Ουκρανία: Επέτειος ανεξαρτησίας πολεμώντας

Στις 24 Αυγούστου του 1991, το Ανώτατο Σοβιέτ της Ουκρανίας ανακοίνωσε ότι δεν θα υπακούει στο εξής στους νόμους της πνέουσας τα λοίσθια Σοβιετικής Ενωσης, ανακηρύσσοντας την ντε φάκτο ανεξαρτησία της χώρας, απόφαση που θα επικυρωνόταν λίγο αργότερα από τους πολίτες με ποσοστό 90% στο σχετικό δημοψήφισμα. Τριάντα ένα χρόνια αργότερα, η Ουκρανία δίνει αγώνα ζωής και θανάτου για την υπεράσπιση της ανεξαρτησίας της, όπως υπογραμμίζει με τον τρόπο του και το ημερολόγιο: τα γενέθλια του νεαρού, ακόμη, ουκρανικού κράτους συμπίπτουν με τη συμπλήρωση έξι μηνών από την έναρξη της ρωσικής εισβολής.

Παρά το τεράστιο κόστος, σε ανθρώπινες ζωές και υλικές καταστροφές, που σωρεύει η σύγκρουση με έναν θεωρητικά υπέρτερο αντίπαλο, ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι διεμήνυσε χθες ότι ο πόλεμος δεν θα τελειώσει παρά μόνον αφού απελευθερωθούν όλα τα ουκρανικά εδάφη που σήμερα ελέγχονται από τον εισβολέα, συμπεριλαμβανομένης και της χερσονήσου της Κριμαίας, η οποία ενσωματώθηκε στη Ρωσική Ομοσπονδία ήδη το 2014.

«Ολα ξεκίνησαν στην Κριμαία και όλα θα τελειώσουν στην Κριμαία», δήλωσε ο Ζελένσκι ανοίγοντας το διεθνές φόρουμ «Πλατφόρμα της Κριμαίας», στο οποία συμμετείχαν περίπου 40 πρόεδροι κρατών και πρωθυπουργοί κυβερνήσεων, σχεδόν όλοι μέσω τηλεδιάσκεψης. «Αν θέλουμε να επιστρέψουν οι εγγυήσεις και η ασφάλεια στην περιοχή, στην Ευρώπη, σε όλο τον κόσμο, τότε είναι ανάγκη να νικήσουμε στον αγώνα μας απέναντι στη ρωσική επιθετικότητα», πρόσθεσε ο Ουκρανός ηγέτης.

Στο δικό του μήνυμα, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να μη δείξει «καμία αδυναμία, κανένα πνεύμα συμβιβασμού» απέναντι στη Ρωσία, ενώ ο Ιταλός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι διαβεβαίωσε ότι η υποστήριξη της χώρας του προς το Κίεβο θα συνεχιστεί μέχρι την τελική νίκη. Στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκε ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον, τονίζοντας ότι η ρωσική κατοχή της Κριμαίας ή οποιασδήποτε άλλης ουκρανικής περιοχής δεν πρόκειται ποτέ να γίνει αποδεκτή από τη διεθνή κοινότητα.

Την επέτειο της ουκρανικής ανεξαρτησίας σκιάζουν οι διάχυτοι φόβοι για «κάτι ιδιαίτερα άσχημο», όπως προειδοποίησε ο Ζελένσκι, από την πλευρά των εισβολέων στη διάρκεια της σημερινής ημέρας ή τα αμέσως επόμενα εικοσιτετράωρα. Οι Αρχές του Κιέβου και του Χάρκοβο, των δύο μεγαλύτερων ουκρανικών πόλεων, ανακοίνωσαν απαγορεύσεις κυκλοφορίας και δημοσίων συγκεντρώσεων λόγω του φόβου ρωσικών πυραυλικών ή αεροπορικών επιθέσεων. Τα νέα αυτά προκάλεσαν νέο κύμα φυγής αρκετών πολιτών από το Κίεβο, όπως έκανε γνωστό χθες ο Αλεξ Ροντιάνσκι, σύμβουλος του προέδρου Ζελένσκι. Εξάλλου, η αμερικανική πρεσβεία στο Κίεβο κάλεσε χθες τους Αμερικανούς πολίτες που εξακολουθούν να βρίσκονται στη χώρα να την εγκαταλείψουν «τώρα», λόγω πληροφοριών για επικείμενες ρωσικές επιθέσεις εναντίον ουκρανικών υποδομών και κυβερνητικών κτιρίων.

