«Δεν ερχόμαστε εδώ μόνο για να πάρουμε» (βίντεο)

«Πολλά απογεύματα κοιτάζω στο άνοιγμα μεταξύ των δέντρων και βλέποντας τι υπάρχει προς τα εκεί σκέφτομαι πως θα ήθελα να πάω και εγώ, ξέρω όμως πως δεν μπορώ...» μάς λέει ο 15χρονος από το Αφγανιστάν, ο οποίος βρίσκεται εγκλωβισμένος στην Πράσινη Γραμμή, στη ζώνη του πουθενά και του κανένα, εδώ και δύο περίπου μήνες... στην Αγλαντζιά. Και το «Καθαρτήριο» του Δάντη, από τη «Θεία Κωμωδία» έρχεται στο μυαλό μου και διασταλτικά αναρωτιέμαι και εγώ: «Ποιοι είστε εσείς, που, ενάντια στο τυφλό ποτάμι, καταφέρατε να δραπετεύσετε από την αιώνια φυλακή;» (Purg. 1.40-41). Όμως, μόνο από τη φυλακή δεν έχουν δραπετεύσει, οι είκοσι πέντε αιτητές ασύλου, που εδώ και δύο σχεδόν μήνες βρίσκονται στην Αγλαντζιά, περιμένοντας να βρεθεί λύση για την κατάστασή τους.

Οι είκοσι πέντε της Αγλαντζιάς και ακόμα δώδεκα στο Ακάκι αιτητές ασύλου έχουν εγκλωβιστεί στη Νεκρή Ζώνη με το μέλλον τους προς ώρας να είναι άδηλο. Σε δημοσιογραφική επίσκεψη που διοργανώθηκε από την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και την ΟΥΝΦΙΚΥΠ την περασμένη Τετάρτη συμμετείχε και η «Κ», και βλέποντας από κοντά τις συνθήκες διαβίωσης αυτών των ανθρώπων σε κατακλύζει ένας βαθύς προβληματισμός, ένα γιατί, και έρχεται αβίαστα στο μυαλό πώς το Κυπριακό επηρεάζει κάθε έκφανση «κανονικότητας» ενός κράτους. Η Αιμιλία Στροβολίδου, υπεύθυνη Επικοινωνίας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες στην Κύπρο, ανέφερε πως στη Νεκρή Ζώνη του ΟΗΕ διαμένουν συνολικά 37 αιτητές ασύλου, συμπεριλαμβανομένων οκτώ παιδιών, τέσσερα στην Αγλαντζιά και τέσσερα στο Ακάκι, σημειώνοντας πως έξι άτομα έχουν εξαφανιστεί. Η καταγωγή των αιτητών ασύλου είναι από τη Συρία, το Αφγανιστάν, το Σουδάν, το Καμερούν και από το Ιράκ.

Όσον αφορά τις προμήθειες και την οργάνωση των δύο καταυλισμών, σε Αγλαντζιά και Ακάκι, η κα Στροβολίδου είπε πως η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και η ΟΥΝΦΙΚΥΠ παρέχουν τρόφιμα και εμφιαλωμένο νερό, μαζί με τον Ερυθρό Σταυρό, παρέχοντας τρία γεύματα την ημέρα. Η συμβολή της Κυπριακής Δημοκρατίας περιορίζεται στην παροχή κονσερβών και εμφιαλωμένου νερού. Οι αιτητές ασύλου διαμένουν σε μεγάλες σκηνές, που έχουν παραχωρηθεί από την ΟΥΝΦΙΚΥΠ και την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, και σε δύο από αυτές έχουν στηθεί τα ντους, υπάρχουν και χημικές τουαλέτες… όμως οι δυσκολίες διαβίωσης, που μάλλον είναι ασκήσεις επιβίωσης, είναι πολλαπλές, δεν υπάρχει τρεχούμενο νερό, τρωκτικά, ερπετά και έντομα είναι παρόντα, αν και ακίνδυνα, δεν παύουν να είναι μία απειλή για τους ανθρώπους που έχουν εγκλωβιστεί σε έναν μη-τόπο. Η κα Στροβολίδου μάς τονίζει πως: «υπάρχουν άτομα με αναπηρίες και προβλήματα ψυχικής υγείας… ο κόσμος χάνει την ελπίδα του μέρα με τη μέρα, νιώθουν πως βρίσκονται σε αδιέξοδο». «Το ζητούμενο είναι η κυβέρνηση της Δημοκρατίας της Κύπρου να επιτρέψει σε αυτούς τους ανθρώπους πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου, πρόσβαση σε αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης, προκειμένου να εξεταστούν τα αιτήματά τους, να τους παρασχεθεί προστασία όπως τους αξίζει, ενώ όσοι δεν τη δικαιούνται να επιστραφούν στις χώρες τους με ανθρώπινο τρόπο» ανέφερε η κα Στροβολίδου.

