Kathimerini.gr
Λένα Αργύρη
«Αν δεν εγκρίνετε την ένταξη της Σουηδίας έως το τέλος του χρόνου, θα αποσυνδέσουμε το θέμα των F-16 από τα F-35 και θα προχωρήσουμε με την πώληση προς την Ελλάδα», προειδοποίησε, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Αντονι Μπλίνκεν τον Τούρκο ομόλογό του Χακάν Φιντάν όταν συναντήθηκαν στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, στις 9 Δεκεμβρίου. Ο συγκεκριμένος μοχλός πίεσης φάνηκε να κινητοποιεί τον Φιντάν, ο οποίος δεσμεύθηκε για ακόμη μία φορά ότι το πρωτόκολλο ένταξης θα εγκρινόταν από την αρμόδια επιτροπή και την ολομέλεια της Εθνοσυνέλευσης τις τελευταίες ημέρες του έτους.
Το ίδιο ακριβώς τελεσίγραφο είχε δώσει, σε μια συντονισμένη επιχείρηση πίεσης της Τουρκίας, και η υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Βικτόρια Νούλαντ στην τουρκική αντιπροσωπεία με την οποία συναντήθηκε στο Ντουμπάι κατά τη διάρκεια της συνόδου για το κλίμα. «Να μη χάνουμε άλλο χρόνο», είχε εισηγηθεί και ο πρέσβης της Τουρκίας στην Ουάσιγκτον Μουράτ Μερκάν, προειδοποιώντας ότι όσο καθυστερεί η ένταξη της Σουηδίας τόσο περισσότερο χρόνο έχει στη διάθεσή του το ισραηλινό λόμπι για να υποσκάπτει τα τουρκικά συμφέροντα στο Κογκρέσο. Είχε αφουγκραστεί το βαρύ κλίμα, καθώς σημαίνοντα στελέχη του νομοθετικού σώματος των ΗΠΑ είχαν δείξει, εκείνες τις ημέρες, μεγάλη δυσαρέσκεια για τη συμπερίληψη της Τουρκίας στις συσκέψεις που γίνονταν στην Ουάσιγκτον για τη Γάζα.
Οι δύο επιστολές
Στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, όπου πείστηκαν με σχετική ευκολία από τις νέες διαβεβαιώσεις Φιντάν, συνέταξαν με κάθε λεπτομέρεια τις επίσημες ειδοποιήσεις που θα έστελναν τέλος του έτους –και μάλιστα την ίδια ημέρα και ώρα– στο Κογκρέσο για τα F-16 και τα F-35. Παράλληλα, σχεδόν οριστικοποίησαν τις δύο επιστολές με τις οποίες εγγυώνται στην Αθήνα και δεσμεύονται στο Κογκρέσο ότι η συγκεκριμένη πώληση προς την Τουρκία δεν εγκυμονεί κινδύνους για την ασφάλεια της Αθήνας. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ αλλά και η αμερικανική πρεσβεία στην Αγκυρα διαβεβαίωναν με επιμονή όλους τους συνομιλητές τους ότι έως την Πέμπτη (28 Δεκεμβρίου) το θέμα «Σουηδία» θα είχε κλείσει και έως την Παρασκευή θα είχαν δρομολογηθεί όλες οι παράλληλες διαδικασίες για τα μαχητικά στις δύο χώρες.
Η αρμόδια τουρκική επιτροπή πράγματι ενέκρινε το πρωτόκολλο ένταξης την ημέρα που είχε συμφωνηθεί και η δέσμευση Φιντάν έδειχνε να τηρείται στο ακέραιο. Λίγο αργότερα όμως ένας νέος εκβιασμός, φαινομενικά τεχνικού χαρακτήρα, έπεσε στο τραπέζι. Οι Τούρκοι ζήτησαν να σταλεί τις επόμενες ώρες η επίσημη ειδοποίηση στο Κογκρέσο για τα μαχητικά και αμέσως μετά να πάνε το θέμα στη Βουλή τους. Το νέο αυτό αίτημα αιφνιδίασε τους Αμερικανούς διπλωμάτες, οι οποίοι έχουν επίγνωση ότι κινούνται στην κόψη του ξυραφιού στις σχέσεις τους με το Κογκρέσο. Αν έστελναν την επίσημη ειδοποίηση προς τους νομοθέτες πριν από την ολοκλήρωση των διαδικασιών από πλευράς Τουρκίας, θα εκτοξεύονταν οι πιθανότητες αρνητικής απάντησης.
Η προθεσμία
Υπενθυμίζεται πως από τη στιγμή που αποστέλλεται ένα επίσημο αίτημα για πώληση όπλων προς τις αρμόδιες Επιτροπές Εξωτερικών Υποθέσεων και Διεθνών Σχέσεων της Γερουσίας και της Βουλής, ενεργοποιείται αυτομάτως ένα χρονικό περιθώριο 30 ημερών. Αν σε αυτό το διάστημα δεν υπάρξει αρνητική απάντηση από το Κογκρέσο, η πώληση προχωρεί κανονικά. Σε περίπτωση που το Κογκρέσο διαφωνεί με την προτεινόμενη διαδικασία, ο νόμος περί «Ελέγχου Εξαγωγής Οπλων» του 1976 τού παρέχει τη δυνατότητα να προχωρήσει σε «ψήφισμα μη έγκρισης». Σε αυτή την περίπτωση ο πρόεδρος των ΗΠΑ έχει δύο επιλογές, είτε να ακυρώσει την πώληση αποδεχόμενος την άποψη του Κογκρέσου, είτε να θέσει βέτο στη βούλησή του, επικαλούμενος λόγους εθνικής ασφαλείας. Το συγκεκριμένο βέτο μπορεί να παρακαμφθεί μόνο με πλειοψηφία δύο τρίτων Βουλής και Γερουσίας. Είθισται η κυβέρνηση των ΗΠΑ να μη στέλνει επίσημες ειδοποιήσεις προς το Κογκρέσο αν δεν έχει επιτευχθεί παρασκηνιακά συμφωνία για την έγκριση μιας πώλησης, ακριβώς για να αποφεύγονται δημόσιες αντιπαραθέσεις τέτοιου είδους.
