Kathimerini.gr
Γιάννης Παλαιολόγος
Κοσμογονία έχει προκαλέσει στον τρόπο που λειτουργεί η Ευρωπαϊκή Ένωση και στην εικόνα που έχει για τον εαυτό της η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Μέσα σε λίγες ημέρες, έχουν δρομολογηθεί ριζικές αλλαγές στην εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφαλείας, τη διεύρυνση, στην προσέγγιση στις κυρώσεις, στο μεταναστευτικό και στην ενεργειακή πολιτική. Παράλληλα, προετοιμάζεται το έδαφος για παράταση της δημοσιονομικής χαλάρωσης και πιθανή μονιμοποίηση πανευρωπαϊκών μηχανισμών στήριξης της οικονομίας, σαν αυτούς που συστάθηκαν για την αντιμετώπιση των οικονομικών συνεπειών της πανδημίας (Ταμείο Ανάκαμψης, SURE).
Η πιο ηχηρή απόφαση ήταν αυτή που ανακοινώθηκε το περασμένο Σαββατοκύριακο για χρηματοδότηση από τον κοινοτικό προϋπολογισμό της παροχής στρατιωτικής βοήθειας στην Ουκρανία. Η Ε.Ε. θα διαθέσει για το σκοπό αυτό 450 εκατομμύρια ευρώ από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό για την Ειρήνη, καθώς και άλλα 50 εκατομμύρια για μη θανατηφόρο βοήθεια (ιατρικό εξοπλισμό, αλεξίσφαιρα γιλέκα, κράνη, κ.ο.κ.). Η Γερμανία, που μέχρι πρότινος μπλόκαρε ακόμα και τις εξαγωγές οπλισμού από άλλες χώρες, πρωτοστατεί πλέον στην προσπάθεια να εξοπλιστεί η Ουκρανία.
Σύμφωνα με υψηλόβαθμο Ευρωπαίο αξιωματούχο, που ενημέρωσε τον Τύπο χθες, «ο αμυντικός εξοπλισμός ήδη παραδίδεται στην Ουκρανία και βοηθάει» τις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις. Δεν έδωσε περαιτέρω λεπτομέρειες για να μην αποκαλύψει ευαίσθητες πτυχές της επιχείρησης. Ο ίδιος αξιωματούχος τόνισε ότι «η Ε.Ε. δεν βρίσκεται σε πόλεμο με τη Ρωσία» και ότι κανένα κράτος-μέλος δεν εξετάζει το ενδεχόμενο άμεσης εμπλοκής στη σύρραξη.
Σήμερα, εν τω μεταξύ, είχε προγραμματιστεί έκτακτη συνεδρίαση των υπουργών Εξωτερικών της Ε.Ε., με τη συμμετοχή των ομολόγων τους από τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τον Καναδά (οι οποίοι θα βρίσκονται στις Βρυξέλλες για την έκτακτη συνάντηση των ΥΠΕΞ του ΝΑΤΟ). Στη συνεδρίαση του ΣΕΥ θα συμμετάσχει μέσω τηλεδιάσκεψης και ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας, Ντμίτρο Κουλέμπα. Σύμφωνα με Ευρωπαίο διπλωμάτη, σκοπός του ΣΕΥ ήταν να «γίνει μία ανασκόπηση των κυρώσεων που έχουν ήδη επιβληθεί» και να αναζητηθούν τρόποι να ασκηθεί περισσότερη πίεση στη Ρωσία. «Κάνουμε crowdsourcing ιδέες για νέες κυρώσεις», είπε χαρακτηριστικά.
Ως χθες, είχαν επιβληθεί περιοριστικά μέτρα διαφόρων μορφών σε 680 άτομα και 63 ρωσικές οντότητες ως αποτέλεσμα της εισβολής στην Ουκρανία. Τα ρωσικά αεροπλάνα αποκλείστηκαν από το ρωσικό εναέριο χώρο και το RT και το Sputnik από τις οθόνες και τις ψηφιακές συσκευές των Ευρωπαίων. Επτά ρωσικές τράπεζες, μεταξύ των οποίων η δεύτερη μεγαλύτερη (VTB), αποκλείστηκαν από το διεθνές σύστημα πληρωμών SWIFT, ενώ σύμφωνα με κοινοτικό αξιωματούχο, άνω του 80% του ρωσικού τραπεζικού συστήματος βρίσκεται πλέον υπό κάποια μορφή κυρώσεων. Το πάγωμα των συναλλαγών – σε συντονισμό με τους διεθνείς συμμάχους της Ε.Ε. – με τη ρωσική κεντρική τράπεζα υπολογίζεται ότι καθιστά μη αξιοποιήσιμα (με συντηρητικούς υπολογισμούς) τα μισά συναλλαγματικά αποθέματα της Ρωσίας, που είχαν φτάσει τα 640 δισ. δολάρια.
