Kathimerini.gr
Συμπληρώθηκε ένας χρόνος από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τίποτα δεν προμηνύει πως ο αιματηρός αυτός πόλεμος θα ολοκληρωθεί σύντομα. Την τελευταία εβδομάδα είχαμε την επίσκεψη Μπάιντεν σε Ουκρανία και Πολωνία και το διάγγελμα Πούτιν.
Το μήνυμα του πρώτου ήταν διττό: η Ουάσιγκτον είναι αποφασισμένη να στηρίξει την Ουκρανία μέχρι το τέλος της ένοπλης σύρραξης, τουλάχιστον αυτή είναι η δέσμευσή της για την ώρα, ενώ θέλει να διατηρήσει τον ηγετικό ρόλο στον αγώνα κατά του ρωσικού και παντός είδους αναθεωρητισμού και αυταρχισμού. Σημειώνω εδώ τον αναβαθμισμένο ρόλο που ο αμερικανικός παράγοντας αναγνωρίζει πλέον στην Πολωνία, που αναδύεται στην εκλεκτή χώρα που θα πάρει τα ηνία στην ανάσχεση της Ρωσίας έναντι του διστακτικού γαλλογερμανικού άξονα.
Το πρόβλημα είναι πως καμία από τις εμπόλεμες πλευρές δεν επεξεργάζεται εναλλακτικό πλάνο.
Παρίσι και Βερολίνο κατηγορούνται από τους περισσότερους Ανατολικοευρωπαίους, πλην Ούγγρων, ότι διστάζουν να λάβουν αποφάσεις που θα μπορούσαν να αλλάξουν τον ρου του πολέμου επί του πεδίου (έτσι και αλλιώς αμφίβολο). Και παρότι το μέτωπο της Δύσης απέναντι στη Μόσχα μοιάζει συμπαγές, υπάρχουν εμφανείς ρωγμές, που παρουσιάζουν διακυμάνσεις ανάλογα με τη συμπεριφορά της Ρωσίας.
Η δομική διαφορά συνίσταται στην επόμενη μέρα του πολέμου και ειδικότερα στον ρόλο της Ρωσίας στην παγκόσμια αρχιτεκτονική ασφαλείας. Η πιο σκληροπυρηνική πτέρυγα, που εκφράζεται από Βαρσοβία, Λονδίνο, μέρος της Ουάσιγκτον και τις βαλτικές χώρες, θεωρεί ότι μόνο μια δημοκρατική Ρωσία μπορεί να αποτελέσει έμπιστο συνομιλητή της Δύσης και εργάζεται προς την κατεύθυνση όχι μόνο της νίκης της Ουκρανίας αλλά και της συνακόλουθης ανατροπής του νυν ενοίκου του Κρεμλίνου. Η έτερη άποψη υποστηρίζει την παραδειγματική τιμωρία της Ρωσίας στην Ουκρανία (εξ ου και τα δέκα πακέτα κυρώσεων), αλλά θεωρεί εξαιρετικά επικίνδυνη την προσπάθεια –έστω και έμμεσης– αλλαγής καθεστώτος στη Μόσχα, μεταξύ άλλων, γιατί ανησυχεί μήπως η διάδοχος κατάσταση είναι χειρότερη της τωρινής. Και βέβαια συνυπολογίζει την αντίδραση Πούτιν και μέχρι πού αυτή θα μπορούσε να φτάσει, εφόσον γίνονται δημόσια γνωστές οι διαθέσεις για απομάκρυνσή του από την εξουσία. Ως προς τις κυρώσεις, αν και πλήττουν τη ρωσική οικονομία, δεν είναι ικανές να αναγκάσουν τη Μόσχα να τερματίσει τον πόλεμο.
