Kathimerini.gr
Του Τάσου Ντάφλου
Οι κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία ως συνέπεια της εισβολής της στην Ουκρανία, θέτουν στο στόχαστρο την οικονομία της χώρας και τον ίδιο τον πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, καθώς και τον στενό κύκλο των συνεργατών του.
Ο στόχος είναι να προκληθούν μεταβολές στην εγχώρια πολιτική της Ρωσίας, οι οποίες θα βάλουν τέλος στην επιθετικότητα του Πούτιν.
Ωστόσο, μια έρευνα της ιστοσελίδας The Conversation σχετικά με τον τρόπο που οι οικονομικές κυρώσεις επηρεάζουν τη συμπεριφορά των δικτατόρων, δείχνει ότι τα εν λόγω μέτρα είναι πιθανόν να αυξήσουν την πολιτική καταπίεσης εντός της Ρωσίας και να βλάψουν την οικονομική ασφάλεια των Ρώσων πολιτών, χωρίς να καταφέρουν να εμποδίσουν τον Πούτιν από το να συνθλίψει την Ουκρανία.
Κυρώσεις και απολυταρχικά καθεστώτα
Σύμφωνα με το Conversation, οι οικονομικές κυρώσεις αποτελούν ένα όλο και πιο διαδεδομένο μέσο αντίδρασης όταν δικτάτορες που ηγούνται «προσωποκεντρικών» (personalist) καθεστώτων προκαλούν αναταραχές σε διεθνές επίπεδο, είτε καταπατώντας τα ανθρώπινα δικαιώματα εντός της χώρας τους είτε επενδύοντας σε προγράμματα πυρηνικών όπλων.
Παρ’ όλο που οι κυρώσεις είναι οικονομικής φύσεως, επιφέρουν επίσης και πολιτικό κόστος σε «προσωποκεντρικούς» ηγέτες, επηρεάζοντας τα άτομα εκείνα που στηρίζουν την εξουσία τους.
Η έρευνα του Conversation διαπίστωσε, μάλιστα, ότι οι κυρώσεις καθιστούν πιο πιθανή τη μείωση της ισχύος των «προσωποκεντρικών» καθεστώτων, παρά των άλλων μορφών απολυταρχίας.
Οι «προσωποκεντρικές» δικτατορίες στηρίζονται στην παροχή άμεσων υλικών οφελών στις ελίτ που τις στηρίζουν. Όταν οι κυρώσεις μπλοκάρουν το ξένο εισόδημα που τις χρηματοδοτεί, τότε τα άτομα που ανήκουν σε αυτές τείνουν να αποσύρουν τη στήριξή τους προς το καθεστώς ή να εγκαταλείπουν τη χώρα, με αποτέλεσμα να επέλθει αποσταθεροποίηση.
Η περίπτωση της Ρωσίας και το «κενό» στο σχέδιο
Υπάρχει, ωστόσο, ένα σημαντικό «παραθυράκι» στον κανόνα, που λέει ότι οι κυρώσεις μπορούν να μειώσουν την ισχύ ενός «προσωποκεντρικού» συστήματος.
Οι κυρώσεις αποσταθεροποιούν ένα καθεστώς όταν προκαλούν δυσαρέσκεια στις ελίτ ή όταν αποτελούν ευκαιρία για εγχώριους επικριτές να κινητοποιηθούν κατά της κυβέρνησης. Πράγματι, πολλοί Ρώσοι πολίτες έχουν βγει στους δρόμους για να διαμαρτυρηθούν κατά του πολέμου στην Ουκρανία.
Ωστόσο, τα «προσωποκεντρικά» καθεστώτα στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό στην καταστολή από τις δυνάμεις ασφαλείας, οι οποίες και τους δείχνουν αφοσίωση. Έτσι, ο Βλαντιμίρ Πούτιν, φοβούμενος ότι οι διαμαρτυρίες ίσως πάρουν ανεξέλεγκτες διαστάσεις, προέβη στη σύλληψη χιλιάδων ανθρώπων.
Αυτού του είδους οι δικτάτορες σπάνια αντιδρούν με φιλειρηνικό τρόπο όταν στριμώχνονται στη γωνία. Έτσι, αξιοποιούν όλα τα μέσα που διαθέτουν – συμπεριλαμβανομένης της ακραίας βίας κατά του ίδιου τους του λαού – ώστε να παραμείνουν στην εξουσία. Έτσι, τα «προσωποκεντρικά» καθεστώτα είναι πιο πιθανό να εντείνουν την εγχώρια καταπίεση όταν πλήττονται από κυρώσεις.
