απαραίτητα μέτρα και προβαίνει στις αναγκαίες ενέργειες για τη διατήρηση της ανεξαρτησίας και κυριαρχίας της Κύπρου.
Κλείνει σημειώνοντας χαρακτηριστικά: «Τώρα σ’ αυτή την κρίσιμη στιγμή ο Ελληνικός και ο Κυπριακός λαός μετρούν τους φίλους και τους συμμάχους τους».
Ενδιαφέρον έχει και το υπ. αρ. 3 ανακοινωθέν της 15ης Νοεμβρίου 1983 το οποίο αφορά την προσφώνηση του κ. Κυπριανού στη μαθητική συγκέντρωση που έγινε στη Λευκωσία. «Αισθάνομαι περήφανος γιατί η μαθητιώσα νεολαία επιδεικνύει σήμερα γνήσιο πατριωτισμό» είπε ο πρόεδρος της Δημοκρατίας ξεκινώντας τον χαιρετισμό του και συνεχίζοντας διαβεβαίωσε πως ουδέποτε θα αναγνωριστεί η ενέργεια αυτή του κ. Ντενκτάς, ούτε θα αναγνωριστούν ποτέ τετελεσμένα γεγονότα και έκλεισε λέγοντας στο μαθητικό κοινό: «Να έχετε εμπιστοσύνη στους χειρισμούς που γίνονται γιατί γίνονται με κριτήριο αποκλειστικά το εθνικό συμφέρον». Όπως μας πληροφορεί το ανακοινωθέν τα συνθήματα που επικρατούσαν στη συγκέντρωση ήταν «Λαός ενωμένος ποτέ νικημένος» και «Ελλάς – Κύπρος συμπαράταξη». Μία ακόμη ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια είναι πως ο μαθητής που προσφώνησε πρώτα τον κ. Κυπριανού ανέφερε: «Θα σας μιλήσει ο Πρόεδρος ολόκληρης της Κύπρου».
Από την άλλη όπως διαβάζουμε στη δεξιών φρονημάτων τ/κ εφημερίδα «Isci Postasi» οι Τ/κ που διαδήλωναν στην πλατεία Ατατούρκ, «που ήρθαν από όλη την Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου», υπερασπιζόμενοι με μία γροθιά τη Δημοκρατία τους φώναζαν: «Όχι - Όχι - Όχι σε όσους ήθελαν να μας εκτρέψουν από αυτό το μονοπάτι με διάφορους τρόπους».
Ο Ραούφ Ντενκτάς
«Νιώθω όπως θα ένιωθε ένας αρχηγός της οικογένειας όταν τελικά οι γιατροί καταφέρνουν να σώσουν τη μητέρα που σταδιακά έχανε τη ζωή της, αλλά και το παιδί του οποίου η γέννηση καθυστερούσε για τεχνητούς λόγους. Είμαι ευτυχισμένος και δοξάζω τον Θεό» εκφράζοντας την ικανοποίησή του για την ίδρυση του ψευδοκράτους, μιλώντας από το βήμα της τ/κ συνέλευσης την ημέρα ανακήρυξης της ΤΔΒΚ. Όπως δε σημειώνει ο Νίκος Μούδουρος στο βιβλίο του «Διεκδικώντας την πατρίδα» εκτός από το ιδεολογικό περιβάλλον που δημιούργησε ο πόλεμος του 1974, καίριας σημασίας ήταν και το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1980, στην Τουρκία.
Ο Μούδουρος αναφέρει σχετικά με το πώς πήρε την απόφαση για ανακήρυξη ο Ραούφ Ντενκτάς: «Πήρα το πράσινο φως από κάποια κέντρα στην Άγκυρα. Από τους στρατιωτικούς και από τους ανώτερους λειτουργούς του Υπουργείου Εξωτερικών. Δεν ήταν από ολόκληρη την κυβέρνηση» και αλλού ο Ρ. Ντενκτάς, όπως σημειώνει ο Μούδουρος, εξήγησε την επιλογή της χρονικής συγκυρίας προώθησης της ανακήρυξης της «ΤΔΒΚ» σε σχέση με την κατάσταση στην Άγκυρα ως εξής: «Το θέμα ήταν να επιλέξουμε τη σωστή στιγμή. Η επιλογή έγινε ως εξής: στην Τουρκία μία κυβέρνηση φεύγει και μία έρχεται. Αυτή που φεύγει ό,τι και να μας πει δε θα έχει επιρροή. Από την άλλη, αυτή που έρχεται θα βρει μπροστά της ένα τετελεσμένο. Δεν υπήρχε, συνεπώς, καλύτερη στιγμή» (βλ. σχετικά Νίκος Μούδουρος, «Διεκδικώντας την πατρίδα. Η Τουρκοκυπριακή Αντιπολίτευση την περίοδο 1964-2004», εκδ. Ψηφίδες 2022).
Αμέσως με νέα σημαία
Ενδιαφέρον έχει να σημειωθεί ότι μία από τις πρώτες ενέργειες της «κυβέρνησης» του Ψευδοκράτους είναι να προκηρύξει διαγωνισμό για την δημιουργία νέας σημαίας της «ΤΔΒΚ». Οι διαστάσεις της σημαίας θα πρέπει να είναι 50 Χ 70 εκ. Τελικά η νέα σημαία υιοθετήθηκε στις 7 Μαρτίου 1984. Να σημειώσουμε ότι η σημαία της Κυπριακής Δημοκρατίας είναι σχέδιο του Τουρκοκύπριου ζωγράφου Ισμέτ Γκιουνέι, ο οποίος είχε κερδίσει στον διαγωνισμό που είχε προκηρυχθεί αμέσως μετά την Ανεξαρτησία, τον Αύγουστο του 1960.