Απαντώντας σε ερώτηση συναδέλφου γιατί αυτά τα άτομα δεν αιτήθηκαν άσυλο στην Τουρκία μέσω της οποίας ήρθαν, η κα Στροβολίδου είπε ότι αυτοί οι άνθρωποι δεν μπορούν να επιστραφούν στο κατεχόμενο τμήμα της Κύπρου, γιατί εκεί δεν υπάρχει υποδομή ασύλου, τονίζοντας πως: «μπορεί να επιστραφούν στις χώρες τους μέσω Τουρκίας χωρίς κανείς να μπορεί να εγγυηθεί την πρόσβαση στις διαδικασίες ασύλου, κάτι που θα ήταν επικίνδυνο για τη ζωή τους».

Στον πρόχειρο καταυλισμό που έχει στηθεί στη Νεκρή Ζώνη στην περιοχή της Αγλαντζιάς ώς τις 8 Ιουλίου διέμεναν 25 αιτητές ασύλου. Δώδεκα ακόμη βρίσκονται στη Νεκρή Ζώνη στο Ακάκι.

«Βοηθήσαμε τη δημοκρατία στη χώρα μας»

Ο Μουντασίρ, από το Αφγανιστάν, είναι 34 ετών, πρόθυμος να μας μιλήσει για να μας εξηγήσει την κατάσταση στον καταυλισμό και πώς «παγιδεύτηκε» στη Νεκρή Ζώνη. Αρχικά μού εξηγεί πως όλα άλλαξαν όταν στην εξουσία ανήλθαν οι Ταλιμπάν, και έχοντας εργαστεί για την προηγούμενη κυβέρνηση, αλλά για τα Ηνωμένα Έθνη, τα πράγματα δυσκόλεψαν: «Αγωνιστήκαμε για τη δημοκρατία, για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ειδικά για τις γυναίκες, για το δικαίωμα του φύλου και για όλα αυτά. Αλλά από τότε που η κυβέρνηση άλλαξε και οι Ταλιμπάν ήλθαν στην εξουσία, επέβαλαν κάποιους αυστηρούς κανόνες για τις γυναίκες, την εκπαίδευση και τους ανθρώπους που υπηρετούσαν στην προηγούμενη κυβέρνηση, οι ζωές τους κινδύνευαν. Οι περισσότεροι από τους συναδέλφους και τους φίλους μας έχουν εξαφανιστεί στη χώρα. Οι περισσότεροι από αυτούς τιμωρούνται, βασανίζονται. Γι’ αυτό δεν είχαμε άλλη επιλογή από το να ζητήσουμε άσυλο» μου λέει και ελπίζει πως η κυβέρνηση της Κυπριακής Δημοκρατίας θα τους βοηθήσει. «Αν κάποιος από εσάς μπει στη θέση μας, θα καταλάβει πόσο δύσκολο είναι να βρίσκεστε εδώ. Αλλά δεν νομίζω ότι έχουμε κάνει κάτι κακό σε αυτό. Βοηθήσαμε τη δημοκρατία στη χώρα μας. Δεν νομίζω ότι κάναμε κάτι κακό δουλεύοντας για τις διεθνείς δυνάμεις. Η ζωή μας απειλήθηκε στη χώρα μας. Κινδυνεύαμε. Γι’ αυτό ήρθαμε εδώ» μου εξηγεί. Έφυγε από το Αφγανιστάν με εκπαιδευτική βίζα για μεταπτυχιακές σπουδές στην Τουρκία, «αλλά όταν συνειδητοποιήσαμε ότι, μετά, αργά ή γρήγορα θα μας στείλουν πίσω στη χώρα μας δεν είχαμε άλλη επιλογή, αισθανόμασταν τον κίνδυνο, αν μια μέρα μάς στείλουν πίσω στη χώρα μας» και έτσι από την Τουρκία βρέθηκαν στα Κατεχόμενα και από εκεί στη Νεκρή Ζώνη. Στη συζήτησή μας μπαίνουν και τρεις ακόμα νεαροί από το Αφγανιστάν, ο Ταρίκ 29 ετών, ο Sabet 33, και o Shoaib 25. Ο Ταρίκ μού λέει πως κανείς δεν θέλει να ζει σε αυτή την κατάσταση: «Είχαμε καλύτερη ζωή στο Αφγανιστάν. Είχαμε καλύτερες δουλειές» και όλα άλλαξαν όταν οι Ταλιμπάν πήραν την εξουσία. «Κανείς δεν θέλει να αφήσει τη χώρα του… Δεν μπορούμε να ζήσουμε εκεί. Γι’ αυτό εγκαταλείπουμε τη χώρα μας». Τους ρωτώ αν θέλουν να μείνουν στην Κύπρο ή να πάνε σε κάποια άλλη χώρα της Ευρώπης, ο Σαμπέτ μού λέει και οι υπόλοιποι συμφωνούν: «Ζητάμε άσυλο και ασφάλεια. Δεν έχουμε κάποιον προορισμό στο μυαλό μας. Έτσι, είτε η Κυπριακή Δημοκρατία, είτε οπουδήποτε αλλού, να είμαστε ασφαλείς, αυτό είναι που ζητάμε». Όσο για το πώς βλέπουν το μέλλον τους, όλοι συμφωνούν πως αυτό είναι άγνωστο. «Είμαστε απελπισμένοι σε αυτή την κατάσταση. Είμαστε πραγματικά ευγνώμονες στην Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και τον ΟΗΕ. Μας βοηθούν πραγματικά. Δεν μπορούμε να φανταστούμε τι θα συμβεί στη συνέχεια».

