ΠΗΓΗ: CNN
Η κατάσταση στην Ισλανδία είναι κυριολεκτικά… εκρηκτική, αφού μια μάζα μάγματος μήκους 15 χλμ. που ρέει κάτω από τη χερσόνησο Ρεϊκιάνες έχει προκαλέσει ήδη την εκκένωση μιας πόλης, έντονη σεισμική δραστηριότητα και συναγερμό μεταξύ των αρμόδιων αρχών.
Οι επιστήμονες παρακολουθούν στενά την εξέλιξη του φαινομένου, εκτιμώντας πως το μάγμα βρίσκεται εγγύτερα στο φλοιό της Γης σε μια περιοχή περίπου 3,5 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Γκρίνταβικ.
Όμως, τι έχει γίνει γνωστό για την ενδεχόμενη αυτή έκρηξη, ποιους κινδύνους εγκυμονεί και γιατί η Ισλανδία, ένα νησί μόλις 103.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων φιλοξενεί τόσa ενεργά ηφαίστεια;
Τι θα συμβεί αν εκραγεί το ηφαίστειο;
Η Ισλανδία βιώνει γεγονότα που οι 360.000 κάτοικοί της «δεν έχουν βιώσει ξανά, τουλάχιστον όχι από την έκρηξη στο Vestmannaeyjar» σημειώνει η Υπηρεσία Πολιτικής Προστασίας της χώρας, αναφερόμενη στην ηφαιστειακή έκρηξη του 1973 που ξεκίνησε χωρίς προειδοποιητική δραστηριότητα και κατέστρεψε 400 σπίτια.
Σύμφωνα με την ίδια υπηρεσία, ο ποταμός μάγματος μήκους 15 χλμ. που ρέει κάτω από τη χερσόνησο, από το βορειοδυτικό τμήμα του Γκρίνταβικ (μιας κωμόπολης 3.400 κατοίκων που βρίσκεται 17 χλμ. νότια του διεθνούς αεροδρομίου Κέφλαβικ) έως τον Ατλαντικό Ωκεανό, είναι ακόμη ενεργός, απειλώντας την εκκενωθείσα πλέον κοινότητα Γκρίνταβικ.
Μεγάλη η σεισμική δραστηριότητα που έχει προκαλέσει μικρά ρήγματα στην ευρύτερη περιοχή του Γκρίνταβικ – Φωτ.: RUV/Ragnar Visage/Handout via REUTERS
Το μείγμα αυτό των λιωμένων και ημι-λιωμένων πετρωμάτων κάτω από την επιφάνεια της Γης θα προκαλέσει έκρηξη με τη μορφή λάβας, όταν βρει δίοδο «διαφυγής» από το γήινο φλοιό.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, αν το μάγμα εκραγεί υποθαλάσσια, θα είναι πιο εκρηκτικό απ’ό,τι αν εκραγεί στη γη, παρότι ενδεχόμενη «χερσαία» έκρηξη συνιστά πολύ μεγαλύτερη απειλή για τους ανθρώπους και την πόλη του Γκρίνταβικ.
«Αν εκραγεί υποθαλάσσια, θα μπορούσε να προκαλέσει μια έκρηξη Surtseyan (σ.σ τύπος ηφαιστειακής έκρηξης που σημειώνεται σε ρηχές θάλασσες ή λίμνες), παρόμοια με εκείνη που συνέβη το 1963, επίσης στην Ισλανδία, και δημιούργησε το νησί Σάρτσεϊ. Η συγκεκριμένη έκρηξη διήρκεσε αρκετά χρόνια, οπότε είναι μια πιθανότητα» σημειώνει ο Μισέλ Παουλάτο του Imperial College London.
«Δεν υπάρχει λόγος προσώρας να θεωρούμε πως θα είναι ιδιαίτερα μεγάλη αυτή η έκρηξη, αν και είναι γνωστό πως παραμένει δύσκολο να προβλέψουμε το μέγεθος μιας έκρηξης» λέει από την πλευρά του ο Μπιλ ΜακΓουάιρ, ομότιμος καθηγητής Γεωφυσικών και Κλιματικών Κινδύνων στο University College του Λονδίνου.
«Η εκκενωθείσα πόλη του Γκρίνταβικ βρίσκεται πολύ κοντά στη θέση ενός νέου ρήγματος και η επιβίωσή της είναι κάθε άλλο παρά διασφαλισμένη. Όλα εξαρτώνται από το σημείο που θα εμφανιστεί το μάγμα στην επιφάνεια, αλλά και πάλι η κατάσταση δεν φαίνεται καλή για τους κατοίκους της πόλης» προσθέτει ο ίδιος.
Η από αέρος άποψη του Γκρίνταβικ, μιας κωμόπολης 3.400 κατοίκων που εκκενώθηκε λόγω της έντονης ηφαιστειακής δραστηριότητας – Φωτ.: REUTERS/Ben Makori
Υπάρχει το ενδεχόμενο, λένε οι επιστήμονες, το μάγμα να μην φτάσει καν στην επιφάνεια. «Δεν διαρρηγνύουν όλα τα τήγματα την επιφάνεια για να προκαλέσουν εκρήξεις… ίσως μόνο ένα σε κάθε τρεις ή τέσσερις περιπτώσεις» εξηγεί ο Ντέιβ ΜακΓκάρβι, ηφαιστειολόγος στο πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ στη Βρετανία.