Η δολοφονία Ντούγκινα

Οι φόβοι για κλιμάκωση των ρωσικών επιθέσεων ενισχύθηκαν ύστερα από τη δολοφονία της Ντάρια Ντούγκινα, κόρης του εθνικιστή Ρώσου ιδεολόγου Αλεξάντερ Ντούγκιν στα περίχωρα της Μόσχας, το περασμένο Σάββατο, για την οποία η ρωσική υπηρεσία κρατικής ασφάλειας FSB κατηγόρησε την Ουκρανία, παρά το γεγονός ότι το Κίεβο αρνείται οποιαδήποτε ανάμειξη. Προς τιμήν της Ντούγκινα πραγματοποιήθηκε χθες επιμνημόσυνη τελετή στη ρωσική πρωτεύουσα, παρουσία εκπροσώπων και των τριών κοινοβουλευτικών κομμάτων που στηρίζουν τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Τη Δευτέρα ο Ρώσος πρόεδρος κατήγγειλε τη «βάναυση και δόλια» ανατίναξη του αυτοκινήτου της Ντούγκινα μπροστά στα μάτια του πατέρα της και απένειμε μετά θάνατον στο θύμα ένα από τα ανώτερα τιμητικά μετάλλια της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Χθες ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ δήλωσε ότι «πρόκειται για ένα βάρβαρο έγκλημα, όπου δεν χωράει καμία συγχώρεση» και πρόσθεσε: «Δεν μπορεί να υπάρξει έλεος για εκείνους που το οργάνωσαν, για εκείνους που το διέταξαν και για εκείνους που το εκτέλεσαν».

Ανησυχία για δίκες

Στο μεταξύ, η ύπατη αρμοστής του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα Μισέλ Μπατσελέτ εξέφρασε την ανησυχία της για τις δίκες που ετοιμάζεται να οργανώσει στο Ντονέτσκ η ηγεσία των ρωσόφωνων αυτονομιστών με κατηγορουμένους αιχμαλώτους πολέμου που παραδόθηκαν τον περασμένο Μάιο στη Μαριούπολη, θεωρώντας ότι δεν υπάρχει καμία εγγύηση για δίκαιη δίκη.

Πόλεμος χαρακωμάτων σε δύο μέτωπα

Με την άλωση των δίδυμων πόλεων Σεβεροντονέτσκ και Λισιτσάνσκ, ο ρωσικός στρατός είχε εξασφαλίσει, στις αρχές Ιουνίου, τον έλεγχο ολόκληρου του Λουγκάνσκ, μίας από τις δύο επαρχίες που συναποτελούν τη βιομηχανική περιοχή του Ντονμπάς, στην ανατολική Ουκρανία. Αυτή ήταν η τελευταία σημαντική, από στρατηγικής πλευράς, εξέλιξη στον πόλεμο. Στον ενάμιση μήνα που ακολούθησε, οι ρωσικές προσδοκίες ότι το γειτονικό Ντονέτσκ θα ακολουθούσε γρήγορα τη μοίρα του Λουγκάνσκ διαψεύστηκαν, καθώς το μέτωπο παγιώθηκε και η σύγκρουση πήρε χαρακτηριστικά παρατεταμένου πολέμου φθοράς.

Συμβολικές επιθέσεις

Κάτι ανάλογο ισχύει και στο νότιο μέτωπο, όπου οι Ρώσοι σημείωσαν τις μεγαλύτερες επιτυχίες τους τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου, κατακτώντας μεγάλη λωρίδα γης, συμπεριλαμβανομένης της Χερσώνας, της μόνης ουκρανικής πόλης δυτικά του ποταμού Δνείπερου υπό ρωσικό έλεγχο σήμερα. Εδώ και κάμποσες εβδομάδες οι Ουκρανοί συγκεντρώνουν δυνάμεις, βομβαρδίζουν τις ρωσικές θέσεις και ενίοτε ανακαταλαμβάνουν κάποια εδάφη, έχοντας ήδη προαναγγείλει γενική αντεπίθεση για την ανακατάληψη της Χερσώνας, ενώ τελευταία πραγματοποίησαν μεγάλης συμβολικής αξίας επιθέσεις στη χερσόνησο της Κριμαίας, ακόμη και 200 χιλιόμετρα μακριά από τη γραμμή του μετώπου. Παρ’ όλα αυτά και το νότιο μέτωπο έχει εν πολλοίς παγώσει, χωρίς να διαφαίνεται στον ορίζοντα αποφασιστική ανατροπή. Χθες ο ρωσικός στρατός επανέλαβε τους βομβαρδισμούς στο Χάρκοβο, στο βορειοανατολικό μέτωπο και σε πολλές περιοχές της περιοχής Ζαπορίζια, στον Νότο, σε μικρή απόσταση από το πυρηνικό εργοστάσιο που ελέγχεται από τις ρωσικές δυνάμεις και προκαλεί διεθνή ανησυχία. Από την πλευρά τους οι Ουκρανοί βομβάρδισαν διοικητικό κτίριο στο Ντονέτσκ, πρωτεύουσα της ομώνυμης επαρχίας, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν τρεις άνθρωποι σύμφωνα με εκπροσώπους των ρωσόφωνων αυτονομιστών.

