Kathimerini.gr
Βασίλης Κωστούλας
«Ο Πούτιν ήθελε μια επανάληψη της Κριμαίας, η οποία είχε αυξήσει την αποδοχή του από 60% σε 90%, όμως έκανε λάθος υπολογισμό και τώρα συντόμευσε τον βίο του καθεστώτος του», τονίζει στην «Κ» ο πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της EBRD, συγγραφέας του βιβλίου «Spin Dictators», Σεργκέι Γκούριεφ, ο οποίος θεωρεί ότι η κρίση της Ουκρανίας θα μετατραπεί σε κρίση της Ρωσίας. Ο ίδιος σκιαγραφεί το προφίλ του Πούτιν ως ενός από τους πιο επιτυχημένους μοντέρνους δικτάτορες, εξηγώντας γιατί τώρα θα αναγκαστεί να καταφύγει σε τακτικές αυταρχικής ηγεσίας του προηγούμενου αιώνα, με ακόμη πιο δυσμενείς συνέπειες για τη ρωσική κοινωνία. «Είναι πολύ ακριβό να φιμώσεις τη σημερινή ενημερωμένη τάξη», αναφέρει χαρακτηριστικά, επισημαίνοντας ότι αυτός ο «πολύ μεγαλύτερος και πιο αιματηρός» πόλεμος δεν είναι δημοφιλής στη Ρωσία. Γι’ αυτό και «τα τελευταία χρόνια του Πούτιν θα είναι βάναυσα». Ο κ. Γκούριεφ προβλέπει πιθανή ύφεση έως και 10% στη Ρωσία το 2022. Για την Ευρωζώνη, μέχρι στιγμής, θεωρεί ότι ο αντίκτυπος θα είναι μάλλον διαχειρίσιμος, επικαλούμενος εκτιμήσεις για ύφεση μιας ποσοστιαίας μονάδας στο τρέχον έτος.
– Εχετε γράψει το «The Spin Dictators», ένα βιβλίο για «το μεταβαλλόμενο πρόσωπο της τυραννίας στον 21ο αιώνα». Πώς θα περιγράφατε το προφίλ του Πούτιν και πώς θα το συνδέατε με τις τελευταίες εξελίξεις;
– Ο Πούτιν ήταν μία από τις κύριες εμπνεύσεις για το βιβλίο μας (σ.σ. ο Σεργκέι Γκούριεφ και ο Ντάνιελ Τράισμαν) στο οποίο περιγράφουμε το προφίλ του ως δικτάτορα, ο οποίος χρησιμοποιεί τη χειραγώγηση πληροφοριών αντί της μαζικής καταστολής, προσποιούμενος ότι είναι δημοκράτης και επιτρέποντας ορισμένα κόμματα της αντιπολίτευσης, όπως και ορισμένα ανεξάρτητα ΜΜΕ. Είναι δηλαδή ένας «spin dictator» (σ.σ. δικτάτορας με τακτικές χειραγώγησης και παραπλάνησης) του 21ου αιώνα και όχι ένας «δικτάτορας του φόβου» του 20ού αιώνα. Ο Πούτιν δεν ήταν ο πρώτος δικτάτορας αυτού του τύπου, αλλά είναι σίγουρα ένας από τους πιο επιτυχημένους.
Ο Πούτιν ήθελε να έχει ακόμη μία Κριμαία –το 2014 το ποσοστό αποδοχής του αυξήθηκε από 60% σε 90%– πιστεύοντας ότι θα είχε έναν σύντομο νικηφόρο πόλεμο.
Στο βιβλίο, όπως και στις ερευνητικές εργασίες πάνω στις οποίες βασίζεται, οι δύο συντάκτες υποστηρίζουμε ότι το μοντέλο αυτό «κουμπώνει» καλύτερα στις πραγματικότητες του σύγχρονου κόσμου με την παγκοσμιοποίηση, τις διασυνοριακές επενδύσεις και τη νέα τεχνολογία πληροφοριών. Ωστόσο, τονίζουμε επίσης ότι καθώς η κοινωνία εκσυγχρονίζεται, και περισσότεροι άνθρωποι εκπαιδεύονται και καταλαβαίνουν ότι ο ηγέτης δεν είναι τόσο έντιμος και ικανός όσο ισχυρίζεται, τότε το μοντέλο αυτό δεν είναι βιώσιμο. Είναι πολύ ακριβό να φιμώσεις τη σημερινή ενημερωμένη τάξη. Σε αυτό το σημείο, λοιπόν, οι spin dictators μπορεί είτε να εκδημοκρατιστούν είτε να επιστρέψουν στο απροκάλυπτα κατασταλτικό μοντέλο του δικτάτορα του φόβου. Ο Μαδούρο, για παράδειγμα, είναι ένας δικτάτορας του φόβου, σε αντίθεση με τον Τσάβες, που ήταν ένας spin dictator.
Οταν τελειώσαμε το τελευταίο προσχέδιο του βιβλίου την περασμένη άνοιξη, είχαμε ήδη γράψει ότι ο Πούτιν μπορεί να γίνει και δικτάτορας του φόβου. Σήμερα, και ειδικά τώρα, αυτός ο μετασχηματισμός ολοκληρώθηκε πλέον: όλα τα ανεξάρτητα ΜΜΕ έχουν κλείσει και υπάρχει ένας ολοκαίνουργιος νόμος ο οποίος ποινικοποιεί τη διάδοση όσων πληροφοριών είναι διαφορετικές από την επίσημη θέση, με ποινές φυλάκισης έως και 15 χρόνια.
