ELISE SAROTTE* / THE NEW YORK TIMES
Η γενναιότητα των Ουκρανών με εντυπωσιάζει. Ως ιστορικός του Ψυχρού Πολέμου, φοβάμαι ότι η ρωσική εισβολή, ανεξάρτητα από την κατάληξή της, σηματοδοτεί νέα εποχή οξείας αντιπαράθεσης με τη Μόσχα και ότι ο νέος Ψυχρός Πόλεμος θα είναι πολύ χειρότερος από τον πρώτο. Η αντιπαράθεση των μεγάλων δυνάμεων μετά τον πόλεμο έγινε «διά αντιπροσώπου» και συνήθως σε μακρινά γεωγραφικά μήκη και πλάτη.
Η αποκοτιά του προέδρου Πούτιν αμφισβητεί την πρακτική αυτή. Αν ο Πούτιν είναι ικανός να σκοτώνει Ουκρανούς αμάχους, τότε ίσως είναι πρόθυμος να προκαλέσει το ΝΑΤΟ. Η φίμωση της ρωσικής αντιπολίτευσης και της ελευθεροτυπίας στη χώρα σημαίνει ότι ο Πούτιν μπορεί να παραβιάζει χωρίς επιπτώσεις το διεθνές δίκαιο, όπως έκανε τη δεκαετία του 1990 στην Τσετσενία.
Ο πρόεδρος Πούτιν έδωσε απότομο τέλος στη «μεταψυχροπολεμική εποχή»
Εντυπωσιακή είναι επίσης η ταχύτητα με την οποία επανήλθαμε στην ένταση του Ψυχρού Πολέμου. Την περίοδο 1945-1989, ο κόσμος ανέπτυξε σειρά μεθόδων αποκλιμάκωσης κρίσεων. Τα πρότυπα αυτά δεν εξαφανίσθηκαν τον 21ο αιώνα, όπως φάνηκε και με τις διπλωματικές επαφές μεταξύ αντιπάλων κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου στη Συρία. Οταν, όμως, ο πόλεμος διεξάγεται κοντά στη Ρωσία, κάθε προσέγγιση είναι αδύνατη.
Θερμό επεισόδιο
Η πιθανότητα «θερμού επεισοδίου» μεταξύ δυτικών και ρωσικών αεροσκαφών πάνω από τη Μαύρη Θάλασσα είναι ένας από τους σοβαρούς κινδύνους της παρούσας συγκυρίας. Αν ένα τέτοιο επεισόδιο χαρακτηρισθεί παραβίαση του άρθρου 5 του ΝΑΤΟ (κάθε επίθεση εναντίον μέλους της Συμμαχίας αποτελεί επίθεση στη Συμμαχία), οι ΗΠΑ μπορεί να βρεθούν εμπλεκόμενες σε πόλεμο. Η Συμμαχία θα μπορούσε, βέβαια, να μη χαρακτηρίσει τέτοιο επεισόδιο ως παραβίαση της ιδρυτικής συνθήκης της. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, θα έσπερνε αμφιβολίες για την αποφασιστικότητα του ΝΑΤΟ, αποθαρρύνοντας τους συμμάχους στην πρώτη γραμμή του πολέμου και ενθαρρύνοντας τον Πούτιν.
Η μακρά διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου έδωσε και στις δύο πλευρές τον χρόνο και τα κίνητρα να διαπραγματευθούν τον περιορισμό των πυρηνικών όπλων, θέτοντας τις βάσεις μόνιμου μηχανισμού επικοινωνίας και επίλυσης κρίσεων. Ακόμη και εάν η Μόσχα επανέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, κάτι που μοιάζει απίθανο για το προσεχές μέλλον, θα χρειασθούν πολλά χρόνια επίπονων συνομιλιών για την αναβίωση των συμφωνιών περιορισμού των πυρηνικών οπλοστασίων. Οι δύο μεγαλύτερες πυρηνικές δυνάμεις του κόσμου λειτουργούν πλέον εντελώς αποκομμένες η μία από την άλλη, διακινδυνεύοντας την ασφάλεια του πλανήτη.
Πολιτισμικές μεταβολές
Ενα ακόμη πρόβλημα αφορά τις πολιτισμικές μεταβολές που σημειώθηκαν μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Υστερα από δεκαετίες απειλούμενης θερμοπυρηνικής αντιπαράθεσης, η συλλογική φοβία γύρω από τον εφιάλτη του πυρηνικού πολέμου έχει υποχωρήσει, παρότι ο κίνδυνος αυτός παραμένει. Ο πρόεδρος Πούτιν έδωσε απότομο τέλος στη «μεταψυχροπολεμική εποχή», η οποία υπέθετε ότι οι μεγάλοι πόλεμοι με συμβατικό οπλισμό αποτελούσαν παρελθόν για την ευρωπαϊκή ήπειρο. Η εισβολή στην Ουκρανία κατέστησε απολύτως σαφές ότι ο Πούτιν έχει επιλέξει ριψοκίνδυνη οδό, ικανή να παρασύρει τη Δύση σε πολεμική σύρραξη.
Για τον λόγο αυτόν, τα δυτικά στρατεύματα, έχοντας συνειδητοποιήσει ότι ακόμη και σφάλματα στο πεδίο της μάχης μπορεί να έχουν ευρύτερες στρατηγικές συνέπειες, πρέπει να ενισχύσουν τις προσπάθειες για αποφυγή θερμού επεισοδίου.
* Η αρθρογράφος είναι καθηγήτρια Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Τζονς Χόπκινς.