Καταιγιστικοί βομβαρδισμοί της Ρωσίας στο Ντονέτσκ, ενώ οι Ουκρανοί σχεδιάζουν αντεπίθεση για την απελευθέρωση της Χερσώνας.

Σε αυτή την ατμόσφαιρα δεν φαίνεται στον ορίζοντα καμία πιθανότητα διπλωματικών διαπραγματεύσεων για ανακωχή, παρά τις προσπάθειες της Τουρκίας και του ΟΗΕ να μεσολαβήσουν προς αυτή την κατεύθυνση, χτίζοντας πάνω στην πρόσφατη συμφωνία που επέτρεψε τη μεταφορά ουκρανικών σιτηρών από λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας. Μιλώντας στο τηλεοπτικό δίκτυο Haber Global TV, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου υποστήριξε ότι «υπάρχουν χώρες της Δύσης και του ΝΑΤΟ που θέλουν να παραταθεί ο πόλεμος» και «προσπάθησαν να σαμποτάρουν τη συμφωνία για τα σιτηρά» – εξαιρώντας, πάντως, από την τελευταία κατηγορία τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Από την πλευρά της η κυβέρνηση του Τζο Μπάιντεν προειδοποίησε την Τουρκία να μη βοηθήσει στην παράκαμψη των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία, γιατί θα αντιμετωπίσει επώδυνες επιπτώσεις. Η εφημερίδα Wall Street Journal επικαλείται επιστολή του Αμερικανού αναπληρωτή υπουργού Οικονομικών Γουόλι Αντεγέμο προς το Αμερικανικό Εμπορικό Επιμελητήριο της Τουρκίας, όπου αναφέρεται ότι οι τουρκικές εταιρείες, ιδιαίτερα οι τράπεζες, θα υποστούν αντίποινα αν συνεργαστούν με άτομα από τη Ρωσία που υπόκεινται σε κυρώσεις. Η Τουρκία είναι η μόνη χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ που δεν συντάχθηκε με τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας, γεγονός που κατά τη Wall Street Journal συνέβαλε στο να μετατραπεί η χώρα σε καταφύγιο ρωσικών κεφαλαίων.

Το κόστος του πολέμου

Μεγάλο ανθρώπινο –αλλά και οικονομικό– κόστος έχει ο πόλεμος στην Ουκρανία, που εισήλθε στον έβδομο μήνα του. Από τις 24 Φεβρουαρίου μέχρι σήμερα 5.587 πολίτες σκοτώθηκαν και 7.890 τραυματίσθηκαν, σύμφωνα με στοιχεία του ΟΗΕ, που προειδοποιεί ότι ο πραγματικός αριθμός είναι πολύ μεγαλύτερος. Οι περισσότεροι σκοτώθηκαν από πυρά πυροβολικού ή πυραύλους. Το ουκρανικό γενικό επιτελείο αποκάλυψε ότι 9.000 Ουκρανοί στρατιώτες έχασαν τη ζωή τους. Αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών εκτιμούν ότι 15.000 Ρώσοι στρατιώτες σκοτώθηκαν στην Ουκρανία, όσοι και στα δέκα χρόνια πολέμου στο Αφγανιστάν. Ποσοστό 33% των Ουκρανών έχουν υποχρεωθεί να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους, ενώ 6,6 εκατ. Ουκρανοί πρόσφυγες έχουν καταφύγει σε όλη την Ευρώπη. Η Ουκρανία έχει απολέσει ποσοστό 22% των εδαφών της μετά το 2014 και την προσάρτηση της Κριμαίας στη Ρωσία. Η οικονομία αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 45% το 2022, σύμφωνα με εκτιμήσεις διεθνών οργανισμών. Η ανοικοδόμηση της χώρας αναμένεται να κοστίσει το λιγότερο 750 δισ. δολάρια. Οι ΗΠΑ έχουν προσφέρει αμυντική βοήθεια ύψους 9,1 δισ. δολαρίων στην Ουκρανία, με τη Βρετανία να έπεται με 2,72 δισ. δολάρια σε αμυντικό υλικό και την Ε.Ε. των 27 να ακολουθεί με 2,5 δισ. ευρώ.