«Για τα πολιτικά δικαιώματα των γυναικών»

Συνομιλώ με κάποιον εργαζόμενο της Αρμοστείας για τους Πρόσφυγες, όταν πλησιάζει μία νεαρή κοπέλα, εμφανώς τρομαγμένη, τη ρωτώ αν θα ήθελε να μου μιλήσει, δέχεται υπό τον όρο να μην καταγραφεί στην κάμερα, να μην τη φωτογραφήσω και να πάμε κάπου πιο μακριά. Τα μάτια της γεμάτα φόβο, προχωρήσαμε, υπό το διακριτικό βλέμμα των στρατιωτών των Η.Ε., λίγο παράμερα. Η νεαρή γυναίκα μού λέει πως είναι 30 ετών, είναι από το Μπαταχτσάν του Αφγανιστάν και αρχίζει να μου διηγείται την ιστορία της. «Ξεκίνησα τα σχολικά μου χρόνια μέσα σε σκηνές, αλλά κατάφερα να σπουδάσω. Πάντα ήθελα να κάνω πολλά πράγματα, να βοηθήσω τα κορίτσια και τις γυναίκες της χώρας μου. Σπούδασα Αφγανική Φιλολογία και Λογοτεχνία στην Καμπούλ, και κατά τη διάρκεια των σπουδών μου εκεί εργάστηκα για τα πολιτικά δικαιώματα των γυναικών, μαζί με το ΝΑΤΟ». Η νεαρή γυναίκα μού λέει πως με τους Ταλιμπάν στην κυβέρνηση δεν μπορεί να μείνει στη χώρα της, αφού όλα απαγορεύονται για τις γυναίκες… ωστόσο «ποτέ δεν θέλησα να γίνω πρόσφυγας, αλλά τώρα όλα είναι τόσο δύσκολα για εμάς τις γυναίκες στο Αφγανιστάν με τους Ταλιμπάν». Συνεχίζει να μου εξηγεί την κατάσταση της οικογένειάς της, ο πατέρας της, αλλά και τα αδέλφια της εργαζόντουσαν για το ΝΑΤΟ. Φοβάται να επιστρέψει στο Αφγανιστάν, και μου εξηγεί πως η ζωή της στις σκηνές είναι τραυματική, «μου θυμίζουν τα παιδικά μου χρόνια, είναι τραυματικό», μου λέει, περιγράφοντάς μου πόσο δύσκολο είναι να ζει κάποιος σε αυτή την κατάσταση. «Ως κορίτσι με έχει τραυματίσει η κατάσταση με τους Ταλιμπάν, ήταν πάντοτε δύσκολα για τις γυναίκες στο Αφγανιστάν, τώρα είναι πολύ περισσότερο».

«Εχουμε πολλά να δώσουμε»

