Ουκρανία: Τι προβλέπουν έξι «σοφοί» για τον πόλεμο

Εξι Δυτικοί άνθρωποι του πνεύματος, έξι διαφορετικές οπτικές για τον πόλεμο στην Ουκρανία.

Ο Χένρι Κίσινγκερ, διαυγής λίγες ημέρες πριν από τα 99α γενέθλιά του, παραχώρησε συνέντευξη στους Financial Times στην οποία επισήμανε ότι δεν υπάρχει σχεδόν καμία συζήτηση διεθνώς για το τι θα συνέβαινε αν γινόταν χρήση πυρηνικών όπλων.

«Η έκκλησή μου, σε όποια πλευρά και αν ανήκετε, είναι να καταλάβετε ότι ζούμε σε μια εντελώς νέα εποχή και μέχρι στιγμής καταφέρνουμε να περιφρονούμε αυτή την πτυχή. Αλλά καθώς η τεχνολογία διασπείρεται σε όλο τον κόσμο, όπως εγγενώς συμβαίνει, η διπλωματία και ο πόλεμος αλλάζουν περιεχόμενο και αυτό θα είναι πρόκληση».

«Το προφανές ερώτημα είναι για πόσο ακόμη θα συνεχιστεί αυτή η κλιμάκωση και πόσο ακόμη περιθώριο κλιμάκωσης υπάρχει. Οταν ο Βλαντιμίρ Πούτιν φθάσει στο σημείο να περιοριστεί η μελλοντική ικανότητα της χώρας του να ενεργεί ως μεγάλη δύναμη, θα κλιμακώσει άραγε χρησιμοποιώντας μια κατηγορία όπλων που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί στα 70 χρόνια της ύπαρξής τους; Αν περάσει αυτή τη γραμμή, θα πρόκειται για γεγονός εξαιρετικής σημασίας», είπε ο θρύλος της αμερικανικής διπλωματίας.

Η πιθανότητα ενεργοποίησης των πυρηνικών οπλοστασίων βαρύνει και στη σκέψη του Γερμανού φιλοσόφου Γιούργκεν Χάμπερμας. Ο Χάμπερμας είχε ταχθεί εναντίον του πολέμου στο Ιράκ, υπέρ του πολέμου στη Γιουγκοσλαβία και τώρα υπέρ της προσεκτικής στάσης στην Ουκρανία.

Ο Αμερικανός συγγραφέας Φράνσις Φουκουγιάμα, του οποίου το τελευταίο βιβλίο μόλις κυκλοφόρησε, δηλώνει ότι δεν διαβάζει τα σχόλια που ειρωνεύονται την έννοια του «τέλους της Ιστορίας». Παραδέχεται όμως ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία δεν είναι μια παγιωμένη κατάσταση, αλλά ότι μπορεί να υπάρξει και οπισθοδρόμηση.

Ο Φουκουγιάμα, που έχει επισκεφθεί πολλές φορές την Ουκρανία, στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του Πανεπιστημίου Στάνφορντ για τη νέα γενιά ηγετών στην Ανατολική Ευρώπη, αισιοδοξεί για μια ήττα της Ρωσίας, η οποία «θα αναβιώσει το πνεύμα του 1989».

Ο Βρετανός ιστορικός Νάιαλ Φέργκιουσον εκτιμά ότι η αμφιταλάντευση της Δύσης, που δεν τήρησε τις υποσχέσεις προς την Ουκρανία για ένταξη στο ΝΑΤΟ, ήταν καταστροφική, επισημαίνοντας παράλληλα ότι η κρίση θα οδηγήσει στη διάδοση των πυρηνικών όπλων, ενώ η Αμερικανοπολωνή ιστορικός Αν Απλμπαουμ περιγράφει την πολιτική της Δύσης απέναντι στη Ρωσία ως μείγμα «οκνηρίας, απληστίας και ευσεβών πόθων».