«Το πιο αισιόδοξο σενάριο που μπορεί να συμβεί στο διάπυρο τήγμα των 15 χιλιομέτρων, είναι να κρυώσει και να στερεοποιηθεί, κι όχι να εκραγεί» σημειώνει.
Είναι ασφαλές το Ρέικιαβικ;
Το Γκρίνταβικ βρίσκεται περίπου 70 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της ισλανδικής πρωτεύουσας.
Οι αρχές δεν έχουν εκδώσει εντολή εκκένωσης για το Ρέικιαβικ, υποστηρίζοντας πως δεν εκτιμούν πως θα επηρεαστεί από μια ενδεχόμενη έκρηξη.
Ωστόσο, το διεθνές και μοναδικό αεροδρόμιο βρίσκεται σε απόσταση μικρότερη των 32 χιλιομέτρων από το Γκρίνταβικ.
Πόσο πιθανό είναι ένα νέο ταξιδιωτικό χάος;
Καθώς δεν θα εκδηλωθεί στις ίδιες γεωλογικές συνθήκες, οι ειδικοί θεωρούν πως ενδεχόμενη ηφαιστειακή έκρηξη δεν θα προκαλέσει χάος ανάλογο του 2010 οπότε και εξερράγη το ηφαίστειο Εϊγιαφαλαγιοκούλ, προκαλώντας την ακύρωση 100.000 πτήσεων και επηρεάζοντας 2 εκατομμύρια ταξιδιώτες.
H έκρηξη του Εϊγιαφαλαγιοκούλ, το 2010, λόγω της εγγύτητας του ηφαιστείου σε παγετώνα, είχε προκαλέσει ένα τεράστιο νέφος ηφαιστειακής τέφρας σε ύψος χιλιομέτρων που με τη σειρά του προκάλεσε σοβαρά προβλήματα στην παγκόσμια αεροπλοΐα – AP Photo/Brynjar Gauti, File
«Το Εϊγιαφαλαγιοκούλ περιλάμβανε μια έκρηξη μέσω ή δίπλα σε παγετώδη πάγο (glacial ice) που έλιωσε και τροφοδότησε νερό, κάνοντας την έκρηξη πιο εκρηκτική απ’ό,τι θα ήταν διαφορετικά, εξ ου και το μεγάλο ύψος νέφους και η ευρεία διασπορά τέφρας» εξηγεί ο Λάιονελ Γουίλσον, ομότιμος καθηγητής Γεωεπιστημών και Πλανητικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Λάνκαστερ.
Τι συνέβη στις ηφαιστειακές εκρήξεις του 2014 και του 2021;
Η Ισλανδία είναι εξοικειωμένη στις ηφαιστειακές εκρήξεις, αν και αυτές συνήθως σημειώνονται εκτός κατοικημένων περιοχών, στην άγρια φύση της.
Το ηφαιστειακό σύστημα Bárðarbunga που βρίσκεται στο κέντρο της χώρας εξερράγη το 2014, παράγοντας λάβα που κάλυψε 84 τετραγωνικά χιλιόμετρα ορεινών περιοχών, χωρίς ωστόσο να προκαλέσει ζημιές σε πόλεις ή κατοικημένες περιοχές.
Το ηφαιστειακό σύστημα Fagradalsfjall εξερράγη το 2021, μετά από περισσότερα από 6.000 χρόνια. Και σ’αυτήν την περίπτωση δεν απειλήθηκαν κατοικημένες ζώνες. Το φαινόμενο δε, κατέληξε να γίνει «ατραξιόν» με πλήθος κόσμου, ντόπιου και ξένου, να συρρέει για να γίνει μάρτυρας μιας ηφαιστειακής έκρηξης.
Πλήθος κόσμου σε κοντινή απόσταση από τη λάβα παρακολουθεί τη μικρή ηφαιστειακή έκρηξη του Fagradalsfjall στο Γκρίνταβικ τον Μάρτιο του 2021 – Φωτ.: Shutterstock
Γιατί υπάρχουν τόσα ηφαίστεια στην Ισλανδία;
Η Ισλανδία βρίσκεται πάνω στα όρια μιας τεκτονικής πλάκας που διαρκώς διασπάται, απομακρύνοντας Βόρεια Αμερική και Ευρασία, κατά μήκους του μεσο-ατλαντικού ρήγματος.
Κάτω από αυτήν την πλάκα, βρίσκεται μια περιοχή πολύ θερμότερη από το περιβάλλον μάγμα, το οποίο λιώνει και αποδυναμώνει τον φλοιό της Γης. Λόγω αυτών των συνθηκών η Ισλανδία φιλοξενεί 32 ενεργά ηφαίστεια.
Σημειώνεται πως το ηφαίστειο της χερσονήσου Ρεϊκιάνες παρέμενε αδρανές εδώ και 800 χρόνια, προτού αφυπνιστεί το 2021 με μικρής διάρκειας και έντασης έκρηξη.