Στον καταυλισμό συνάντησα και την Ντίνγκα από το Καμερούν, μία από τις πρώτες που βρέθηκαν εκεί. Μου λέει πως όταν ξεκίνησε ο πόλεμος στο Καμερούν, έφυγε για μεταπτυχιακές σπουδές στα Κατεχόμενα… «ο πατέρας μου σκοτώθηκε στον πόλεμο, έτσι χρειάστηκε να υποστηρίξω μόνη μου τον εαυτό μου…». Η Ντίνγκα μού εξηγεί πως στη βίζα που της χορηγήθηκε αναφερόταν ότι δεν είχε το δικαίωμα να εργαστεί, έτσι θέλησε να αναζητήσει ένα καλύτερο μέλλον: «Κάποια στιγμή, πρέπει να πεις “αρκετά” και να αναζητήσεις μια καλύτερη ζωή. Έτσι ήρθα εδώ». Πλήρωσε διακινητές ανθρώπων και έτσι κατέληξε στο σημείο αυτό της Νεκρής Ζώνης. Η οικογένειά της είναι διασκορπισμένη, η μητέρα της κρύβεται, ένας της αδελφός επίσης σκοτώθηκε στον πόλεμο… τα άλλα της αδέλφια βρίσκονται επίσης σε διάφορους τόπους. Ρωτάω την Ντίνγκα πώς βλέπει το μέλλον της… «Έχουμε κολλήσει εδώ. Δεν ξέρουμε τι μας επιφυλάσσει το μέλλον. Θέλω απλώς να παρακαλέσω την κυπριακή κυβέρνηση, τις Αρχές, τους Κύπριους πολίτες να μας δώσουν τουλάχιστον μια ευκαιρία […]. Δεν ερχόμαστε εδώ μόνο για να πάρουμε. Έχουμε επίσης πολλά να δώσουμε» και συνεχίζει λέγοντάς μου πως «Αν μας δινόταν η ευκαιρία να αποδείξουμε την αξία μας. Δεν είμαστε απλώς αιτούντες άσυλο. Έχουμε πολλά να συνεισφέρουμε. Αν μας βοηθήσουν, είμαστε πρόθυμοι να τους ανταποδώσουμε. Αυτό που πραγματικά περιμένουμε είναι να παρακαλέσουμε την κυβέρνηση, να παρακαλέσουμε όλους να ενώσουν τις φωνές τους και να μας βοηθήσουν να φύγουμε από αυτό το μέρος. Ήμουν από τους πρώτους που ξεκίνησαν αυτον τον καταυλισμό. Είμαι εδώ για δύο μήνες», περιγράφοντάς μου τις συνθήκες που επικρατούν. «Ζούμε στις σκηνές. Βλέπεις φίδια, ζεις με αρουραίους. Το μπάνιο είναι βρώμικο… Είμαι γυναίκα… προσπαθώ να παραμένω δυνατή, αλλά το τραύμα, η κατάθλιψη θα με καταβάλουν». Κλείνουμε τη συζήτησή μας, με την Ντίνγκα να μου λέει: «Ποτέ στη ζωή μου δεν θα φανταζόμουν ότι κάποια μέρα θα είχα κολλήσει εδώ. Δεν εγκαταλείψαμε τα σπίτια μας και τις χώρες μας για διασκέδαση. Φύγαμε για έναν λόγο, για να έχουμε μια καλύτερη ζωή».

«Να εργαστώ για την ειρήνη»

Παρατηρώ πως ο κινηματογραφιστής μου, ο Ραφαήλ, μιλάει με έναν έφηβο, και πλησιάζω, ακούγοντας τον 15χρονο Sameer, να λέει πως είναι δύσκολα να ζει κάποιος σε έναν καταυλισμό. Τον ρωτώ για το σχολείο, και μου λέει πως μετά το Αφγανιστάν, στα Κατεχόμενα, πήγε για έναν χρόνο, αλλά δέχθηκε πάρα πολύ μπούλινγκ από τους συμμαθητές του… ώσπου σταμάτησε. Με ποιους είσαι εδώ τον ρωτώ, μου λέει, «με τη μητέρα μου και τα αδέλφια μου», ο πατέρας σου, του λέω; Και συγκρατώντας κάπως τα δάκρυά του, «έχει πεθάνει» μου απαντάει. Στη συζήτησή μας μπαίνει και ο μεγάλος αδελφός του, ο Rojd, 19 ετών, ο οποίος κρατάει στα χέρια του ένα βιβλίο, μου λέει: «Δεν έχει σημασία ότι η χώρα μου είναι το Αφγανιστάν. Όπου έχω ασφάλεια, όπου μπορώ να συνεχίσω την εκπαίδευσή μου, αυτή θα είναι η χώρα μου». Ο Rojd μού λέει πως στον καταυλισμό βρίσκεται με τις αδελφές του, τον μικρό του αδελφό και τη μητέρα του. Αν σας χορηγήσουν το άσυλο, τι θέλετε να κάνετε μετά, τον ρωτάω: «Αυτό που θέλω να κάνω είναι να ξεκινήσω την εκπαίδευσή μου, να ξεκινήσω το πανεπιστήμιο ή να ξεκινήσω το θέατρο» και μου τονίζει πως θέλει να εργαστεί για την ειρήνη και στη χώρα του, όχι όμως για τους Ταλιμπάν. Δειλά πλησιάζει και μία από τις αδελφές, μας χαιρετάει, ενώ εμείς ετοιμαζόμαστε για να φύγουμε. Λέω bye-bye και ο Sameer μού λέει, όχι bye-bye, αλλά να ξανάρθεις…