Η Απλμπαουμ στηλιτεύει τις πολιτικές κατευνασμού της Ρωσίας, ενώ αντιθέτως η Γερμανίδα Αλις Σβάρτσερ, εκδότρια του φεμινιστικού περιοδικού ΕΜΜΑ, υποστηρίζει ότι η Γερμανία πρέπει να αναλάβει μεσολαβητικό ρόλο έχοντας συναίσθηση της Ιστορίας της.

ΧΕΝΡΙ ΚΙΣΙΝΓΚΕΡ
Αποτροπή συμμαχίας Ρωσίας και Κίνας

Ως σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας και ΥΠΕΞ των ΗΠΑ επί κυβερνήσεων Νίξον και Φορντ, ο Χένρι Κίσινγκερ διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην πολιτική προσέγγισης της μαοϊκής Κίνας, εξέλιξη που έδρασε καταλυτικά ως προς την έκβαση του Ψυχρού Πολέμου με την ΕΣΣΔ. Σήμερα, στα 99 του χρόνια, ο θρύλος της αμερικανικής διπλωματίας εφιστά την προσοχή στους ιθύνοντες της Δύσης να μη σπρώξουν τη Ρωσία στην αγκαλιά της Κίνας, ασκώντας κριτική στον διαχωρισμό δημοκρατίες – αυταρχικά καθεστώτα. «Δεν πρέπει να τον μετατρέψουμε σε σημείο αιχμής της αντιπαράθεσης, εκτός αν είμαστε έτοιμοι να υιοθετήσουμε την πολιτική της καθεστωτικής αλλαγής». Μιλώντας στους Financial Times, o Κίσινγκερ έκανε έκκληση προς όλους να κατανοήσουν ότι η καταστροφική δύναμη των πυρηνικών όπλων μάς έχει φέρει «σε μια εντελώς νέα εποχή», αλλά δεν απέκλεισε τη χρήση τους από τον Πούτιν, τον οποίο έχει συναντήσει πάνω από 15 φορές. «Αν περαστεί αυτή η γραμμή, θα πρόκειται για συμβάν εξαιρετικής σημασίας. Γιατί παγκοσμίως δεν έχουμε σκεφτεί ποιες θα είναι επόμενες διαχωριστικές γραμμές».

Το 2014 και σήμερα

Τον Μάρτιο του 2014 είχε γράψει στην Washington Post: «Πολύ συχνά το ουκρανικό ζήτημα τίθεται με αντιπαραθετικούς όρους: είτε η Ουκρανία θα είναι στην Ανατολή είτε στη Δύση. Αν όμως πρόκειται αυτή η χώρα να επιβιώσει και να ακμάσει, δεν πρέπει να είναι προγεφύρωμα του ενός εναντίον του άλλου, αλλά γέφυρα μεταξύ τους». Τότε δεν εισακούστηκε. Σήμερα, άραγε;

ΦΡΑΝΣΙΣ ΦΟΥΚΟΥΓΙΑΜΑ
Ενα διαφορετικό τέλος της Ιστορίας

Οταν ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία, ο Αμερικανός πολιτικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ Φράνσις Φουκουγιάμα προέβλεψε ότι η Ρωσία οδεύει προς μία ήττα, πιθανότατα δεινή, που «θα μας βγάλει από την γκρίνια για την παρακμή της δημοκρατίας παγκοσμίως». «Το πνεύμα του 1989 θα αναβιώσει χάρη σε μια χούφτα θαρραλέους Ουκρανούς», είχε πει ο συγγραφέας στη συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στο περιοδικό New Statesman τον Μάρτιο. Ο Φουκουγιάμα, σήμερα 69 ετών, έγινε διάσημος με το άρθρο «Το τέλος της Ιστορίας;» που δημοσίευσε το 1989 και με το οποίο υποστήριζε ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία είναι το καλύτερο δυνατό πολίτευμα και η επικράτησή της είναι περίπου νομοτελειακή. Το όνομά του επανέρχεται συχνά στις συζητήσεις, κάθε φορά που πόλεμοι, πολιτικές αναταραχές, λαϊκές εξεγέρσεις αποδεικνύουν ότι η Ιστορία κάθε άλλο παρά έχει τελειώσει. Ο ίδιος έχει δηλώσει ότι η πολιτική του είναι να μη διαβάζει τα σχόλια και να μην απαντά σε αυτά.