Στην περίπτωση της Τουρκίας οι όροι του Κογκρέσου για την έγκριση της πώλησης των F-16 είναι δύο. Η ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και η σύμφωνη γνώμη της Αθήνας. Για την επίτευξη του τελευταίου είχε προηγηθεί σκληρή διαπραγμάτευση που κλιμακώθηκε το καλοκαίρι στο Βίλνιους με πρωτοβουλία του τότε προέδρου της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων της Γερουσίας, Ρόμπερτ Μενέντεζ. Η συμφωνία «πακέτο», η οποία επιτεύχθηκε τότε, περιλαμβάνει επιστολή του ΥΠΕΞ Αντονι Μπλίνκεν προς τον Ελληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη, με την οποία θα εγγυάται πως τα νέα και τα αναβαθμισμένα μαχητικά δεν θα χρησιμοποιηθούν εναντίον της Ελλάδας. Περιλαμβάνει επίσης δεύτερη επιστολή του ΥΠΕΞ των ΗΠΑ προς την Επιτροπή Εξωτερικών της Γερουσίας, η οποία θα αναφέρει ότι αν σε κάποιο στάδιο της πώλησης η Τουρκία αρχίσει εκ νέου τις παραβιάσεις, η διαδικασία δύναται να ανασταλεί ή να «παγώσει». Παράλληλα, οι Αμερικανοί έχουν ετοιμάσει ένα γενναιόδωρο πακέτο αμυντικής ενίσχυσης της Ελλάδας –πέραν των μαχητικών–, το οποίο διασφαλίζει το συγκριτικό πλεονέκτημά της.
Οταν την Τετάρτη διεφάνη τελικά ότι η Σουηδία δεν θα συζητηθεί στην τουρκική Βουλή στο συμφωνημένο χρονικό πλαίσιο, πέρα από την αμηχανία αλλά και την απογοήτευση που κυριάρχησε στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, οι Αμερικανοί διπλωμάτες συνειδητοποίησαν και κάτι άλλο. Οτι είναι τελείως εκτεθειμένοι απέναντι στην Αθήνα, την οποία έχουν κάνει μέρος του δυσεπίλυτου παζλ των προβληματικών σχέσεών τους με την Τουρκία. Από τον Σεπτέμβριο διαβεβαιώνουν σε κάθε επίπεδο ότι «αν σε δύο εβδομάδες δεν εγκρίνουν οι Τούρκοι τη Σουηδία εμείς θα αποσυνδέσουμε τα δύο θέματα, διότι καταλαβαίνουμε ότι δεν μπορείτε να περιμένετε για πάντα». Οι εβδομάδες έχουν γίνει μήνες και οι Αμερικανοί κινδυνεύουν να χάσουν ολοκληρωτικά την αξιοπιστία τους απέναντι σε έναν από τους σημαντικότερους συμμάχους τους στην περιοχή. Αυτός ο κίνδυνος δεν έχει περάσει απαρατήρητος στο Κογκρέσο, όπου οι τέσσερις νομοθέτες, αρμόδιοι για τις διεθνείς πωλήσεις όπλων, θεωρούν ότι το θέμα των F-35 πρέπει να προχωρήσει ανεξαρτήτως λοιπόν εξελίξεων. Κάποιοι εξ αυτών μάλιστα σκόπευαν να το διαμηνύσουν στον Αντονι Μπλίνκεν τις ώρες που γραφόταν αυτό το κείμενο. Αξίζει να σημειωθεί ότι και οι τέσσερις νομοθέτες έχουν δεσμευθεί ότι σε περίπτωση που η Τουρκία πάρει τα F-16, η λεγόμενη «συμφωνία Μενέντεζ» ισχύει στο ακέραιο, παρά την αποχώρησή του.
Κατευνασμός
Η διστακτικότητα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ να προχωρήσει, ακόμη και μετά από τόσους μήνες, σε αποσύνδεση των δύο ζητημάτων οφείλεται στον φόβο ότι αν η Ελλάδα πάρει τα F-35 χωρίς η Τουρκία να πάρει τα F-16, ο Ερντογάν θα οργιστεί και το πρώτο θύμα αυτής της οργής θα είναι το νατοϊκό μέλλον της Σουηδίας. Κάτι που οι Αμερικανοί προσπαθούν να αποφύγουν με κάθε τρόπο. Είναι τέτοια, δε, η πρόθεσή τους να συνεχίσουν να κατευνάζουν τον Τούρκο πρόεδρο παρά τους εκβιασμούς και τις κενές υποσχέσεις του, που σύμφωνα με πληροφορίες ο Μπλίνκεν θα μεταβεί εκ νέου στην Τουρκία και θα συναντήσει τον Ερντογάν στις 5 Ιανουαρίου, στο πλαίσιο της περιοδείας του στην περιοχή.