Παράλληλα, διευρύνθηκαν σημαντικά οι κυρώσεις εις βάρος της Λευκορωσίας για το ρόλο της στη ρωσική εισβολή. Σύμφωνα με κοινοτική αξιωματούχο, πλέον σχεδόν το 70% των περυσινών εξαγωγών της Λευκορωσίας πλέον απαγορεύονται.
Αυξημένη έμφαση δίνεται πλέον στην αυστηρή εφαρμογή των κυρώσεων, ταχέως και συντονισμένα. Ιδιαίτερη ικανοποίηση προκάλεσε στις Βρυξέλλες η ευθυγράμμιση της Ελβετίας με τις κυρώσεις της Ε.Ε., ενώ ήδη έχει συσταθεί ομάδα εργασίας μαζί με τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο και τον Καναδά για να εντοπιστούν και να κλείσουν πιθανοί οδοί παράκαμψης των κυρώσεων.
Ευρεία είναι η ανησυχία για την πιθανή χρήση κρυπτονομισμάτων για το σκοπό αυτό. Μιλώντας την Τετάρτη μετά το Ecofin, ο υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας Μπρινό Λεμέρ δήλωσε την «αποφασιστικότητα» της Ε.Ε. να το αποτρέψει αυτό και είπε ότι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα διερευνά το θέμα. Όσον αφορά νέες κυρώσεις, έχει ξεκινήσει η επεξεργασία της πιθανότητας αποκλεισμού και των ρωσικών πλοίων από τα λιμάνια της Ε.Ε., αν και δεν θεωρείται ότι επίκειται άμεσα σχετική απόφαση.
Προστασία και ένταξη
Παράλληλα, χθες οι υπουργοί Εσωτερικών ενέκριναν πρόταση της Κομισιόν για την ενεργοποίηση, για πρώτη φορά, της Οδηγίας Προσωρινής Προστασίας. Με την απόφαση αυτή, όλοι οι Ουκρανοί πολίτες που θα περνούν στο έδαφος της Ε.Ε. αποκτούν δικαιώματα διαμονής, εργασίας και πρόνοιας σε οποιοδήποτε κράτος-μέλος επιθυμούν, για περίοδο αρχικά ενός έτους, που μπορεί να επεκταθεί ως τρία. Οι μόνιμα διαμένοντες θα καλύπτονται κι αυτοί, είτε απευθείας από την Οδηγία, είτε από αντίστοιχα εθνικά προγράμματα.
Πρόκειται για εντελώς διαφορετική προσέγγιση από αυτήν του 2015-6, όταν η έμφαση είχε δοθεί στην ανάσχεση των ροών ή στην απομόνωση των αφίξεων στις χώρες πρώτης υποδοχής. Μένει να φανεί, ωστόσο, αν τα κράτη-μέλη που βρίσκονται μακριά από τα σύνορα θα επιδείξουν τη διάθεση να υποδεχθούν μερίδα των Ουκρανών προσφύγων, σε περίπτωση που κάποιο από τα κράτη-μέλη πρώτης υποδοχής (Πολωνία, Σλοβακία, Ρουμανία, Ουγγαρία) δηλώσει αδυναμία διαχείρισης της κατάστασης. Ήδη την Τετάρτη ο αριθμός των προσφύγων, σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, ξεπέρασε το 1 εκατομμύριο.
Παράλληλα, την περασμένη εβδομάδα – και ειδικά μετά τη συγκλονιστική ομιλία του Βολόντιμιρ Ζελένσκι στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο την Τετάρτη – άναψε η συζήτηση για την πιθανή ένταξη της Ουκρανίας στην Ε.Ε. Το θέμα θα συζητηθεί στην προσεχή άτυπη σύνοδο κορυφής στις Βερσαλλίες (10-11 Μαρτίου). Ωστόσο, πέρα από συμβολικές κινήσεις, η διαδικασία είναι πολύ δύσκολο να επιταχυνθεί. Όπως έλεγε Ευρωπαίος αξιωματούχος, εξάλλου, το ζήτημα της fast-track προώθησης της ουκρανικής αίτησης «είναι εξαιρετικά ευαίσθητο». Η Ε.Ε., πάντως, χθες, έλαβε αντίστοιχες αιτήσεις ένταξης από τη Γεωργία και τη Μολδαβία.