«Απόλυτος εφιάλτης»

«Ενα από τα προβλήματα με το “Τέλος της Ιστορίας” είναι ότι προξένησε εφησυχασμό», τόνισε στους «Τάιμς της Νέας Υόρκης», «αλλά χρειάζεται συνεχής εγρήγορση». O Φουκουγιάμα εκμυστηρεύθηκε ότι ο «απόλυτος εφιάλτης» του είναι ένας κόσμος στον οποίο η Κίνα και η Ρωσία συνεργάζονται και η Κίνα εισβάλλει με επιτυχία στην Ταϊβάν. «Τότε πραγματικά οι μη δημοκρατικές δυνάμεις θα κυριαρχούσαν. Αν οι ΗΠΑ και η υπόλοιπη Δύση δεν μπορέσουν να αποτρέψουν κάτι τέτοιο, τότε πράγματι θα πρόκειται για το τέλος της Ιστορίας». Ενα τέλος διαφορετικό από αυτό που είχε οραματιστεί.

ΓΙΟΥΡΓΚΕΝ ΧΑΜΠΕΡΜΑΣ
Ευπρόσωπος συμβιβασμός για τις δύο πλευρές

«Εναν συμβιβασμό που θα μπορούσαν να αποδεχθούν και οι δύο πλευρές» ζήτησε μετ’ επιτάσεως ο Γερμανός φιλόσοφος Γιούργκεν Χάμπερμας σε παρέμβασή του στην εφημερίδα SZ, σημειώνοντας ότι η κατοχή πυρηνικών όπλων «δεν αφήνει περιθώρια για επικίνδυνο πόκερ». «Η αδύναμη μνήμη, στην οποία βασίζονται οι σημερινές διαμάχες, είναι κάτι με το οποίο θα ασχοληθούν οι ιστορικοί του μέλλοντος», επεσήμανε, περιγράφοντας ως εξής τη διαχωριστική γραμμή στη γερμανική κοινωνία: «Οι μεν αντιλαμβάνονται τους πολέμους μόνον ως νίκη ή ήττα, οι δε γνωρίζουν ότι οι πόλεμοι εναντίον πυρηνικών δυνάμεων δεν μπορούν να κερδηθούν». «Με ενοχλεί η αυταρέσκεια με την οποία οι ηθικολόγοι επιτίθενται στη σταθμισμένη και συγκρατημένη στάση της ομοσπονδιακής κυβέρνησης. Αποφασίσαμε –και σωστά– να μη συμμετάσχουμε ενεργά στον πόλεμο, άρα το εύρος της στρατιωτικής μας υποστήριξης πρέπει να είναι ανάλογο αυτής της απόφασης», έγραψε. Ο Χάμπερμας σημείωσε τις διαφορές στον τρόπο που καλύπτεται ο πόλεμος από τα μέσα ενημέρωσης σε σχέση με το παρελθόν, αναφερόμενος σε «υπολογισμένες επιπτώσεις στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης» και «σκηνοθεσία».

Η πυρηνική απειλή

«Ο Πούτιν θα άξιζε αναμφίβολα να λογοδοτήσει στη Χάγη. Μόνο που η χώρα του έχει δικαίωμα βέτο στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και μπορεί να απειλήσει τους αντιπάλους με πυρηνικά. Θα χρειαστεί τουλάχιστον να συζητήσουμε μαζί του για μια εκεχειρία», προσέθεσε, καταλήγοντας ότι παρ’ όλ’ αυτά «δεν πρέπει να επιτραπεί στην Ουκρανία να χάσει».