Ο Ρώσος πρόεδρος, από την πλευρά του, δεν έχει μετακινηθεί από τη θέση ότι η Ουκρανία, με τη συνδρομή των δυτικών, αποτελεί υπαρξιακή απειλή για τη Μόσχα, άρα πρέπει να εξουδετερωθεί. Μια Ουκρανία που θα έβγαινε ανεξάρτητη πολιτικά και οικονομικά από τον πόλεμο και θα μπορούσε να σταθεί ξανά στα πόδια της δεν αποτελεί επιλογή για το Κρεμλίνο. Εξίσου όμως δεν είναι ικανοποιημένο μόνο από την προσάρτηση των τεσσάρων περιοχών της ανατολικής Ουκρανίας και διατηρεί ακόμη τον ανέφικτο για σειρά λόγων στόχο εγκαθίδρυσης μιας φιλορωσικής ή, πάντως, συνεννοήσιμης μαζί του κυβέρνησης στο Κίεβο. Δεδομένου ότι πλέον η ταυτότητα των Ουκρανών είναι συνυφασμένη με τον αντιρωσισμό, ο μοναδικός τρόπος επιβολής των ρωσικών επιθυμιών είναι η κατοχή, που με τη σειρά της είναι ιδιαίτερα προβληματική.
Αντιθέτως, πάντως, με τις εκτιμήσεις ορισμένων στη Δύση, η Ρωσία έχει μεγάλα περιθώρια για να συνεχίζει τον πόλεμο, στο εσωτερικό η κατάσταση είναι υπό έλεγχο και δίνεται η δυνατότητα για περαιτέρω αυταρχοποίηση, ενώ μετά ένα χρόνο η σύγκρουση με τη Δύση και ο τρόπος που παρουσιάζεται τροφοδοτούν το αφήγημα Πούτιν περί δύο διαφορετικών κόσμων. Η διαφοροποίηση της θέσης της Κίνας από διακριτικά θετική προς τη Ρωσία –με τονωτικές ενέσεις στην οικονομία και παροχή τεχνολογίας– σε υποστηρικτική (με παροχή οπλισμού;) σε περίπτωση που εδραιωθεί, θα δώσει (άλλο) αέρα στα πανιά της Μόσχας.
Η δε Ουκρανία δίνει μια γενναία μάχη, με μπροστάρη έναν πρόεδρο περιορισμένων ικανοτήτων για την περίσταση, αλλά άριστο χειριστή της επικοινωνίας, ο οποίος θυματοποιώντας τη χώρα του απέναντι στον ισχυρότερο εισβολέα, απαιτεί συνεχώς βοήθεια και στήριξη, ορισμένες φορές άκομψα, στον αυτονόητα δίκαιο αγώνα των συμπατριωτών του. Εντούτοις, και στη δική του περίπτωση, ο στόχος ανάκτησης των εδαφών που κατέχει η Ρωσία κρίνεται ανεδαφικός.
Σινικός πυρετός στην Ουκρανία
Εντέλει, το πρόβλημα είναι πως καμία πλευρά δεν επεξεργάζεται εναλλακτικό πλάνο, παρότι μοιάζει απίθανο να πετύχουν τις δημόσια διατυπωμένες επιδιώξεις τους. Η Κίνα που επρόκειτο να παρουσιάσει ειρηνευτικό σχέδιο, τις τελευταίες ημέρες έχασε την όποια αμεροληψία της. Από μηχανής θεός δεν φαίνεται στον ορίζοντα και το χάσμα ανάμεσα στους εμπλεκομένους διευρύνεται συν τω χρόνω, σε έναν πόλεμο που προσιδιάζει όλο και περισσότερο σε μάχη διά αντιπροσώπων. Η δυσπιστία για τις εκατέρωθεν προθέσεις είναι τόσο βαθιά που καταλήγουν να αρνούνται ακόμη και την κατάπαυση του πυρός. Ενδεχόμενη απόπειρα διπλωματικής διευθέτησης υπό τις παρούσες συνθήκες είναι καταδικασμένη σε αποτυχία και έτσι βρισκόμαστε μπροστά στο τέλειο αδιέξοδο.
Ο κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων, καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος και αναλυτής διεθνών θεμάτων του ΑΝΤ1.