Γιατί συνέβη αυτή η μεταμόρφωση; Ακριβώς επειδή το μοντέλο του spin dictator έγινε μη βιώσιμο. Με την οικονομική στασιμότητα και την εξάπλωση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, η δημοτικότητα του Πούτιν έπεφτε.
Ο Πούτιν ήθελε να έχει ακόμη μία Κριμαία –το 2014 το ποσοστό αποδοχής του αυξήθηκε από 60% σε 90%– πιστεύοντας ότι θα είχε έναν σύντομο νικηφόρο πόλεμο.
– Πρακτικά, τι έχει ο Πούτιν στο μυαλό του;
– Ο Πούτιν ήθελε να έχει ακόμη μία Κριμαία –το 2014 το ποσοστό αποδοχής του αυξήθηκε από 60% σε 90%– πιστεύοντας ότι θα είχε έναν σύντομο νικηφόρο πόλεμο. Τώρα βλέπει ότι ο πόλεμος είναι πολύ μεγαλύτερος και πιο αιματηρός, και δεν είναι καθόλου δημοφιλής. Αυτός είναι ο λόγος που αυστηροποίησε δραστικά τη στάση του αυτές τις ημέρες, κλείνοντας πλήρως όλα τα ανεξάρτητα ΜΜΕ και βάζοντας κάτω ειρηνικούς διαδηλωτές – χιλιάδες συνελήφθησαν.
– Σε ποιον βαθμό η κοινή γνώμη στη Ρωσία στηρίζει τις επιλογές του Πούτιν;
– Είναι δύσκολο να πούμε, καθώς δεδομένης της αυστηρότερης λογοκρισίας, οι άνθρωποι μπορεί να φοβούνται να μιλήσουν ειλικρινά στους δημοσκόπους. Αλλά είναι σαφές ότι ο πόλεμος είναι πολύ λιγότερο δημοφιλής απ’ ό,τι το 2014 –δεν υπάρχουν εκδηλώσεις υπέρ του πολέμου– και γι’ αυτό ακριβώς έχουμε μια τόσο σοβαρή αυστηροποίηση του εσωτερικού πολιτικού ελέγχου.
– Θα λέγατε ότι αυτός ο πόλεμος τελικά ισχυροποιεί ή αποδυναμώνει τον Πούτιν; Εντός και εκτός Ρωσίας.
– Αυτός ο πόλεμος είναι ένας μείζων λανθασμένος υπολογισμός του Πούτιν και σίγουρα έχει συντομεύσει τον βίο του καθεστώτος του. Ομως, δεν θέλει να παραιτηθεί, επομένως τα τελευταία χρόνια του Πούτιν θα είναι ιδιαίτερα βάναυσα.
Ο αντίκτυπος των κυρώσεων
– Πώς αξιολογείτε τη στάση των ΗΠΑ σε αυτή την κρίση;
– Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και η Ευρώπη έχουν επιδείξει άνευ προηγουμένου ενότητα και έχουν επιβάλει κυρώσεις, οι οποίες ξεπερνούν κατά πολύ αυτό που αναμενόταν από τη Ρωσία και τις αγορές. Οι Δυτικοί πολιτικοί δέχονται τεράστια πίεση από την κοινή γνώμη που είναι εξοργισμένη με τις ρωσικές φρικαλεότητες και εντυπωσιασμένη από την ουκρανική γενναιότητα.
– Πόσο αποτελεσματικές θεωρείτε ότι θα είναι οι κυρώσεις που αποφάσισε η Ευρωπαϊκή Ενωση εις βάρος της Ρωσίας και πόσο ακριβά θα πληρώσει ο Βλαντιμίρ Πούτιν αυτόν τον πόλεμο στο τέλος της ημέρας;
– Οι κυρώσεις οδήγησαν σε μεγάλες οικονομικές αναταράξεις στη Ρωσία, όπου οι χρηματαγορές είναι κλειστές εδώ και μια εβδομάδα. Θα υπάρξει μεγάλη ύφεση φέτος – πιθανώς 10% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Και τα επόμενα χρόνια δεν θα υπάρξει ανάπτυξη, καθώς η χώρα θα αποκοπεί από τη σύγχρονη τεχνολογία, τις ξένες επενδύσεις και το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Ο Πούτιν κατανοεί ότι αυτό θα οδηγήσει σε μεγάλη δημόσια δυσαρέσκεια και θα αυξήσει την καταστολή.
– Ποιος είναι ο αντίκτυπος στην παγκόσμια οικονομία; Πόσο διαχειρίσιμες θα είναι οι επιπτώσεις;
– Δύσκολο να προβλέψει κανείς. Θα υπάρξει σίγουρα αρνητικός αντίκτυπος, αλλά όχι μεγάλη κρίση, με βάση τα μέχρι στιγμής δεδομένα. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, η Ευρωζώνη θα χάσει 1 ποσοστιαία μονάδα του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος το 2022. Εως τώρα είναι διαχειρίσιμο το οικονομικό κόστος.