ΑΛΙΣ ΣΒΑΡΤΣΕΡ
Δεν έχει ευθύνη μόνον όποιος επιτίθεται

«Συμφωνούμε ότι η ρωσική επίθεση κατά της Ουκρανίας παραβιάζει το διεθνές δίκαιο και συμφωνούμε ότι είναι θέμα αρχής να μην επιτρέπεται στην επιθετική βία να ασκείται χωρίς αντίδραση», αναφέρει η επιστολή που συνέταξαν Γερμανοί διανοούμενοι, με προεξάρχουσα τη φεμινίστρια Γερμανίδα δημοσιογράφο Αλις Σβάρτσερ, προς τον Γερμανό καγκελάριο Ολαφ Σολτς και η οποία έχει συγκεντρώσει 270.000 υπογραφές. «Αλλά η παράδοση μεγάλων ποσοτήτων οπλισμού μπορεί να βάλει τη Γερμανία στον πόλεμο, ενώ μια ρωσική απάντηση μπορεί να πυροδοτήσει παγκόσμιο πόλεμο. Είναι λάθος να αποδίδεται ο κίνδυνος της κλιμάκωσης έως τον πυρηνικό πόλεμο μόνο στον επιτιθέμενο και όχι και σε αυτούς που εν γνώσει τους του παρέχουν κίνητρα για εγκληματική δράση. Η πίεση για όλο και περισσότερους εξοπλισμούς μπορεί να είναι η αρχή μιας παγκόσμιας κούρσας εξοπλισμών με καταστροφικές συνέπειες. Πρέπει να παλέψουμε για τη διεθνή ειρήνη», ανέφερε η επιστολή, η οποία επαινεί τον Γερμανό καγκελάριο Σολτς για τη στάθμιση των κινδύνων.

Επιστολή στον Σολτς

Η επιστολή δημοσιεύθηκε πριν από την απόφαση του Σολτς για αποστολή βαρέων όπλων στην Ουκρανία. «Αξιότιμε καγκελάριε, είμαστε πεπεισμένοι ότι ο αρχηγός του γερμανικού κράτους μπορεί να διαδραματίσει αποφασιστικό ρόλο για μία λύση που θα αντέξει στην κρίση της Ιστορίας. Οχι μόνο με το βλέμμα στη σημερινή οικονομική ισχύ μας, αλλά και με συναίσθηση της ιστορικής μας ευθύνης και με την ελπίδα ενός κοινού ειρηνικού μέλλοντος», καταλήγουν.

