Kathimerini.gr
Αγγελος Μ. Συρίγος
Τον Σεπτέμβριο του 2011, Αμερική και Τουρκία κατέστρωναν από κοινού σχέδια για τη Συρία στη μετά Ασαντ εποχή. Ο Αμερικανός τότε πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα έβλεπε την Τουρκία ως πρότυπο για την περιοχή. Τρία χρόνια μετά, οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους, μιας εξτρεμιστικής οργανώσεως, είχαν αποκτήσει διά της βίας τον έλεγχο μεγάλων περιοχών της Συρίας και του Ιράκ. Ενώ οι ΗΠΑ ηγούνταν της εκστρατείας για την αντιμετώπιση του Ισλαμικού Κράτους, η Τουρκία διά της μυστικής υπηρεσίας ΜΙΤ υποστήριζε όσους ισλαμιστές ήθελαν να μεταβούν στη Συρία για να πολεμήσουν.
Με εντολή Φιντάν
Κορυφαία αποκάλυψη του ρόλου της Τουρκίας ήταν ο εντοπισμός φορτίου όπλων την 1η Ιανουαρίου 2014 από την τουρκική αστυνομία στην περιοχή της Αλεξανδρέττας, στα σύνορα με τη Συρία. Το φορτίο συνέχισε την πορεία του έπειτα από παρέμβαση του τότε αρχηγού της ΜΙΤ (και νυν υπουργού Εξωτερικών) Χακάν Φιντάν. Εκτοτε η Τουρκία συστηματικά ενίσχυε τις τζιχαντιστικές οργανώσεις στη βόρεια Συρία. Μετά τις τελευταίες εξελίξεις η Τουρκία έχει αναδειχθεί σε προνομιακό συνομιλητή και σημείο επαφής μεταξύ των ισλαμιστών και της Δύσεως.
Το ερώτημα είναι με ποιον τρόπο θα επιδιώξει η Τουρκία να εκμεταλλευθεί την προνομιακή αυτή θέση που έχει σε σχέση με τη Συρία. Τα δύο κύρια ζητήματα που την ενδιαφέρουν είναι οι Κούρδοι της Συρίας και οι Σύροι πρόσφυγες που βρίσκονται στο έδαφός της. Το πρόβλημά της είναι ότι τους Κούρδους υποστηρίζουν οι Ισραηλινοί, ενώ Αμερικανοί στρατιώτες είναι εγκατεστημένοι στις περιοχές τους. Παράλληλα, είναι δύσκολο για τους Σύρους πρόσφυγες να επιστρέψουν στην πατρίδα τους διότι σε γενικές γραμμές τα σπίτια τους είναι κατεστραμμένα λόγω του υπερδεκαετούς πολέμου.
Στόχος του Ερντογάν είναι να δημιουργήσει μια ζώνη 30-40 χλμ. εντός της Συρίας κατά μήκος των τουρκοσυριακών συνόρων. Σ’ αυτή τη ζώνη τουρκικές κατασκευαστικές εταιρείες θα χτίσουν πόλεις για την εγκατάσταση των προσφύγων. Για την ανοικοδόμηση των κατοικιών ο Ερντογάν θα ζητήσει χρηματοδότηση από την Ε.Ε. και από διεθνείς δωρητές. Με ένα σμπάρο τρία τρυγόνια: θα εκδιώξει τους Κούρδους από τις πατρογονικές τους εστίες δίπλα στα σύνορα· θα τοποθετήσει εκεί σουνίτες μουσουλμάνους πρόσφυγες που θα φύγουν από την Τουρκία· θα βοηθήσει τις τουρκικές κατασκευαστικές εταιρείες, οι ιδιοκτήτες των οποίων κατά τεκμήριο είναι φίλα προσκείμενοι προς τον Ερντογάν.
Παράλληλα, η Τουρκία θα επιδιώξει να αναλάβει την αναδιοργάνωση του συριακού στρατού, ενώ θα προσπαθεί να μετατρέψει τη Συρία σε παράρτημα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής. Ενα τέτοιο ενδεχόμενο θα αντιμετωπιστεί εχθρικά από το Ισραήλ. Δεν απαλλάχθηκε από την παρουσία του Ιράν στα σύνορά του για να την αλλάξει με την Τουρκία.
Ως προς την Ελλάδα και την Κύπρο, θα πρέπει να μας απασχολήσει ο τρόπος με τον οποίον θα προσπαθήσει η Τουρκία να εκμεταλλευθεί το φιλικό προς αυτήν νέο καθεστώς. Εχουμε το κακό προηγούμενο του τουρκολιβυκού μνημονίου. Αν και παράνομο και αντίθετο προς τη γεωγραφία και τη λογική, υπεγράφη από τη λιβυκή κυβέρνηση όταν η τελευταία βρέθηκε στην ανάγκη της Τουρκίας. Επειδή η «Γαλάζια Πατρίδα» είναι η καρδιά της τουρκικής στρατηγικής για την ανατολική Μεσόγειο, θα πρέπει να περιμένουμε ότι οι Τούρκοι θα πιέσουν τη νέα συριακή κυβέρνηση να υπογράψει με αυτούς μια αντίστοιχη συμφωνία θαλάσσιας οριοθετήσεως.
Η Τουρκία έχει πράγματι θαλάσσια σύνορα με τη Συρία διότι οι ακτές των δύο χωρών είναι παρακείμενες στην περιοχή της Αλεξανδρέττας. Δεν θα περιορισθεί όμως στη θαλάσσια περιοχή με τις παρακείμενες ακτές βορειοανατολικά της Κύπρου. Από τους χάρτες που έχουν κυκλοφορήσει οι εμπνευστές της «Γαλάζιας Πατρίδας» για πιθανές (και κυρίως απίθανες, εξωπραγματικές) θαλάσσιες οριοθετήσεις της Τουρκίας με τα κράτη της ανατολικής Μεσογείου, προκύπτουν τα εξής. Η Τουρκία ισχυρίζεται ότι τα νησιά δεν έχουν δικαιώματα όταν βρίσκονται έναντι ηπειρωτικών ακτών. Επομένως, η Κύπρος ως νησί πρέπει να αγνοηθεί. Συνεπώς, η Τουρκία εκτός από παρακείμενες έχει και αντικριστές ακτές με τη Συρία. Κατ’ αυτόν τον τρόπο θα επιδιώξει να οριοθετήσει και την περιοχή ανάμεσα στη Συρία και την Κύπρο. Μία γλώσσα τουρκικής υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ θα χαραχθεί εντός της κυπριακής ΑΟΖ. Εκτός από τις πιέσεις που θα ασκήσει στη νέα κυβέρνηση, η Τουρκία θα δώσει στη Συρία ως δέλεαρ και μια μικρή περιοχή, που φυσικά η τελευταία δεν θα αποκτούσε εάν υπέγραφε συμφωνία οριοθετήσεως με την Κύπρο. Είναι επιτακτική ανάγκη για την κυπριακή και την ελληνική διπλωματία να αποτρέψουν την υπογραφή μιας δεύτερης συμφωνίας στη λογική της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Ο κ. Αγγελος Μ. Συρίγος είναι καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής – Πάντειο Πανεπιστήμιο, βουλευτής Ν.Δ. στην Α΄ Αθηνών.