Πόσο επηρεάζονται οι ολιγάρχες; – Τα παραδείγματα Αμπράμοβιτς και Ουσμάνοφ
Παράλληλα, οι Ρώσοι ολιγάρχες που έχουν βρεθεί στο στόχαστρο των δυτικών κυρώσεων, βρίσκουν τρόπους για να τις παρακάμψουν, μεταβιβάζοντας τα περιουσιακά τους στοιχεία. Το γεγονός αυτό μαρτυρά ότι έχουν μάθει πλέον πώς να προστατεύουν τον πλούτο τους.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του Ρώσου επιχειρηματία Ρόμαν Αμπράμοβιτς, ο οποίος μεταβίβασε μια εταιρεία, την οποία έλεγχε με επενδύσεις δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων, σε στέλεχος της αγγλικής ποδοσφαιρικής ομάδας Τσέλσι την ημέρα που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία.
Ήταν η δεύτερη φορά που ο ιδιοκτήτης της Τσέλσι μεταβίβασε περιουσιακά στοιχεία σε στενό του συνεργάτη προτού η Βρετανία και η Ευρωπαϊκή Ένωση του επιβάλουν κυρώσεις αυτό τον μήνα.
Επιπλέον, άξια αναφοράς είναι η περίπτωση του Ρώσου δισεκατομμυριούχου και πρώην μετόχου της Άρσεναλ, Άλισερ Ουσμάνοφ ο οποίος ανέφερε πρόσφατα ότι δεν του ανήκουν πλέον πολλά από τα πρώην περιουσιακά του στοιχεία, γεγονός που πιθανόν τα θέτει εκτός της ισχύος του νόμου.
Η οικία του Ουσμάνοφ στο Λονδίνο, η αξία της οποίας ανέρχεται στα 82 εκατ. λίρες, καθώς και η έπαυλή του στο Σάρεϊ, τέθηκαν σε καταπιστεύματα που σχετίζονται με τον Ρώσο ολιγάρχη. Στο πλαίσιο αυτό, εγείρονται ερωτήματα σχετικά με τον βαθμό αποτελεσματικότητας των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί.
Αυξάνεται το κόστος ζωής στη Ρωσία
Σύμφωνα με νέα στοιχεία, το κόστος ζωής στη Ρωσία αυξάνεται ραγδαία από τότε που ξεκίνησε η εισβολή στην Ουκρανία.
Επίσημοι αριθμοί δείχνουν πως οι τιμές κάποιων προϊόντων που χρησιμοποιούν τα νοικοκυριά – όπως π.χ. η ζάχαρη – αυξήθηκαν έως και κατά 14% κατά την περασμένη εβδομάδα, αναφέρει το BBC.
Ο πληθωρισμός αναμένεται να συνεχίσει την ανοδική πορεία του στη Ρωσία, ενώ το ρούβλι έχει σημειώσει σημαντική πτώση από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Η αξία του νομίσματος έχει μειωθεί κατά περίπου 22% κατά το τρέχον έτος, και η κατάσταση στην Ουκρανία έχει οδηγήσει σε περαιτέρω αύξηση του κόστους εισαγωγής αγαθών.
Πόσο επηρεάζεται το καθεστώς του Πούτιν;
Η απειλή ενός κύματος δυσφορίας των Ρώσων, έχει οδηγήσει τον Πούτιν σε μια εκστρατεία παραπληροφόρησης ώστε να κυριαρχήσει εκείνο το αφήγημα που επιθυμεί ο ίδιος.
Η κυβέρνησή του έχει κλείσει ανεξάρτητα ΜΜΕ και απείλησε με φυλάκιση τους ξένους δημοσιογράφους που ασχολούνται με την κάλυψη του πολέμου στην Ουκρανία.
Εάν η καταπίεση των ΜΜΕ αποτύχει να ανακόψει το κύμα των διαμαρτυριών, ο Πούτιν πιθανόν να απαντήσει με βία και μαζικές συλλήψεις.
Τέλος, σύμφωνα με το Conversation, οι οικονομικές κυρώσεις βλάπτουν τους πολίτες των «προσωποκεντρικών» δικτατοριών, καθώς οι ηγέτες τους τείνουν να θωρακίζουν τις ελίτ από τις οικονομικές συνέπειες, σπρώχνοντας το κόστος στους καθημερινούς ανθρώπους.
Η εν λόγω έρευνα δείχνει πως οι κυρώσεις που στοχεύουν σε ένα σύστημα όπως το ρωσικό, είναι πιο πιθανό να επηρεάσουν αρνητικά τους πολίτες από ό,τι αν επιβάλλονταν σε άλλου είδους καθεστώτα.