ΑΝ ΑΠΛΜΠΑΟΥΜ
Ο Πούτιν δεν έχασε ξαφνικά τα λογικά του

Η Αν Απλμπάουμ, Πολωνοαμερικανίδα δημοσιογράφος και ιστορικός, σημείωσε σε πρόσφατη συνέντευξή της στην «Κ»: «Ο Πούτιν ήταν σαφής εδώ και πολλά χρόνια σχετικά με την επιθυμία του να αντιστρέψει τις αποφάσεις στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Τόσο το 2014 και το 2015, αλλά ακόμη και το 2007-2008, ο ίδιος και ο ΥΠΕΞ Λαβρόφ έκαναν δηλώσεις για τις αδικίες του μεταψυχροπολεμικού κόσμου, άφηναν υπόνοιες ότι η επανένωση της Γερμανίας ήταν ενδεχομένως παράνομη». Αναφερόμενη στον Πούτιν, η Απλμπάουμ εκτίμησε: «Θέλουν εδώ και πολύ καιρό να ανοικοδομήσουν τη σοβιετική αυτοκρατορία. Δεν είναι λοιπόν ότι έχασε ξαφνικά τα λογικά του. Κινείτο σε αυτή την κατεύθυνση εδώ και καιρό. Χρόνια και χρόνια. Τα σημάδια ήταν ορατά, το έλεγαν και έκαναν ενέργειες για να προετοιμαστούν γι’ αυτό. Αλλά δεν θέλαμε να ακούσουμε – αρνούμασταν να κατανοήσουμε τι συνέβαινε. Ειδικά οι Γερμανοί – δεν μπορούσαν να το πιστέψουν». Και κατέληξε στηλιτεύοντας τον ευρωπαϊκό κατευνασμό της Μόσχας: «Η Ρωσία έχει επιχειρήσει οξυδερκώς να αποκτήσει πολιτική στήριξη ανά την Ε.Ε., μεταξύ ακροδεξιών κομμάτων, αλλά και σε αποσχιστικά κόμματα και κόμματα της άκρας Αριστεράς. Εχει χρησιμοποιήσει τις κρατικές επιχειρήσεις τους για να επηρεάσει τις πολιτικές εξελίξεις, σε Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία και αλλού. Και εμείς συνεχίσαμε να αντιμετωπίζουμε τους Ρώσους σαν φυσιολογικούς επιχειρηματικούς εταίρους. Συναλλασσόμαστε με την Gazprom και δεν καταλαβαίναμε ότι κάναμε δουλειές με μια εταιρεία που ουσιαστικά ανήκει στον Πούτιν και στον κύκλο του. Ηταν ένας συνδυασμός απληστίας, οκνηρίας και ευσεβών πόθων».

ΝΑΪΑΛ ΦΕΡΓΚΙΟΥΣΟΝ
Πρόβλημα η μη ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ

Ο Νάιαλ Φέργκιουσον, Σκωτσέζος ιστορικός στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ των ΗΠΑ, μιλώντας πρόσφατα στο παγκόσμιο συνέδριο του Ινστιτούτου Μίλκεν με έδρα την Καλιφόρνια είπε: «Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι μέρος ενός (σ.σ. δεύτερου) ψυχρού πολέμου, αφού σε αυτόν περιλαμβάνονται πυρηνικά όπλα. Δεν είναι το είδος του πολέμου που είδαμε μετά την 11η Σεπτεμβρίου εναντίον καθεστώτων, όπως εκείνο του Σαντάμ Χουσεΐν ή των Ταλιμπάν, με ελάχιστο εξοπλισμό. Αντιμετωπίζουμε τη Ρωσία, και το ότι διαθέτει πυρηνικά όπλα αλλάζει τη δυναμική της σύρραξης και δημιουργεί πολύ μεγαλύτερους κινδύνους από εκείνους μετά τον πρώτο Ψυχρό Πόλεμο. Στη συνέχεια, χώρες που εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ, όπως οι πρώην Σοβιετικές Δημοκρατίες και χώρες του Συμφώνου της Βαρσοβίας, ευγνωμονούν τον Θεό που τις άφησαν να μπουν στο ΝΑΤΟ, επειδή αυτό τους δημιουργεί ασφάλεια. Το πρόβλημα της Ουκρανίας δεν είναι ότι την εντάξαμε στο ΝΑΤΟ. Το πρόβλημα είναι ότι δεν το κάναμε. Υποσχεθήκαμε το 2008 ότι η Γεωργία και η Ουκρανία θα μπορούσαν να γίνουν δεκτές στο ΝΑΤΟ και δεν έγινε ποτέ σοβαρή προσπάθεια να υλοποιηθεί η δέσμευση. Το χειρότερο είναι να μιλάμε για ένταξη στο ΝΑΤΟ χωρίς να το πραγματοποιούμε. Αυτό ήταν που κατέστησε την Ουκρανία τόσο ευάλωτη».

Συνέπειες

«Μία από τις ενδιαφέρουσες συνέπειες αυτού του πολέμου είναι πως σε όλο τον κόσμο οι άνθρωποι συνειδητοποιούν: “Χρειαζόμαστε πυρηνικά όπλα. Κοιτάξτε τι έκαναν οι Ουκρανοί. Τα παρέδωσαν και τώρα βρίσκονται σε αυτή την άθλια κατάσταση”».